اصل سى و پنج: توجه به عوامل رشد و ترقى(۳)
صدیقه ایروانی
باید آنچه را که در گذشته توانسته فرد و افراد و ملتى را به سعادت برسانند به آن ها بیاموزند و آن ها را به مطالعه احوال اقوام گذشته ترغیب و تشویق نمایند بدیهى است که بسیارى از تجربیات گذشتگان سینه به سینه از نسلهاى قبلى به نسلهاى بعدى انتقال یافت و در قالب داستانهاى شیرین پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها وجود دارد و به افراد انتقال یافته و مىیابد.
استفاده از تجارب دیگران موجب مىشود تا عمر انسان براى تجربه و آزمایش دوباره یک کار ضایع نشود. بسیار اتفاق می افتد که افراد در کوتاه ترین زمان ممکن به کمک تجربه های دیگران به مسایل جدیدی دست می یابند. در حالی که اگر خود اتکا بودند، برای رسیدن به آن، باید زمان های متمادی و هزینه های هنگفت صرف می کردند. بنابراین، انسان می تواند با استفاده از تجارب ارزنده ی دیگران که حاصل سال ها رنج و تلاش آنان است
پیامبر گرامی اسلام در این باره می‌فرمایند:… لا حَکیمَ إِلاّ ذُو تَجْربِهٍ.آن کس که تجربه نیاندوزد، خردمند نیست.
یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در تربیت، استفاده از تاریخ و تجارب به دست آمده ازسرگذشت پیشینیان است
مولاى متقیان فرمودند:«عقل(و کار عاقلانه)در اندوختن(و بهرهگیرى از)تجربههاست و بهترین تجربهها،حادثهاى است که پند آموز باشد.»(۴۱)
و نیز فرمودهاند: «براى کارها کسانى را که اهل تجربه هستند انتخاب کن.»(۴۲)
و در کلمه ۲۰۲ آمده است: «نگهدارى تجربه رمز موفقیت(و عامل ترقى)است.»
چهارمین عامل پبشرفت و ترقى عبارت از حزم است و حزم به معناى احتیاط است،اگر به فرزندمان بیاموزیم که در همه مسائل جانب احتیاط را رعایت کند و امور را با احتیاط کامل دنبال کند هرگز به انحراف نخواهد رفت.
چنانچه مولا فرمودهاند:«ثَمرهُ الحَرامِ السَّلامهٌ:نتیجه احتیاط،سالم و در امان ماندن است.»(۴۳)
و فرمودند:«پیروزى در گرو احتیاط و هوشیارى است و براى هوشیارى باید از فکر استفاده کرد.»(۴۴)
پس عوامل ترقى،سعادت و کمال عبارتند از: ۱ – هدف و انگیزه داشتن ۲ – اغتنام فرصت ۳ – استفاده از تجربه گذشتگان ۴ – احتیاط و هوشیارى
۵ – همت و اراده
