فضای مجازی و سلامت روانی فرزندان
فاطمه احمدی
امروزه وسایل ارتباطی با زندگی انسانها با سرعت بالایی ادغام شده و جدایی پذیر نیست، این وسایل مانند چاقوی دو لبهای است که میتواند نقاط مثبت و منفی داشته باشد. یکی از آسیبهای فضای مجازی، آسیب پذیر بودن سلامت روانی کودکان و نوجوانان است.
سلامت روان مفهومی است که چگونگی تفکر، احساس و عملکرد ما را در مواجه با موقعیتهای زندگی نشان میدهد. سلامت روانی همان رفتار موزون و هماهنگ با جامعه، شناخت و پذیرش واقعیتهای اجتماعی و قدرت سازگاری با آنها و ارضای نیازهای خویشتن به طور متعادل است. همچنین بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، سلامت روان شامل آسایش ذهنی، احساس خودتوانمندی، خودمختاری، کفایت، درک هم بستگی بین نسلی و شناخت توانایی خود در محقق ساختن ظرفیتهای عقلی و هیجانی خویش است.
با توجه به اینکه شبکههای اجتماعی کودکان و نوجوانان پرتحرک را از جمعهای دوستانه خود جدا کرده است، به مرور زمان افسردگی، اضطراب و عزت نفس نیز در آنها نیز پیدا میشود. کودکان و نوجوانان به دلیل موقعیت سنّی خود تمایل بیشتری به تکنولوژیهای مدرن و فضای مجازی دارند و میزان تأثیر پذیری آنها نیز از پدیدههای اطراف خود در این سنین بیشتر است. بنابراین سلامت روانی کودکان و نوجوانان با توجه به رشد و توسعه فضای مجازی موضوعی است که باید به صورت جدیتر به آن پرداخته شود.
اینترنت مانند تمام وسایل ارتباط جمعی جنبههای مثبت و منفی دارد و استفادهٔ نادرست از آن میتواند نیروی پویا و کارآمد کشور به ویژه کودکان و نوجوانان را تهدید کند، تنهایی، افسردگی، اضطراب، عزت نفس پایین برخی از مشکلات احتمالی است که کودکان در استفاده بیش از حد از اینترنت بصورت آنلاین با آن مواجه هستند.
زمانی که کودک و نوجوانی به اینترنت معتاد شود، انگیزهاش برای تعامل با دیگران کم میشود که خود اثرات منفی بر ارتباط شخصی و تعاملات اجتماعی او دارد.
اعتیاد اینترنتی و اختلال روحی، افسردگی متمرکز، اضطراب اجتماعی، ضعف مهارت مقابله، عزت نفس پایین، کم خودکارآمدی از آسیبهای روانی استفاده طولانی مدت از اینترنت است. اگر کودکان و نوجوانان به مرحلهای رسیدهاند که اینترنت را به خواب و غذا ترجیح میدهند و کار و مسؤلیتهای روزمره خود را به خاطر آن عقب میاندازند، متاسفانه باید بدانید که مشکل جدی است و لازم است با پزشک مشورت کنید.
از آن جایی که هر چیزی از جمله اینترنت میتواند به طور بالقوه اعتیاد آور باشد، توصیه کارشناسان این است که بهتر است میانهروی را رعایت کنید. یکی از سادهترین راههای جلوگیری از بروز این مشکل محدود کردن مدت زمان استفاده از اینترنت است.
کارشناسان معتقدند ارتباطهای اجتماعی از طریق اینترنت ضعیفتر از ارتباطهای واقعی است و در دراز مدت به انزوای اجتماعی، افسردگی و به مخاطره افتادن سلامت روان افراد خواهد رسید. مطالعات انجام شده نشان دادهاند این افراد، در روابط اجتماعی مهارتهای لازم را ندارند و از آسیب پذیری بالا و سلامت و بهداشت روانی پایین، رنج میبرند.
تنهایی، افسردگی، اضطراب، عزت نفس پایین برخی از مشکلات احتمالی است که کودکان در استفاده بیش از حد از اینترنت بصورت آنلاین با آن مواجه هستند. کارشناسان معتقدند زمان بیش از حد بر روی وب میتواند به کودکان آسیب برساند. پیشنهاد کارشناسان این است که والدین باید در مورد سلامت روان کودکان خود بخصوص اگر بیش از ۴ ساعت در روز در مقابل صفحه نمایش (کامپیوتر، تماشای تلویزیون و بازیهای ویدئویی) قرار گیرند، نگران باشند.
کودکانی که زمان بیشتری را در مقابل صفحه نمایش صرف کردهاند تمایل به تجربه سطوحی بالاتری از پریشانی روحی، اضطراب و افسردگی را دارند و در استفاده بیش از ۴ ساعت این تمایل منفی شدیدتر دیده میشود. افزایش زمان استفاده از صفحه نمایش و قرار گرفتن در معرض رسانهها با کاهش احساس پذیرش اجتماعی و افزایش احساس تنهایی و مشکلات ارتباطی و.. همراه است و فعالیتهای اینترنتی خاص مانند سایتهای شبکههای اجتماعی و بازیهای چند نفره آنلاین با سطوح پایینتر از سلامت همراه بوده است.