چاقی بحرانی جدی برای سلامت کودک

پروانه شریفی

براساس گزارش‌های رسمی، بیش از یک‌سوم کودکان در ایران اضافه‌وزن دارند یا چاق هستند و این آمار در حال افزایش است. مشکلات مرتبط با وزن در کودکان نسبت به بزرگ‌سالان کمتر است، با این حال کودکانی که اضافه‌وزن دارند در بزرگ‌سالی در معرض خطر چاقی و ابتلا به بیماری‌های مزمنی مانند بیماری‌های قلبی و دیابت قرار خواهند داشت، همچنین این کودکان در معرض استرس و غم قرار دارند و در مقایسه با دیگر کودکان عزت‌نفس کمتری دارند.

* رژیم‌های غذایی جدی و شدید ممنوع

دکتر سید حسین دهقان منشادی فوق تخصص غدد و متابولیسم رشد کودکان در رابطه با چاقی کودکان و کنترل آن معتقد است: استفاده از رژیم‌های غذایی جدی و شدید در کودکان ممنوع است چون اثرات سوء روی رشد قدی می‌گذارد، بعلاوه این رژیم‌ها در صورتیکه توسط تمامی افراد خانواده رعایت نشود در یک کودک به تنهایی موفق نیست وباید تمامی افراد خانواده مشارکت داشته باشند.

به نظر دکتر دهقان پزشک باید دربارهٔ عوارض چاقی به خانواده هشدار لازم را بدهد ولی ترس و نگرانی بی مورد در افراد خانواده کودک ایجاد نکند. برنامه درمان چاقی باید شامل آموزش، کنترل کالری و افزایش فعالیت باشد چون رژیم غذایی و عادات غذایی در کودکان چاق نامناسب می‌باشد معمولاً این کودکان دریافت کمتری از آهن، روی، کلسیم، ویتامین A و E را دارند. و آنمی فقر آهن یک مشکل شایع تغذیه‌ای در کودکان چاق می‌باشد.

*فست‌فودها و چاقی

دکتر زهرا عسگری متخصص تغذیه و رژیم درمانی در مورد موضوع این گزارش، اظهار کرد: امروزه زمان استفاده از تلویزیون و بازی‌های کامپیوتری به دلیل زندگی‌های آپارتمان نشینی بیشتر شده است و فعالیت و تحرک کودکان کاهش یافته است که به همراه انرژی دریافتی بیشتر موجب چاقی بیشتر بین  کودکان شده است، همچنین استفاده از غذاهای فست فود نیز در چاقی تأثیرگذار است.

عسگری ادامه داد: این اصل را فراموش نکنید که کودک چاق سالم نیست، بنابراین باید آموزش‌های لازم داده شود تا چاقی به عنوان معزل شناخته و معرفی شود.

* سوء تغذیه پنهان

 وی افزود: زمان خواب در کنترل و بروز چاقی بسیار مهم است که این موضوع باید کودکان آموزش داده شود.

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی با بیان اینکه مصرف زیاد غذا و تنقلات و نیز کم تحرکی از عوامل مهم چاقی کودکان است، تصریح کرد: تنقلات حاوی مواد مغذی و ویتامین کمی بوده و صرفاً چاق کننده هستند، گفت: کودکانی که به میزان زیاد تنقلات مصرف می‌کنند دچار سوء تغذیه پنهان می‌شوند، به طوریکه علی رغم اینکه چاق به نظر می‌رسند، رشد استخوانی کمی دارند.

عسگری تأکید کرد: چاقی در دو سال اول زندگی مهم‌ترین عامل خطر ابتلا به چاقی در سنین بالاتر است، برای پیشگیری از چاقی، بهتر است نوزادان در شش ماهه اول زندگی فقط از شیر مادر تغذیه کرده و در شش ماه دوم زندگی در کنار شیر مادر ازغذاهای تحت نظارت مراکز بهداشتی و متخصصین اطفال برای آنها استفاده شود.

* تاثیرات مخربِ بلندمدت بر سلامت روان

نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد اضافه وزن در دوران کودکی می‌تواند تاثیرات مخربِ بلندمدت بر سلامت روان افراد در سنین بزرگسالی داشته باشد.

متخصصان با مقایسه این افراد با کودکانی که وزن طبیعی داشته‌اند و در بزرگسالی دچار اضافه وزن شده‌اند دریافتند که خطر ابتلا به افسردگی در کودکان چاق سه برابر بیشتر است. همچنین خطر ابتلا به افسردگی در افرادی که هم در دوران کودکی و هم بزرگسالی دچار چاقی و اضافه وزن بوده چهار برابر افزایش می‌یابد.

* مشکلات کودکان چاق

دکتر محمد توکلی کارشناس ارشد روان شناسی بالینی در گفتگو با خبرنگار ما گفت: افرادی که نمی‌توانند به وزن ایده‌آل خود برسند اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند که این شرایط با افسردگی مرتبط است. همچنین این احتمال وجود دارد که آسیب‌پذیری افراد در برابر اضافه‌وزن و افسردگی تا حدودی به دلیل خطر مشترک ژنتیکی باشد.

توکلی ادامه داد: افسردگی و اضطراب و داشتن تصویر بدنی نامناسب و احساس خستگی، کاهش اعتماد به نفس، کاهش مقبولیت در گروه دوستان و عدم شرکت در بازی‌های گروهی از مشکلات کودکان چاق می‌باشد.

وی با بیان اینکه نقش خانواده در چاقی کودکان بسیار مؤثر است، گفت:  تحقیقات نشان می‌دهد که تأثیر دوستان و اطرافیان بر چاق شدن افراد، بیشتر از تأثیر ژنتیک و وراثت در آنان است و داشتن پدر و مادری که اضافه وزن دارند (به ویژه مادران چاق) می‌تواند تأثیر زیادی بر بیش خوری کودکان داشته باشد.

وی افزود: خانواده‌هایی که عادت و رفتارهای نادرست غذایی دارند، تمایل به غذاهای پرکالری دارند و بیشتر تفریحات و برنامه‌های لذت بخش آنان همراه با خوردن است، معمولاً فرزندان چاق دارند.

* چاقی کودکان و نوجوانان خطرناک‌تر است

دکتر زهرا عبداللهی مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در گفگتویی اظهار کرد: چاقی زمانی اتفاق می‌افتد که انرژی دریافتی بدن بسیار بیشتر از انرژی تولیدی باشد. اگر مقدار مواد غذایی دریافت شده در بدن بیش از حد باشد و مصرف نشود، فرد چاقی می‌شود. در بزرگسالان با اندازه گیری توده بدنی می‌توان چاقی را اندازه گیری و مشخص کرد.

وی افزود: در کودکان با اندازه گیری قد و وزن و با اندازه گیری بی ام آی طبق منحنی‌های رشد کودک و براساس سن کودک، محاسبات لازم صورت می‌گیرد و مشخص می‌شود که کودک به چاقی دچار شده است و یا به آن مبتلا نیست.

عبداللهی افزود: چاقی کودکان و نوجوانان خطرناک‌تر است چراکه اگر تعداد سلول‌های چربی بیشتر از حد مورد نیاز ساخته شود، در بزرگسالی به محض دریافت کالری و چربی بیش از اندازه به صورت چربی در بدن ذخیره می‌شود. علت دیگر این است که چاقی و اضافه وزن زمینه ابتلا به بیماری‌های دیگر را افزایش می‌دهد. کودک چاق در بزرگسالی به نسبت بیشتری به چاقی مبتلا می‌شود. تمام بیماری‌ها مثل دیابت، سرطان و بیماری‌های غیر واگیر در بین افراد چاق شیوع بیشتری دارند.

مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت افزود: مهم‌ترین کار برای پیشگیری از چاقی و اضافه وزن در کودکان این است که برنامه غذایی درست و حساب شده‌ای داشته باشند. در برنامه غذایی ضمن ایجاد تنوع و تأمین نیاز روزانه از قبیل پروتئین، ویتامین و مواد نشاسته‌ای باید از خوردن بی‌رویه کودکان جلوگیری کرد. کودکان تحت تأثیر الگوهای رفتاری و اعضای خانواده هستند بنابراین با الگوی درست در سبک غذایی می‌توان به کودکان آموزش داد.