نهادینه کردن فرهنگ اهدا عضو

اهدای عضو از مرگ مغزی، معجزه تبدیل مرگ به حیاتی دوباره است
اهدای عضو به عنوان امری انسان دوستانه و حیات بخش، نیازمند فرهنگ سازی در جامعه است. در مسیر این فرهنگ سازی اما دولت، مردم، جامعه پزشکی و اهالی فرهنگ، هنر و رسانه هر یک نقش تعیین کننده ای دارند.

اهدای عضو افراد مبتلا به مرگ مغزی، امری انسان دوستانه است که می تواند جان شمار زیادی از بیماران را نجات دهد. مرگ ‌مغزی، به حالتی گفته می شود که در آن خون‌ رسانی به مغز متوقف شده، اکسیژن به آن نمی‌ رسد و در نتیجه مغز دچار تخریب غیرقابل‌ بازگشت می ‌شود. با این وجود در حالت مرگ مغزی اعضای دیگر بدن از جمله قلب، کلیه ‌ها و کبد کار می‌ کنند؛ کار کردی که خیلی طول نمی‌ کشد و می تواند ظرف چند روز متوقف شود.
* باور غلط در مرگ مغزی
اهدای عضو تنها راهی است که می تواند ادامه کار اعضای سالم یک فردِ دچار مرگ مغزی را تضمین کند و جان افراد نیازمند دریافت عضو را نیز نجات دهد. با این وجود هنوز خیلی ها با موضوع اهدای عضو کنار نیامده اند و هنگامی که عزیزشان در شرایط مرگ مغزی قرار می گیرد، باوری غلط مانع می شود تا با اهدای اعضای سالم او زندگی را به فردی دیگر ببخشند؛ باوری که همواره به وابستگان یک فرد دچار مرگ مغزی نهیب می زند که شاید راهی برای بازگشت وجود داشته باشد! برای اصلاح این باور اشتباه اما جامعه به شدت نیازمند همکاری دولت، متولیان فرهنگی، جامعه پزشکی و هنری است.
* مرگ مغزی قطع غیر قابل برگشت کلیه فعالیت‌های مغزی
دکتر محمد نجفی متخصص مغز و اعصاب به کیمیای وطن گفت: مرگ مغزی عبارت است از قطع غیر قابل برگشت کلیه فعالیت‌های مغزی، بیمار مرگ مغزی شده فعالیت طبیعی قلب را داشته اما تنفس ارادی و خود به خودی ندارد و با کمک دستگاه تنفس می کند.
متخصص مغز و اعصاب با اشاره به اینکه فردی که دچار مرگ مغزی شده نامزدی اهدا عضو را دارد؛ گفت: شرط سنی برای اهدا اعضا مطرح نیست و تنها در مواردی خاص اهدا اعضا ممنوع است. در تهیه عضو از فرد مرگ مغزی شده باید در کوتاهترین زمان ممکن با حفظ عملکرد اعضا عمل برداشتن عضو انجام شود.
* چه زمانی می توان عضو اهدا کرد؟
بیمار مرگ مغزی، حرف نمی‌زند، نمی‌بیند، به هیچ‌یک از تحریکات خارجی پاسخی نمی‌دهد و بدون استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی قادر به نفس کشیدن نیست. تصادفات رانندگی، وارد آمدن ضربه شدید به سر، سقوط از ارتفاع، غرق شدن در آب، مسمومیت‌ها، خونریزی‌های داخلی مغز و همچنین سکته مغزی از شایع‌ترین علل مرگ مغزی‌اند.
* اهدا عضو در ایران
چندین سال پیش در ایران، مقاومت‌های زیادی از اهدای عضو بیمار مرگ مغزی می‌شود. خانواده بیمار نمی‌خواست باور کند که دیگر عزیزش زنده نیست، اما کم‌کم قبول کردن این موضوع که اعضای بدن عزیزشان می‌تواند در جسم شخص دیگری هنوز نفس بکشد و به بیمار دیگری که تا مرگ فاصله‌ای ندارد جان دهد. در سال های اخیر تسهیلاتی برای افراد در نظر گرفته شده است که اشخاص می توانند قبل از مرگ داوطلب برای اهدا شوند تا در صورتی که دچار مرگ مغزی شدند اعضای بدن آنان به افراد دیگر زندگی ببخشد.
* فرهنگ و فرهنگ‌سازی نقطه ضعف اصلی اهدای عضو
مسئول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوند مرکز آموزشی درمانی الزهرا(س) اصفهان در گفتگو با کیمیای وطن گفت: اهدای عضو بر مبنای سه پایه علم، فرهنگ و ساختار است که خوشبختانه از نظر ساختاری و علمی مشکلی نداریم.
دکتر مریم خلیفه سلطانی نقطه ضعف اصلی جامعه در زمینه پیوند اعضای افراد مرگ مغزی به بیماران نیازمند را فرهنگ و فرهنگ‌سازی دانست و ادامه داد: می‌دانیم تصمیم برای رضایت اهدای اعضا بسیار حساس و دردناک است، اما باید آگاه باشیم که مرگ مغزی به معنای حیات نباتی است و احتمالی برای بازگشت بیمار وجود ندارد.
وی با بیان اینکه اهدای اعضا یک نوع ایثار است، اظهار کرد: فرهنگ‌سازی اهدای عضو تنها به یک نهاد یا علوم پزشکی مربوط نمی‌شود بلکه تمام دستگاه‌ها و نهادها باید تلاش کنند تا در تحقق آن سهیم شوند.
* سال جاری ۱۴ مورد اهدای عضو در اصفهان
مسئول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوند مرکز آموزشی درمانی الزهرا(س) اصفهان تصریح کرد: در سال جاری ۱۴ مورد اهدای عضو در اصفهان انجام شده که بیش از ۴۰۰ بیمار کلیوی در استان اصفهان در فهرست انتظار پیوند کلیه قرار دارند.
دکتر خلیفه سلطانی با بیان این که مرگ مغزی بازگشتی ندارد؛ اظهار کرد: تشویق مردم به گرفتن کارت اهدای عضو در فرهنگ سازی اثرگذار است، از طرف دیگر صدا و سیما به دلیل اثری که بر مخاطب دارد باید کارشناسانه تر عمل کند چون ما مواردی داشتیم که به دلیل القای غلط حیات در مرگ مغزی از دست رفتند.
وی خاطر نشان کرد: امیدواریم خانواده هایی که دچار مرگ مغزی می شوند بتوانند در آن زمان خاص تصمیم درستی بگیرند، اهدای عضو از مرگ مغزی، معجزه تبدیل مرگ به حیاتی دوباره است.
* ضرورت نهادینه شدن فرهنگ اهدای عضو در جامعه
یک مددکار اجتماعی در زمینه اهدا عضو با اشاره اهمیت اهدا و پیوند عضو بیان کرد: سلامت، امنیت و آسایش افراد در گرو یکدیگر است و بیماران مغزی با اهدای عضو خود زمینه سلامتی و درمان بیمار نیازمند پیوند عضو را فراهم می‌کند.
محمدی با بیان اینکه نجات جان افراد براساس آیات و روایات الهی ثواب بسیار والایی دارد، گفت: جامعه روحانیت، مسئولان و اهالی رسانه وظیفه دارند که برای انتقال فرهنگ اهدای عضو در بین مردم جامعه تلاش کنند.
* انتظار، انتظار و باز هم انتظار
۲۵ هزار بیمار بنا بر اعلام وزارت بهداشت، بی صبرانه چشم انتظار پیوند عضو هستند. بیمارانی که هر ثانیه و هر دقیقه برای آن ها بسیار سخت می گذرد. انتظار، انتظار و باز هم انتظار تا بلکه، شاید، دل خانواده فرد مرگ مغزی به رحم بیاید و رضایت بدهند اعضای بدن عزیز از دست رفته شان به آن ها پیوند زده شود. گاهی این انتظارها فرجام خوشی دارد و پیوند می شوند، اما بعضی وقت ها انتظار برای گرفتن عضو آن قدر به درازا می کشد که طبق آمار اعلام شده، روزانه بین هفت تا ۱۰ بیمار نیازمند به پیوند عضو در کشور به دلیل نرسیدن عضو پیوندی، از دنیا می روند.
* فرهنگ سازی، کلید افزایش اهدای عضو
اگر روند اهدای عضو، از گرفتن رضایت تا زمان پیوند به درستی طی شود و آمار اهدای عضو به حد قابل قبولی برسد، هیچ بیماری در لیست انتظار پیوند باقی نمی ماند.
برای تشویق خانواده های فرد مرگ مغزی به اهدای عضو یا پر کردن کارت های اهدا عضو توسط مردم نیز هیچ راهی جز اشاعه فرهنگ اهدای عضو وجود ندارد و در صورت گسترش این فرهنگ ایثارگرانه است که اعضای بدن افراد پس از مرگ، زندگی دوباره ای به خانواده های نیازمند به پیوند عضو خواهد بخشید.