معضل تک فرزندی

پروانه شریفی

استاد تمام دانشگاه اصفهان، در کنفرانس علمی تخصصی باروری، ناباروری و چالش جمعیت که به میزبانی معاونت آموزش و پژوهش بسیج جامعه پزشکی اصفهان برگزار شده بود، اظهار کرد: برخی تحقیقات اختلالات روانی تک فرزندی را به دقت بررسی کردند و میزان تحول ذهن را مورد مطالعه قرار داده اند که ثابت شده تأثیر مستقیمی روی مهارت های اجتماعی خواهد داشت.

محمدباقر کجباف، افزود: سه سالگی به بعد تمایل کودک نسبت به ارتباط با پدر و مادر کمتر می شود و به سمت ارتباط با خواهر و برادر گرایش پیدا می کند که وقتی تعداد افراد خانواده افزایش پیدا کند، وضعیت تعامل ذهنی فرزند هم رو به رشد خواهد بود.

* تک فرزندی یک معضل است

استاد گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان ادامه داد: بین خانواده های تک فرزند و چند فرزند از دو منظر تفاوت وجود دارد؛ یکی کمال گرایی و دیگری خود تنظیمی که کمال گرایی ویژگی ای است که افراد به سمت آرمان ها و انتظارات از خانواده ها دنبال می کند و خود تنظیمی آن چیزی است که دردون فرد اتفاق می افتد.

به عقیده وی، مجموعه تحقیقات و مطالعات در اختلالات رفتاری، شخصیتی و عاطفی و تعاملات احتماعی نشان می دهد که تک فرزندی یک معضل است و بهتر است به سمت حداقل دو فرزند برویم.

کجباف خاطر نشان کرد: نرخ جمعیت در کشور ما ۲٫۱ است و در آینده ای نه چندان دور با همین روال یک جمعیت سالمند خواهیم داشت و این سالمندی هم به ضرر کل جامعه ما خواهد بود و این نرخ باید افزایش پیدا کند؛ از طرفی هم زمانی این نرخ جمعیتی می تواند افزایش پیدا کند که مسائلی مانند مشکلات اقتصادی و فرهنگی کاهش پیدا کند و به نفع خانواده ها باشد.

* نظریه بومی نداریم!

این روانشناس، تصریح کرد: درباره تک فرزندی یک نظریه منطقی بومی وجود ندارد و ما باید ببینم که در جمهوری اسلامی ایران باید چکار کنیم؛ تحقیقاتی که تا به امروز انجام شده بر پایه نظراتی بوده که بر اساس وضعیت آن کشور پیاده شده است.

وی همچنین افزود: تفاوت های فرهنگی تعیین کننده تک فرزندی و یا چند فرزندی در کشورهای مختلف خواهد بود؛ در دیدگاه اسلامی می گویند نسل پیامبر را افزایش دهید که این یک گزاره دینی است.

استاد دانشگاه اصفهان، در جمع متخصصان زنان و زایمان و کارشناسان مامائی گفت: تک فرزندی می تواند روی والدین هم تأثیر بگذارد و پدر و مادر وقتی می خواهند یک فرزند را تربیت کنند تمام تمرکز را روی همان فرزند معطوف می کنند و از طرفی هم شخصیت پدر و مادر بیشتر پخته می شود.

کجباف در پایان صحبت های خود، خاطر نشان کرد: والدین در خانواده های تک فرزند تبدیل به منابع انسانی می شوند و خودشان عامل اصلی ارتباط خواهند شد؛ چرا که پدر و مادر همبازی فرزندان می شوند و حتّی در آسیب شناسی گاهی می بینیم والدین این کار را هم انجام نمی دهند و فرزند رها می شود.

* شرایط محیطی برای رشد کودک، یک موضوع استراتژیک

استاد گروه اطفال دانشگاه علوم پزشکی اصفهان هم به عنوان سخنران دیگر این کنفرانس، گفت: امروزه در دنیا یک موضوع را به عنوان یک مسئله استراتژیک در رشد کودکان مطرح می کنند که آن تبدیل به یک برنامه مهم و راهبردی در جوامع شده است.

بهزاد شمسی مورکانی، در تشریح این موضوع استراتژیک خاطر نشان کرد: در جنگ جهانی فرزندانی که والدین خود را از دست دادند به مراکز مخصوص نگهداری بردند و دیدند که رشد این کودکان در عین این که تغذیه خوبی دارند کاهش پیدا می کند و رشد خوبی ندارند.

عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران، ادامه داد: این در زمان خودش یک پدیده بود؛ چرا که با وجود مراقبت های سلامت رشد خوبی نداشتند و این نظر محققان و پزشکان را جلب کرد.

شمسی افزود: مطالعات فراوان در این مورد نشان داد که هورمون هایی در مسیر نبود تحریک محیطی والدین به هم می ریزد و این فقط غذا و خوراک و مکان خوب برای رشد کودکان ملاک نیست.

این متخصص اطفال، تصریح کرد: شکی نیست که اگر سوء تغذیه که در سه سال اول تولد اتفاق بیفتد حتماً در فهم و درک مطالب از سوی کودک تأثیر مستقیم دارد، امّا امروزه شرایط محیطی و خانواده هم به همین میزان مهم ارزیابی می شود.

وی توجه بیشتر به بعدهای خانوادگی و چند فرزندی را در کنار سلامت معنوی از سوی خانواده ها خواستار شد و تشریح کرد: ۳۰ سال پیش در امریکا مردم اعتراض کردند که پزشکان وقتی برای ویزیت و معاینه ما می آیند چیزی درباره اعتقادات ما نمی پرسند و در این مورد تحقیقات میدانی جدّی صورت گرفت و فهمیدند بیش از ۷۰ درصد مردم بیمار در بیمارستان ها کشش های دینی دارند که تمایل دارند پزشکان در این مورد از آن ها سؤال کنند.

مدیر گروه اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ادامه داد: تدریس این مباحث در بیش از یکصد دانشکده پزشکی امریکا الزامی شد و دانشجوی پزشکی در این کشور در پایان کار باید بتواند از بیمار شرح حال معنوی بگیرد و معنویت بیمار ر ارزیابی کند.

وی افزود: همان گونه که در تکامل کودک می بینیم وقتی سوء تغذیه دارد دچار چالش می شود، باید بدانیم وقتی مسائل عاطفی هم پیش می آید کودک با رشد مواجه نمی شود و تک فرزندی می تواند یکی از این چالش ها باشد.

* اگر با مبانی ارزشی خودمان کار نکنیم در چاه می افتیم

به گفته بهزاد شمسی، این موضوعات از سوی سازمان جهانی بهداشت به صورت یک متن و منبع بین المللی و موثق تبدیل شده است.

استاد برجسته اطفال در ادامه این کنفرانس، گفت: در برخی خانواده ها می بینیم که مادر خانواده دو شیفت کار می کند و این جاست که اهمیت کار و علم بومی را بهتر می دانیم؛ دستورالعمل های باید بومی و متناسب با کشور خودمان باشد؛ چرا که اگر قرار نباشد با مبانی فلسفی و ارزشی خودمان کار کنیم قطعاً در چاه می افتیم و به این راحتی از آن بیرون نمی آییم.

وی ادامه داد: باید مبناها را برای خودمان شفاف کنیم که آیا مبنا خلقت کلان جهان و هستی که آفریننده ای مقتدر دارد را قبول داریم یا مبنای سکولاری، که ما در اینجا باید تکلیف خودمان را مشخص کنیم و بدون مبنا هر چیزی را که از بیرون کپی کنیم قطعاً اشتباه است.

* آغوش مادر ضامن سلامت جسمانی

این متخصص اطفال، افزود: وقتی کودک با برادر کوچک خود مشاجره ای داشته باشد و در دو راهی و چالش دوست داشتن یا ادامه مشاجره بماند تکامل پیدا می کند و با رشد خوبی همراه می شود.

شمسی تصریح کرد: فرزندی که به دنیا می آید و از فهم برخوردار نیست اگر در آغوش مادرش باشد در آینده از نظر شاخص های انسان سالم در وضعیت مطلوب تری قرار دارد و سلامت جسمی بهتری دارد.

به عقیده این استاد دانشگاه، این اقدامات برنامه ریزی کلان می خواهد تا خانواده ها از لحاظ اجتماعی و اقتصادی شوند و دولت روی آینده این سرزمین کار کند.