ارگونومی کار با رایانه ؛ ۲
خدیجه ایزدی
شاید بیان این موضوع که ما ساکنین دنیایی مصنوعی هستیم عجیب و دور از ذهن نباشد و از طرف دیگر نمیتوان این حقیقت ساده که خود طراح و سازنده این دنیای مصنوعی هستیم را نادیده بگیریم. پس چه خوب است که این طراحی و ساخت اصولی و حساب شده تحت عنوان اصول صحیح ارگونومی صورت پذیرد.
اصولی که از یک طرف به تناسب فرد با شغل (انتخاب افراد از نظر توانایی جسمی، روحی و روانی برای انجام یک وظیفه خاص) و از طرف دیگر به تناسب شغل با فرد ( تجهیزات، محیط ، وظایف و تشکیلات طوری طراحی شوند که قابلیت ها و محدودیت های افراد مناسب باشد) می پردازد.حال سوالی که مطرح است این است که چگونه آسیب های ناشی از کار با رایانه را به حداقل برسانیم؟برای رسیدن به پاسخ سوال مذکور بایستی به موارد زیر توجه نمود:
- محل استقرار ایستگاه رایانه :
این که چیدمان یک ایستگاه رایانه در یک اتاق چگونه است می تواند بر روی راحتی کاربر رایانه تاثیر گذار باشد.یک اشتباه رایج قرار دادن میز رایانه مستقیماً در جلوی پنجره است و کاربر با دو منبع نور شدید بیرون و نور کم صفحه مانیتور رایانه روبرو می گردد که منجر به افزایش و خستگی بار کاری چشم ها می شود.
اشتباه دوم پشت به پنجره نشستن است چرا که شعاع نورانی از بالای شانه ها ی کاربر به صفحه مانیتور برخورد می کند و روشنایی بیش از حد و خیرگی در آن ظاهر می شود.پس ایده ال این است که در صورت امکان صفحه مانیتور طوری قرار گیرد که پهلوی آن به طرف پنجره باشد. در غیر این صورت در شرایطی که فضا کوچک و یا تعداد پنجره ها متعدد باشد، فیلترهای صفحه مانیتور مفید خواهند بود.
محل قرار گرفتن ایستگاه کار رایانه در رابطه با چراغ های روشنایی مصنوعی نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. اگر منبع روشنایی مصنوعی در جلوی کاربر قرار گیرند نور آن مستقیماً به چشم ها تابیده و منجر به خیرگی می گردد و چنانچه نور از پشت سر بتابد باز هم باعث خیرگی یا به وجود آمدن نقاط براق و تابان در صفحه مانیتور می گردد.پس بهتر آن است که ایستگاه کار در محلی بین منابع نور مصنوعی مستقر شود.
- چگونه بنشینیم تا آسیب نبینیم؟
کاربران رایانه بایستی آموزش کافی جهت چگونگی استفاده از ایستگاه کار خود را ببینند و از طریق روش های مناسب به رعایت دستورالعمل های مربوط به روش صحیح نشستن در پست کار تشویق شوند.
در هنگام کار با رایانه وضعیت بدنی کاربر بایستی در بهترین و راحت ترین وضعیت قرار داشته باشد. برای دستیابی به چنین وضعیتی کابر باید شیب پشتی صندلی و سپس ارتفاع صندلی خود را طوری تنظیم نماید که بازوها بطور طبیعی چسبیده به پهلوها به حالت شل، زاویه آرنج ۹۰ درجه و ساعدها موازی با سطح میز باشند به طوری که مچ دست، ساعد و آرنج در راستای یک محور قرار گیرند و مفاصل مچ دست ها در حالت طبیعی و مستقیم باشند و بالاترین قسمت رایانه در حدود ۸۰-۵۰ میلی متر از سطح چشم ها باشد.
پس از تنظیم ارتفاع صندلی و قرار دادن دست ها در بهترین وضعیت که کمترین آسیب را در طولانی مدت دریافت کنند باید به وضعیت پاها و ران ها توجه نمود. چنانچه در زمان کار با رایانه پاهای کاربر روی کف زمین قرار نگرفته باشد یا لبه جلویی نشیمنگاه زیر زانوها را تحت فشار قرار دهد باید از یک زیر پایی استفاده نمود و سطح زیر میز را خلوت نموده تا پاها امکان حرکت طبیعی را داشته باشند
وسایلی که مرتب از آنها استفاده می شوددر حد دسترسی بدن (نزدیک ترین نقطه به بدن) قرار گیرند.
تکیه کمر به یک پشتی در صندلی باعث توزیع وزن بالاتنه به پشتی شده و تنش ها را روی دیسک ها و ستون مهره ها می کاهد.به طور خلاصه صندلی مناسب باید دارای شرایط زیر باشد:
۱- کف صندلی رو به عقب باشد تا از لیز خوردن باسن جلوگیری نماید، بهترین زاویه در این حالت ۲۴-۱۴ درجه می باشد
۲- زاویه پشتی باید به صورت زیر باشد:
نسبت به کف صندلی ۱۲۰- ۱۰۵درجه (زاویه بین تنه و ران ها)
نسبت به سطح افق ۱۳۰-۱۱۰درجه
۳- پشتی صندلی با یک بالشتک به ضخامت ۵۰ میلی متر پوشانده شود.
– چگونه از ملزومات رایانه کاربرد بهینه تری داشته باشیم؟
گله و شکایت افرادی که از ماوس استفاده می کنند پیوسته افزایش یافته است. بسیاری از افراد در موقع استفاده از ماوس از تشکچه مخصوص استفاده نمی کنند. که خود این موضوع باعث افزایش حرکت دست و بازو می شود. از طرفی دیگر ماوس در جایی دور تر از صفحه کلید قرار گرفته که در نتیجه کاربر می بایست جهت دسترسی به آن دست و بازوی خود را تحت کشش قرار دهد و تعداد زیادی از کاربران در موقع کار با ماوس فشار زیادی به دست شان وارد می شود.پس به کاربران توصیه می شود:
– از تشکچه مناسب برای ماوس استفاده کنند.
– تا جایی که ممکن است ماوس را به خود نزدیک نمایند.
– فشار وارده به ماوس را در حین استفاده به حداقل ممکن برسانند.
– وقتی از صفحه کلید استفاده نمی شود کمی آن را به کنار زده به طوری که ماوس را به خود نزدیکتر نمایند.
– صفحه کلید و ماوس در ارتفاع یکسان و برابر با سطح آرنج قرار داده به طوری که بازوها به راحتی در کنار بدن باشد و مچ دست را در وضعیت صاف و کشیده قرار گیرد و از خم کردن آن ها به بالا و پایین یا اطراف خودداری شود. و در زمان کار با صفحه کلید و ماوس دست ها به طور کامل و نرم روی آن ها قرار گیرد و از صفحه کلید شیب دار استفاده شود.
مانیتور و صفحه کلید را در جلوی صورت خود و در امتداد مرکزی قرار داده و فاصله صفحه مانیتور از صورت به طول یک دست باشد و به منظور جلوگیری از درخشش صفحه مانیتور از فیلتر یا عینک های ضد درخشش استفاده شود.
از یک نگهدارنده اسنادی استفاده نموده که در راستا و به موازات صفحه مانیتور قرار گیرد. تا بدین وسیله خمش و چرخش گردن به حداقل برسد.
- تمامی کاربران برای این که بتوانند کار خود را به موقع تمام کنند، بی وقفه به کار ادامه داده و فرصت های استراحت را از دست خواهند داد.تمامی کاربران صرفه نظراز نوع کاری که انجام می دهند، باید در حین انجام کار استراحت های کوتاهی داشته باشند.
- برای جلوگیری از صدمات ناشی از کار با رایانه حرکات ورزشی فراموش نشود.
وظایف مدیران و سرپرستان در رابطه با کاربران رایانه:
– مدیران و سرپرستان باید نظارت نمایند که تجهیزات پست کار با رایانه از نوع استاندارد بوده و با خصوصیت فرد کاربر تطبیق لازم را داشته باشند.
– آموزش کافی در زمینه چگونگی استفاده از ایستگاه کاری رایانه باید مورد توجه قرار گیرد.
– به کاربران اجازه استراحت کوتاه مدت و منظم در طول شیفت کاری داده شده و یا در طول شیفت کاری به فعالیت های متنوع بپردازند و در صورت امکان از برنامه چرخشی استفاده شود.
– تدابیر لازم جهت کاربران خانم که حامله اند و افرادی که از صرع و دیگر مشکلات بهداشتی رنج می برند اتخاذ گردد.
