شیوع چاقی در نوجوانان

رسول مهدی زاده – سلامت

فعالیت‌های بدنی نسل امروز کاهش یافته که علت‌های متفاوتی دارد: استفاده از کامپیوتر، نشستن‌های طولانی مدت و رفت وآمد با وسائل نقلیه شخصی وعمومی، سبب شده است که افراد دچاراضافه وزن شوند. چاقی درهرسنی مشکلات خاصی راایجاد می‌کند، متاسفانه نوجوانان هم ازاین قاعده مستثنی نیستند.

تعریف چاقی

نوشین میرجهانیان روانشناس، مشاور ومدرس دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار کیمیای وطن گفت: چاقی عبارت است از دریافت انرژی وکالری بیش از نیاز بدن و انباشتگی آن‌ها به صورت چربی درنواحی بدن به خصوص شکم، باسن، ران، بازووسینه که معمولاً درطی زمان طولانی اتفاق می افتد واندام فردرادچارتحولات ظاهری می‌کند. انباشت بیش ازحداین چربی‌ها باعث ایجاد مشکلاتی درشاخص های سلامتی مانند: کیفیت زندگی، طول عمر، سلامت جسمانی وروانی می‌گردد، درحقیقت بیش‌تر به وسیله ترکیب سه مولفه ورود کالری، تحریکات و حرکات بدنی کم و استعدادژنتیکی در فرد ایجاد می‌شود. هرچند درمواردی وجود اختلالات غدد درون ریز بدنی، انواع داروها ویامشکلات روانی مانند افسردگی ویاپرخوری های عصبی نیز می‌تواند علل دیگر آن باشد. بیماری چاقی باافزایش شیوع آن درکودکان ونوجوانان یکی ازعمده ترین مشکلات عمومی قرن بیست ویکم شناخته شده است. گرچه درقدیم چاقی به عنوان سنبل باروری وتوانگری محسوب گردیده ولی امروزه به جرات می‌توان آن رایکی ازمشکلات قابل تأمل درجهان امروزتلقی کرد. ممکن است همه ما در طول زندگی خودحتی برای یکبار بامسئله اضافه وزن و یاعدم ثبات وزنی مواجه شده باشیم ودرمواجهه با آن موفق یاناموفق عمل کرده باشیم ولی گروهی که شاید به اندازه بزرگ سالان نمی‌توانند بااین معضل به تنهایی برخوردکنند کودکان ونوجوانان هستند.

میرجهانیان درمورد مشکلات روحی که چاقی ایجاد می‌کند ادامه داد: عواقب روحی وروانی ناشی ازچاقی برای این گروه می‌تواند به راحتی روی آن‌ها تأثیر منفی بگذارد و آن‌ها رادرتنگنای احساسی وشرمندگی اجتماعی قراردهد. این حالت درنوجوانانی که خودآگاهانه یاناخودآگاه دردام آن گرفتارشده‌اند اثری عمیق تروسنگین تردارد. نوجوانان چاق نسبت به همسالان خود بیش‌تر احساس تنهایی داشته وحالات غمگینی ونارضایتی بیش‌تری نسبت به زندگی خوددارند، جداازمشکلات جسمی وبیماری های بدنی که درپی اضافه وزن فردرادرگیرمی کند احتمال ابتلا به افسردگی رانیزمضاعف می‌گرداند. نوجوانان گرفتاربیش تر درمعرض مقایسه باهمسالان درمحیط خانواده ومدرسه قرار می‌گیرند وعدم کنترل ثبات رفتاری بیش‌تری دراین محیط‌ها ازخود نشان می‌دهند، هم چنین دید متفاوت دوستان، مربیان وشاید والدین نیزباعث ایجادحس تبعیض ومقایسه ناعادلانه درآن ها گردد.

نتایج به دست آمده ازبرداشت این افراد درموردخودشان نیزنشان می‌دهد، چاقی درپسران باعث کاهش روابط بین فردی وارتباطی می گردد و در دختران باعث پایین آمدن حس خود ارزش مندی و پذیرش می‌شود، که این برداشت‌ها در درازمدت می‌توانند نتایج جبران ناپذیری برای نوجوانان داشته باشد. علاوه برموارد ذکرشده این گروه سنی بامشکلات دیگری ازجمله کاهش اعتماد به نفس، اختلالات هیجانی مثل تکانش گری وخشم، کاهش علاقه وانرژی، احساس گناه وتنهایی وحتی افکار خودکشی و مرگ را نیز مواجه می‌کند.

 باتوجه به این که چاقی وافسردگی های اجتماعی علاوه بر عوامل ذکرشده تحت تأثیر محیط، فرهنگ وجامعه نیز می‌باشند به جرات می‌توان گفت عدم کنترل مشکلات فردی زمینه ساز درگیری‌های اجتماعی فرد نیز خواهدشد، بنابراین کنترل وپیگیری فردی ازدوران کودکی برای داشتن جامعه‌ای سالم ضروری است.

بالابردن سطح اطلاعات وآگاهی والدین وحتی نوجوانان به خوبی می‌تواند راه نجاتی مطمئن برای پیشگیری وحتی درمان باشد.

نوجوانان آسیب پذیرترین گروه سنی هستند

همچنین سکینه جعفری کارشناس مسئول واحد بهبود تغذیه معاونت بهداشتی استان اصفهان دراین باره به کیمیای وطن گفت: نوجوانان آسیب پذیرترین گروه سنی هستند چرا که از یکسو تحت فشارهای تبلیغاتی قرار دارند و از سوی دیگر چون در حال رشد و تکامل هستند بیشتر از سایر گروه‌های سنی در معرض خطر عوارض این مواد غذایی قرار می‌گیرند.

چاقی تأثیر زیادی بر زندگی کودکان و نوجوانان دارد و خطر ابتلا به بیماری‌ها را در او افزایش می‌دهد؛ کودکان و نوجوانان چاق در معرض بسیاری از عوارض از جمله افزایش قندخون، فشار خون وکلسترول خون بوده و نیز خطر اختلال در تحمل گلوکز افزایش می‌باشند.

در واقع چاقی یکی از بیماری‌های مزمن ناشی از سبک زندگی ناسالم است؛ عوامل زیادی باعث چاقی و عدم تعادل بین انرژی مصرفی و دریافتی می‌شود. امروزه نوجوانان غذاهای سالم و مغذی مثل میوه، سبزی و غلات کامل (سبوس دار) را کم‌تر و غذاهای آماده، خوراکی‌های فرآوری شده و نوشابه را بیشتر مصرف می‌کنند. این غذاها دارای چربی و کالری بالایی هستند، ولی سایر مواد مغذی در آن‌ها کم است. رایج شدن تماشای تلویزیون، بازی‌های کامپیوتری و ویدئویی در بین کودکان و نوجوانان باعث کاهش تحرک بدنی در آن‌ها شده است. این سبک زندگی علاوه بر این که باعث عدم تحرک و کاهش مصرف انرژی می‌شود، بلکه در این گونه مواقع، مصرف خوراکی‌ها و تنقلات پر کالری نیز افزایش می‌یابد.

جعفری درباره عادات نامطلوب افزود: از جمله عادات نامطلوب جاری در شیوه زندگی کودکان و نوجوانان کشورهای در حال توسعه از جمله جامعه ما، گرایش به مصرف غذاهای فوری یا آماده از قبیل انواع ساندویچ و پیتزا می‌باشد. این عادت، علاوه بر این که تهدیدی برای سلامتی فعلی این گروه آسیب پذیر تلقی می‌شود، کشور ما را در معرض خطر همه گیری بیماری‌های غیرواگیر در طی دو دهه آینده قرار داده است. مشکل تغذیه کشورهای در حال توسعه، بیش‌تر ناشی از تقلید کورکورانه از غذاهای آماده به سبک غربی است. این گونه غذاها هر چند پرطرفدارند اما با وجود ظاهر و طعم جذاب، نه تنها فاقد ارزش غذایی هستند بلکه عوارض گوناگونی برای سلامتی در بردارند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

۱- افزایش احتمال ابتلا به چاقی و انواع بیماری‌های مزمن

۲- افزایش احتمال ابتلا به انواع سرطان‌ها

۳- در رستوران‌هایی که غذاهای آماده سرو می‌شوند غالباً غذاها از پیش آماده شده و در طول روز گرم نگه داشته می‌شوند، به همین علت احتمال آلودگی در آن‌ها افزایش می‌یابد.

۴- به هنگام سرخ کردن برخی از غذاهای آماده، درجه حرارت به بالاتر از نقطه جوش می‌رسد، در چنین درجاتی روغن‌ها به مواد سرطان زا تبدیل می‌شود.