گزارش اختصاصی کیمیای وطن از بحران کم‌آبی آب رفته به جوی بازنمی‌گردد
۱۹ فروردین امسال در گزارشی با عنوان «بحران کمبود آب را جدی بگیریم» به ضرورت جدی گرفتن بحران آب و راهکارهای موجود پرداختیم.
در راستای همین موضوع قصد داریم در این گزارش در آستانه رسیدن تابستان بعضی از چالش‌های بحران آب ایران به‌خصوص کاهش نگران‌کننده منابع تجدیدپذیر آب را بررسی کنیم.
ایران در قلب خشک زمین
کشور ما ایران در کمربند بیابانی جهان قرار گرفته است؛ به گونه‌ای که کویر لوت در ایران یکی از خشک‌ترین مناطق جهان است. دو رشته‌کوه البرز و زاگرس همانند دیواره‌ای مانع رسیدن ابرهای باران‌زا از شمال و غرب کشور می‌شوند و به همین دلیل نیز بخش بزرگی از کشور
را مناطق خشک و نیمه‌خشک تشکیل می‌دهد. مناطق فراخشک بیابانی با پوشش ۶۵ درصد و نیمه‌خشک مدیترانه‌ای با پوشش ۲۵ درصد گسترده‌ترین ناحیه اقلیمی ایران
را شامل می‌شود. اقلیم نیمه‌مرطوب تا خیلی مرطوب تنها ۱۰ درصد وسعت کشور آن هم در حوزه ساحلی دریای خزر
را دربرمی‌گیرد.
بارندگی
متوسط بارندگی در ایران، حدود ۲۴۴ میلیمتر محاسبه شده که توزیع مکانی و زمانی بارش‌های جوی بسیار ناهمگن است. بیش از نیمی از بارش‌ها در ۲۵ درصد از مساحت کشور رخ می‌دهد. در ۲۸ درصد کشور بارندگی کمتر از ۱۰۰ میلیمتر، ۴۷ درصد بین ۱۰۰ تا ۲۵۰ میلیمتر ۱۶ درصد ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلیمتر و ۸ درصد بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیمتر است و فقط یک درصد، بارندگی بیش از ۱۰۰۰ میلیمتر دارد. در یک جمع‌بندی کلی، ۷۵ درصد کشور بارندگی کمتر از متوسط دارد.
کاهش منابع آب تجدیدپذیر
کاهش میزان بارندگی‌ها طی سال‌های اخیر و افزایش تبخیر آب سبب شده منابع آب تجدیدپذیر ایران به شدت کاهش یابد. در سال‌های گذشته میزان آب تجدیدشونده ۱۳۰ میلیارد مترمکعب در سال بود؛ اما اکنون به ۱۱۶ میلیارد متر مکعب کاهش یافته؛ از سویی با کاهش بارش‌ها مواجه بوده‌ایم
و به دلیل تغییر اقلیم، تبخیر نیز زیاد شده؛ همچنین میزان آب تجدیدشونده به ازای هر فرد ایرانی در طی ۴۰ سال گذشته از ۷ هزار و ۵۰۰ متر مکعب به ۱۴۵۰ متر مکعب تقلیل یافته که این نشان‌دهنده یک بحران جالب توجه در حوزه آب است. علاوه بر این نیز در شرایط فعلی، ۵۴ درصد از آب شرب کشور در شهرها و ۸۰ درصد از آب روستاها از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود و به طور میانگین می‌توان گفت که ۶۳ درصد از آب شرب کشور از آب‌های زیرزمینی و ۸۸ درصد از منابع آب تجدیدپذیر تامین می‌شود. وزارت نیرو در تلاش است که این میزان را به حدود ۶۰ درصد برساند. البته موضوع به همین جا محدود نمی‌شود؛ چرا که ایران در بین ۱۸۰ کشور دنیا
از لحاظ برخورداری از منابع آب در رتبه ۵۰ قرار گرفته؛ همچنین در بین این کشورها از لحاظ سرانه منابع آب در جایگاه ۱۱۲ دنیا قرار دارد؛ علاوه بر این سرانه منابع آب در ایران در سال ۱۳۹۰
حدود ۱۷۰۴ متر مکعب بوده، در حالی که سرانه منابع آب در دنیا و کشورهای پردرآمد به ترتیب ۳٫۶ و ۶٫۶۵ برابر ایران است.
بحران کم‌آبی ایران
همه این اعداد و ارقام نشان از شدت بحران کم‌آبی ایران دارد. با روند فعلی مصرف آب در ایران به نظر می‌رسد بحران کم‌آبی خیلی زودتر از پیش‌بینی‌های کارشناسان به سراغ ایران بیاید و این موضوعی است که نمی‌توان به‌سادگی از کنار آن عبور کرد. هر چند در دولت یازدهم و برنامه ششم توسعه
برنامه‌هایی برای مبارزه با این بحران در نظر گرفته شده، اما نبود منابع مالی لازم، نبود بسیاری از زیرساخت‌ها و از همه مهم‌تر فرهنگ نادرست مصرف آب در کشور باعث می‌شود چالش‌های آبی ایران هر روز رنگ جدی‌تری به خود بگیرد. از بین رفتن بحران آبی ایران فراتر از بودجه و طرح و لایحه نیازمند یک عزم جدی از سوی مردم و مسئولان کشور است. امیدواریم روزی مصرف بهینه آب در فرهنگ مردم ایران نهادینه شود.
