ترس های طبیعی جای نگرانی ندارد

پروانه شریفی

ترس امری طبیعی است و همیشه جنبه منفی و بد ندارد. هنگامی که کودک به دنیا می آید اگر به او توجه کنید متوجه این موضوع می شوید که او به صدای بلند واکنش نشان می دهد. این موضوع بیانگر این است که هیجان ترس از ابتدای تولد همراه با کودک است و این یک واکنش طبیعی است و جای نگرانی ندارد.

زهره صابری دکتری تخصصی روان شناسی بالینی در مورد ترس کودکان توصیه هایی دارد:

ترس واکنشی هیجانی است و زمانی نمود پیدا می کند که افراد احساس کنند امنیت آن ها در خطر است، ترس جز غرایز طبیعی انسان است که وجود آن الزامی است. ترس یک نوع واکنش به موقعیت­ هایی است که در آن ممکن است مواردی چون نگرانی، دلواپسی، خشم، فریاد و غم وجود داشته باشد. طبیعی بودن و نبودن ترس، با مدت و شدت آن مشخص می شود.

واکنش ترس در کودکان گاهی با بزرگسالان متفاوت است

واکنش ترس در کودکان گاهی با بزرگسالان متفاوت است، معمولا کودکان واکنش هایی چون، خشم، فریاد، غم، اضطراب و افسردگی را نشان می دهند. اگر ترس وجود نداشت افراد به سمت خطرهایی می رفتند که عواقب جبران ناپذیری را برای آنها در پی داشت. همان اندازه که ترس می تواند طبیعی باشد، از طرفی می تواند غیرطبیعی باشد. ترس غیر طبیعی معمولا عملکرد را مختل می کند و دنیای روانی فرد را تا حدودی بر هم می زند و ذهن را درگیر می کند به طوری که فرد را از عملکرد بهینه باز می دارد. آن چه در افتراق بین ترس طبیعی و غیرطبیعی مهم است میزان مدت و میزان شدت ترس در برابر موقعیت ها است. والدین نباید تفاوت های فردی را در کودکان فراموش کنند، برخی کودکان ذاتا نسبت به برخی موقعیت ها واکنش شدیدتر و طولانی تری نشان می دهند.

علت ترس را در کودک خود شناسایی کنید

برای کمک به کودک بهتر است والدین ابتدا علت ترس را در کودک خود شناسایی کنید،گاهی دیده شده که والدین بسیار نگران ترس کودک خود هستند زیرا بیان می کنند که ما با او کاری نداریم و او بیخود و بی جهت ترس دارد. در این مواقع می توان علت را در یکی از موقعیت های مختلف دنبال کرد که به آن ها اشاره می کنم در درجه اول گاهی کودک به طور ذاتی از لحاظ تجربه و ابراز هیجان با میانگین جامعه متفاوت است، برخی کودکان به طور ذاتی و با توجه به استعداد زیستی بیشتر دچار ترس می شوند.در درجه دوم گاهی شرایط و محیط ها علت وجود ترس در کودک هستند و نهایتا رفتارها و بازخوردهای والدین با کودک می توانند منبع ترس در کودک باشند. در درجه سوم گاهی والدین به صورت هشیار و یا ناهشیار رفتارهایی انجام می دهند که موجب ایجاد ترس در کودک یا عمق بخشیدن به ترس در آن ها می­ شوند.

ترس در همه کودکان ممکن است وجود داشته باشد اما در محدوده سنی ۴-۶ سالگی ترس یکی از مشکلات رایج کودک است، ممکن است یکی از علل ترس در کودک ذهن رویاگونه او در این سن باشد، بیشتر شخصیت های داستان ها را برونی می کنند. بهترین و مهم ترین اقدام برای رفع ترس در کودکان، مدیریت رفتار والدین در برابر ترس کودک است. والدین با نوع رفتارشان می توانند ترس را از بین ببرند و یا ریشه آن را عمیق تر کنند.

توصیه می­ شود نقش روانشناس را ایفا نکنند

در این زمینه به والدین توصیه می­ شود نقش روانشناس را ایفا نکنند، برخی والدین فقط شنیده اند که مواجهه با ترس درمان کننده است ولی اصول و قوانینش را نمی دانند. مثلا اگر بچه از تاریکی می ترسد او را تنها یک ساعت در اتاق تاریک قرار می دهند و سپس به کودک می گویند که “دیدی چیزی نیست”. این بدترین رفتار ممکن است.

به والدین توصیه می­ شود نقش روانشناس را ایفا نکنند، برخی والدین فقط شنیده اند که مواجهه با ترس درمان کننده است ولی اصول و قوانینش را نمی دانند. مثلا اگر بچه از تاریکی می ترسد او را تنها یک ساعت در اتاق تاریک قرار می دهند و سپس به کودک می گویند که “دیدی چیزی نیست”. این بدترین رفتار ممکن است

راهکاری در برای رفع ترس در کودک

در این زمینه لازم است بعد از پیدا کردن دلیل اصلی، کودک را از طریق برنامه و اصول منطقی با ترسش روبرو کرد، برای مثال برای رفع ترس از تاریکی، می توان همراه با کودک برای مدت زمان بسیار کوتاه وارد مکانی تاریک شوید، بهتر است در انتخاب مکان دقت کنید تا مکانی انتخاب شود که برای کودک خوشایند باشد. ورود به موقعیت را به شکل بازی انجام دهید. این بازی را هر روز با کودک انجام دهید و هر روز بر مدت زمان آن بیفزایید. مدت زمان ماندن در محیط تاریک را با سرعت بسیار آهسته افزایش دهید.

هرگز از مقایسه استفاده نکنید

هرگز از مقایسه استفاده نکنید. “ببین بچه فلانی چقدر شجاعه”. در این مورد هم ترس در کودک تداوم پیدا می کند و هم موجب کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس در کودک می شود.سعی کنید بیشتر از پاداش استفاده کنید و تنبیه را به کار نگیرید و در موارد خاص از حذف پاداش به جای تنبیه استفاده کنید

ترس های کودکان اکثرا روانی هستند

ترس های کودکان اکثرا روانی هستند و همانطور که گفته شد ذهن تخیلی آنها سازنده این نوع ترس ها است، پس بهتر است در مواقعی که کودک می ترسد بیشتر از لحاظ روانی و با بغل کردن، بوسیدن و صحبت کردن او را حمایت کرد . مثلا اگر کودک در خواب بود و به طور ناگهانی بیدار و شروع به فریادزدن کرد، ابتدا او را بغل کنید و بعد از آرام کردن او، لامپ را روشن کنید.

ترس یک مسئله رایج در رشد کودک است

ترس یک مسئله رایج در رشد کودک است و در هر کودکی به شکلی متفاوت نمود پیدا می کند، پس لازم نیست دستپاچه شوند و در این زمینه لازم است آگاهی خود را افزایش و از یک متخصص کودک کمک بگیرند. ترس های طبیعی جای نگرانی ندارد و هم چنین نیازی به درمان ندارد و جزو مراحل رشد کودک است. در صورتی که ترس ها شکل مرضی پیدا کردند، بهتر است به متخصص مراجعه کنند. در آخر به دلیل اهمیت این موضوع باز هم یادآوری می کنیم که مرضی شدن ترس دو شاخص اساسی مدت زمان طولانی و شدت زیاد دارد.