کشاورزی ایران در دوراهی توقف یا تغییر

خشکسالی و چالش‌های کشاورزی

کشاورزی ایران در دوراهی توقف یا تغییر

دامون رشیدزاده

خشکسالی یک دهه ایران بسیاری از معادلات کشاورزی ایران را برهم زده است. اگر تا یک یا دو دهه پیش به مدد باران‌های فصلی و حفر چاه کشاورزان می‌توانستند با صرف آب فراوان نیاز بازار داخلی را تأمین کنند اما اکنون و به دلیل تغییرات آب و هوایی نه تنها امکان این کار ممکن نیست بلکه از نظر اقتصادی هم کشت محصولات به سبک و سیاق قبلی به هیچ عنوان اقتصادی نیست. به گفته معاون وزیر نیرو بخش کشاورزی بزرگترین مصرف کننده آب کشور است و در کنار این یکی از آلوده کننده ترین عوامل محیط زیست هم به شمار می‌رود. این موضوع یعنی کشاورزی ما نه تنها کمکی به اقتصاد نمی‌کند بلکه ضررهایی دارد که نمی‌توان به راحتی از آن چشم پوشی کرد.

کشاورزی سنتی

متاسفانه نگاه سنتی کشاورزی ما و مقاومت عجیب در برابر مدرن شدن باعث شده چالش عجیبی در این بخش کشور به وجود بیاید. سال‌های سال مسئولین مختلف درباره حفر چاه‌های غیر مجاز و برداشت بی رویه آب به کشاورزان هشدار می‌دادند اما کشاورزان بی توجه به همه هشدارها هر روز چاه‌های بیشتری حفر می‌کردند تا زمانی که دیگر آبی برای برداشت باقی نماند. هر چند مسئولین در برابر عدم نظارت بر این موضوع مقصرند اما به قول معروف صلاح مملکت خویش خسروان دانند. کشاورزان از هر کسی وضعیت زمین‌های خود را بهتر می‌دانند و باید خیلی زودتر از این‌ها زمانی که پایین رفتن آب‌های زیر زمینی را به چشم می‌دیدند بلافاصله در پی چاره اندیشی بر می‌آمدند در هر حال غفلت کشاورزان در کنار نظارت ضعیف مسئولان شرایط را به گونه‌ای رقم زده که دو راه بیشتر پیش روی کشاورزان و مسئولان باقی نمانده است.

دوراهی توقف یا تغییر

راه نخست توقف کشاورزی و واردات محصولات از دیگر کشورها است که اگر چه بخشی از مشکل یعنی حفظ منابع آبی را حل می‌کند اما وابستگی به واردات و متروکه شدن روستا و تسریع روند مهاجرت به شهرها را به دنبال دارد که خود مشکلات بسیاری را در آینده ایجاد می‌کند.

راه حل دوم اصلاح ساختار سنتی کشاورزی آنهم به صورت بنیادی است. یعنی هر آنچه که کشاورزان تا به امروز انجام می‌داده‌اند حتی نوع محصولاتی که تولید می‌کرده‌اند را باید به کلی کنار گذاشت و کشاورزی کشور را از نو و بر اساس شرایط آب و هوایی امروز و دهه‌های آینده پایه ریزی کرد. هر چند راهکار دوم زمان بر و هزینه بر است اما با توجه به آنچه گفته شد با شرایط فعلی، کشور ما انتخاب دیگری ندارد.

بر اساس نظر کارشناسان ناسا ایران در ۵۰ سال آینده با مشکلات کم آبی بیشتری روبرو خواهد شد پس حفظ منابع آبی موجود برای نسل‌های آینده یک ضرورت انکار ناپذیر است و همه ما در قبال آن مسئولیم. چه کشاورز باشیم یا دامدار یا مدیر یک شرکت بزرگ یا کارمند یک اداره کوچک هیچ فرقی میان در نیاز به آب وجود ندارد و همه ما بدون آب توان زندگی نداریم. در پایان امیدواریم مسئولان با تمام توان کشاورزان را در جهت این تغییرات ضروری یاری کنند.