افسردگی و پرخاشگری در کودکان
فاطمه احمدی
پرخاشگری در کودکان یکی از مشکلات بیشتر خانواده های امروزی است، مشکلی که اگر برطرف نشود، تاثیرات زیادی در زندگی کودک و خانواده خواهد گذاشت، برای درمان پرخاشگری در کودکان اولین گام این است که نوع پرخاشگری آنها و علت آن را براساس توضیحاتی که ارائه شد شناسایی و پرخاشگری را به صورت موردی برطرف کنیم.
در ادامه نظرات برخی روان‌شناسان بالینی در مورد پرخاشگری در کودکان و رابطه آن با بروز افسرگی بررسی شده است:
**در خصوص علل پرخاشگری کودکان نمی‌توان تنها یک علت را در نظر گرفت، زمانی که کودکی پرخاشگر است، ابتدا باید ببینیم آیا این پرخاشگری زیرمجموعه علائم یک اختلال است یا نه؟ بسیاری از اختلالات روانپزشکی توأم با پرخاشگری هستند. از جمله این اختلالات می‌توان به بیش فعالی و یا نافرمانی مقابله‌ای اشاره کرد.
**در بسیاری از کودکان افسردگی می‌تواند به شکل پرخاشگری بروز کند، علی رغم آنکه در بزرگسالان افسردگی به شکل خلق پایین یا گوشه نشینی خود را نشان می‌دهد در مورد کودکان افسردگی می‌تواند خود را با علائم پرخاشگری نشان دهد.
**گاهی مادرانی که در دوران بارداری افسردگی دارند، این اختلال پس از زایمان نیز در آنها باقی می‌ماند و باعث می‌شود کودکان پرخاشگری داشته باشند، بخشی از این مسئله می‌تواند مربوط به مزاج کودکان باشد. خلق بعضی از بچه‌ها راحت و برخی هم سخت و دشوار است. برای مثال کودکی که تازه به دنیا آمده ممکن است به سختی بخوابد و یا وقتی از خواب بیدار می‌شود گریه کند. این علائم نشان می‌دهد مزاج کودکان با یکدیگر متفاوت است.
**به طور کلی می‌توان گفت گاهی مادرانی که پس از زایمان به افسردگی مبتلا می‌شوند، نمی‌توانند به خوبی به کودکشان تماس پوستی داشته باشند و یا با آنها رابطه عمیق عاطفی برقرار کنند. به همین دلیل کودک به شکل پرخاشگرانه‌ای به این وضعیت واکنش نشان می‌دهد.
**عوامل پرخاشگری گاهی در چارچوب رابطه مادر با کودک قرار نمی‌گیرد، تحقیقات زیادی نشان می‌دهند که نمایش خشونت در تلویزیون باعث بروز رفتارهای پرخاشگرایانه در کودکان می‌شود. در واقع کودکانی که برنامه‌های خشونت آمیز بیشتری می‌بینند در مقایسه با سایر کودکان پرخاشگرتر هستند.
**بین تماشای این برنامه‌ها و رفتارهای پرخاشگرانه رابطه علت و معلولی وجود ندارد اما با این وجود بین این دو همبستگی دیده می‌شود به طوریکه گاهی کودکی که در معرض چنین فضایی قرار دارد نسبت به قربانیان خشونت بی تفاوت می‌شود.
**همزمان با دو تا سه سالگی که کودک به سمت مستقل شدن حرکت می‌کند و وابستگی‌اش نسبت به افراد مهم زندگی مانند پدر و مادر کمتر می‌شود، ممکن است رفتارهای توام با لجبازی در او افزایش پیدا کند. این کودکان ممکن است به همه چیز «نه» بگویند و یا بخواهند وضعیت همانگونه‌ای باشد که آنها تمایل دارند. بخشی از این رفتارها در این سنین طبیعی هستند اما در صورتیکه تثبیت شده و تکرار آنان در طولانی مدت اتفاق بیفتد باید نسبت به آنها واکنش مناسب نشان داد.
**در دوران بلوغ نوجوانان به دلیل بحران‌هایی که تجربه می‌کنند به دنیای بیرون به شکل پرخاشگرایانه‌ای پاسخ می‌دهند.به همین دلیل می‌توان گفت پرخاشگری در این سنین نیز تا حدی طبیعی است.
**در مورد کودکان دو تا سه ساله و رفتارهای خشونت آمیز آنها با هم سن و سالان خود نشان می‌دهد که گاهی کودکان از رفتارهای بزرگسالان خود تقلید و با آنها همانند سازی می‌کنند اگرچه ژنتیک یکی از عوامل تاثیرگذار مهم است اما در اغلب موارد کودکان از بزرگترهایشان یاد می‌گیرند که در مواقع ناکامی چگونه واکنش نشان دهند.
**برخی از رفتارهای والدین که موجب تشدید رفتارهای پرخاشگرایانه کودکان می‌شود، گاهی کودکان همزمان با تجربه احساس خشم و عصبانیت آن را به دنیای بیرونی و یا سمت والدین خود بروز می‌دهند. در این شرایط برخی از مادران با دریافت این احساس پرخاشگری آنها را آرام‌تر می‌کنند و احساسشان را توام با آرامش به کودک بر می‌گردانند اما در صورتیکه فضای درونی مادر توام با آرامش نباشد، با دریافت این احساس، حجم بیشتری از خشم را به سمت کودک روانه می‌کنند. همزمان با درونی شدن این خشم در کودک این احساس در او تثبیت می‌شود.
**مادران باید برای کنترل خشم کودکانشان در احساسات آنها سهیم شوند، برای مثال باید حتی از کودکان دو یا سه ساله نیز پرسید چه احساسی دارند و باید آنان را ترغیب کرد تا در مورد عواطف‌شان صحبت کنند. در بسیاری از مواقع کودکان نیازمند ارائه راه حل‌های ما نیستند بلکه نیاز به همدلی دارند. همین که به آنها نشان دهیم احساس آنها را فهمیده‌ایم باعث می‌شود تا وضعیت روانی آنان آرامش بیشتری پیدا کند. کودکان باید بدانند در مواقع پرخاشگری به جای رفتارهای خشونت آمیز، صحبت کنند اما در مواقعی که این رفتارها در سنین مدرسه باعث اعتراض سایر همکلاسی‌ها می‌شود باید از درمانگران کمک گرفت.
