کم خونی؛ از پیشگیری تا درمان
رسول مهدی زاده
خوراکی‌های گیاهی در درمان آنمی موثر هستند
سوتی‌تر: کم خونی واژه نام آشنایی است، که زنان بیشتر به آن مبتلا می‌شوند، کم اهمیت به نظر می‌آید اما اگر به موقع درمان نشود، فرد با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شود. افسردگی، خستگی وپرخاشگری از ویژگی‌هایی است که کم خونی به همراه می‌آورد و نه تنها جسم بلکه روح را هم درگیرمی کند.
رسول مهدی زاده / کیمیای وطن
کم خونی واژه نام آشنایی است، که زنان بیشتر به آن مبتلا می‌شوند، کم اهمیت به نظر می‌آید اما اگر به موقع درمان نشود، فرد با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شود. افسردگی، خستگی وپرخاشگری از ویژگی‌هایی است که کم خونی به همراه می‌آورد و نه تنها جسم بلکه روح را هم درگیرمی کند.
شعله شادمانی کارشناس ارشد زیست شناسی مولکولی سلولی دراین باره به کیمیای وطن گفت: اختلال خونی شایعی است که در آن گلبول‌های قرمز و یا هموگلوبین کافی در خون وجود ندارد. مهم‌ترین نقش هموگلوبین خون، اکسیژن رسانی به تمام سلول‌های بدن انسان است که برای زنده ماندن به آن نیاز دارند. این بیماری نشانه‌هایی دارد علائم بیماری بسته به شدت کم خونی متغییر می‌باشد.
وی ادامه داد: در موارد خفیف بیماری، فرد علاِئم خاصی ندارد و به صورت اتفاقی در بررسی‌های معمول آزمایشگاهی کم خونی تشخیص داده می‌شود. در موارد شدیدتر، نشانه‌هایی چون خستگی، بی حالی، ضعف، تپش قلب، تنگی نفس در زمان فعالیت، رنگ پریدگی ملتحمه چشم و غشاء مخاطی وجود دارند.
این کارشناس ارشد زیست شناسی مولکولی سلولی با بیان این که کم خونی عوارضی هم دارد، افزود: بسته به شدت کم خونی، عوارضی چون کاهش فشار خون، تعریق، اضطراب، پرخاشگری، کاهش فعالیت‌های مغزی، سنکوپ، شوک و در موارد بسیار شدید از بین رفتن عملکرد ارگان‌های حیاتی دیده می‌شود و نهایتاً ممکن است منجر به مرگ شود.
شادمانی با اشاره به دلائل کم خونی، تصریح کرد: دو دسته اصلی از علت‌های اصلی کم خونی می‌توانند کاهش تولید گلبول‌های قرمز و افزایش تخریب و یا از دست دادن گلبول‌های قرمز باشند. کاهش تولید گلبول‌های قرمز به دلایل مختلف ارثی، محیطی، تغذیه‌ای، عفونی و خود ایمنی رخ می‌دهد که بسته به علت ایجاد اشکال، طول مدت بیماری و نحوه درمان هم متفاوت خواهد بود.
وی درخصوص بیماری‌هایی که تولید گلبول قرمز راکاهش می‌دهند، اظهار کرد: از جمله بیماری‌هایی که منجر به کاهش تولید گلبول‌های قرمز می‌شوند می‌توان به نارسایی کلیوی، بیماری تیروئید، مصرف داروهای شیمی درمانی، برخی آنتی بیوتیک ها مثل کلرامینکل نمک‌های طلا و سمومی همچون بنزن و پرتوهای یونیزه اشاره کرد. به علاوه برخی عفونت‌های ویروسی همچون ایدز، هپاتیت‌های ویروسی، سوء تغذیه و کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی مثل کمبود آهن، ویتامین B12، اسیدفولیک و… درگیری مغز استخون بوسیله بیماری‌های بد خیم و برخی اشکالات ژنتیکی مثل بیماری تالاسمی را اشاره کرد.
شادمانی ادامه داد: از علل مهم افزایش تخریب و یا از دست دادن گلبول‌های قرمز در بیماری‌های آر ثی مثل اختلالات متابولیسم کلسترول و بیماری شدید کبدی و کمبود آنزیم GGPD (بیماری فاووسیم) دیده می‌شود. برخی عفونت‌ها مثل مالاریا و سمومی مثل سم عقرب سم مار، نیتروفورانتوئین، فنازوپیریدین_، نفتالین، آب اکسیژنه هم در تخریب گلبول‌های قرمز نقش دارند. بعضی بیماری‌های عروقی که تحت عنوان واسکولیت از آن‌ها یاد می‌شود و نیز بزرگی طحال از علل دیگر تخریب گلبول‌های قرمز می‌باشند.
کارشناس ارشد زیست شناسی مولکولی سلولی با اشاره به درمان کم خونی، گفت: آنمی یکی از انواع بیماری‌های خونی است که می‌تواند به طور کامل درمان شود. البته درمان آن به انواع مختلف آن بستگی دارد که لازمه آن تشخیص پزشک روی نوع کم خونی و مناسب‌ترین روش درمانی است. مهم‌ترین داروی کم خونی آهن و ترکیبات آن است. آهن از طریق معده و روده جذب می‌شود و در کبد ذخیره می‌شود. تا در ساختمان هموگلوبین به کار رود. آهن و ترکیبات آن مغز استخوان را وادار به ساخت گلبول قرمز می‌کند. داروی عصاره جگر توام با ویتامین B12 نیز برای کم خونی بسیار مفید است به خصوص در کم خونی‌های شدید.
وی افزود: اگر کم خونی در اثر فقر آهن باشد با مصرف آهن خوراکی که به شکل‌های مکمل‌های حاوی آهن است خواهد بود. نا گفته نماند که ویتامین C در جذب آهن نقش مهمی دارد که به همراه آهن تجویز می‌شود.
شادمانی تصریح کرد: برخی آنمی ها نیز بر اثر از دست دادن مقادیر زیاد خون بروز کرده و ممکن است نیاز به جراحی برای متوقف کردن خون ریزی، که با انتخاب پزشک متخصص و مشاور بهترین درمان انتخاب می‌گردد.رژیم غذایی در درمان آنمی فقر آهن علاوه بر مصرف مکمل‌های آهن ممکن است لازم باشد که رژیم غذایی بیمار هم تغییر کند. در این موارد باید مواد غذایی حاوی آهن از جمله گوشت و انواع سبزیجات آهن دار را مصرف کرد مثل اسفناج و … البته نان هم حاوی موادی است که جذب آهن را دشوار می‌کند.برخی از انواع آنمی خصوصاً برای کودکان با کا هش ویتامین B6 و B12 همراه است و هم چنین مصرف برخی داروها، که باید مصرف دارو قطع شود.
کارشناس ارشد زیست شناسی مولکولی سلولی گفت: درمان آنمی شدید کمی متفاوت است که باید اصولاً با انتقال خون همراه شود و حتی گاهی لازم می‌شود که طحال بیمار برداشته شود و هم چنین با تقویت تولید سلول‌های خونی در مغز استخوان هم می‌توان آنمی را درمان کرد.
وی با بیان این که خوراکی‌های گیاهی هم در درمان آنمی موثراند، تصریح کرد: با خوردن عسل در مدت زمان بسیار کم به تعداد گلبول‌های قرمز ۲۵-۸ درصد افزوده می‌شود. پسته هم موجب افزایش خون می‌شود، فندق خون افزای خوب ومناسبی است ورنگ چهره را می‌گشاید. دمکرده برگ یا پوست سبز گردو موجب افزایش تعداد گلبول‌های قرمز می‌شود. عدس هم یکی دیگر از مواد خوراکیست که گلبول‌های قرمز خون راافزایش می‌دهد.از موارد دیگر خوراکی که دردرمان کم خونی کمک کننده است می‌توان به: نخود سبز، زرد آلو، گردو، خرما، شلغم، کلم و خوراک جواشاره کرد.
شادمانی با اشاره به این که باید به میزان آهن قابل جذب در غذا نیز توجه کرد، تصریح کرد: جذب آهن غذا تحت تأثیر شکل آهن موجود در آن می‌باشد. آهن موجود در پروتئین‌های حیوانی مانند: گوشت گاو، ماهی، پرندگان که به شکل هم (Hem) می‌باشد بیشتر جذب می‌شود. در حالی که جذب آهن پروتئین‌های گیاهی مانند: سبزی‌ها و میوه‌ها (آهن غیر هم) کم‌تر می‌باشد. باید توجه داشت که ویتامین C جذب آهن سبزی‌ها و میوه‌ها (آهن غیر هم) را بیشتر می‌کند. مصرف چای همراه یا بلافاصله بعد از غذا می‌تواند جذب آهن را تا حد صفر تا پنج درصد کاهش دهد.
قهوه، تخم مرغ، شیر و لبنیات، نان گندم، حبوبات (حاوی اسیدفیتیک) و فیبرهای غذایی جذب آهن را به علت تشکیل کمپلکس‌های نا محلول کاهش می‌دهند. بنابراین فرآورده‌های حاوی آهن طی یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از مصرف هر یک از موارد نباید مصرف شود. اسید سیتریک و اسید آسکوربیک (ویتامین ث) که در آلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل کلم، سبزی‌ها، پرتقال، لیموشیرین، لیموترش، سیب و آناناس وجود دارند می‌توانند عوامل افزایش دهنده جذب آهن در بدن باشند.
شعله شادمانی توصیه‌هایی رابرای این که به آنمی مبتلانشویم عنوان کرد: استفاده از مواد غذاهایی که غنی از آهن باشند. منابع غذایی که حاوی ویتامین ث هستند درهروعده غذایی مصرف کنیم، گنجاندن گوشت قرمز، ماهی یامرغ دربرنامه غذایی و نکته مهمی که باید به آن توجه کنیم این است است بلافاصله پس از غذا چای وقهوه مصرف نکنیم، مشکلات گوارشی ویبوست سبب کم خونی می‌شود بنابراین برطرف کردن این مشکلات ضروری است. ازنان هایی استفاده کنیم که ازخمیرور آمده تهیه شده است. یکی ازمسائلی که اصلاً توجهی به آن نمی‌شود عادات غذایی است که درمبتلا شدن به کم خونی نقش دارد تصحیح عادات غذایی غلط کمک کننده است.
