گرفتگی عضلات؛ از علت تا پیشگیری و درمان

پروانه شریفی

گرفتگی یا اسپاسم عضله که گاهی به آن کرمپ هم می‌گویند، در واقع انقباض شدید و غیر ارادی یک عضله است، این گرفتگی همراه با درد شدیدی است که در محل عضله احساس می‌شود.

یک متخصص ارتوپدی در گفتگو با خبرنگار ما، گفت: انقباض دردناک عضله ممکن است چند ثانیه طول کشیده و برطرف شود و یا ممکن است حتی ۱۵ دقیقه هم طول بکشد، انقباض و حرکات غیر ارادی عضله در بسیاری اوقات در زیر پوست قابل مشاهده هستند، گرفتگی در هر عضله‌ای به خصوص عضلاتی که در طول مسیرشان از روی دو مفصل عبور می‌کنند می‌تواند اتفاق بیفتد.

دکتر علی منصوری ادامه داد: مهم‌ترین علت گرفتگی و اسپاسم عضله، خستگی آن است، وقتی کاری که از یک عضله کشیده می‌شود، بیش از توانایی آن باشد بر اثر فعال شدن رفلکس های غیر ارادی که از نخاع سرچشمه می‌گیرند، عضله بی‌اختیار منقبض می‌شود، اگر نرمش‌های کششی را قبل از شروع ورزش به اندازه کافی انجام نداده باشیم احتمال گرفتگی عضله در حین یا بعد از انجام ورزش بیشتر می‌شود.

این متخصص ارتوپد با اشاره به دیگر علت‌های ایجاد اسپاسم، گفت: ورزش در هوای بسیار گرم، تعریق فراوان و در نتیجه از دست دادن املاح بدن هم می‌توانند زمینه‌ساز گرفتگی عضله باشند، اسپاسم و گرفتگی عضله گرچه اکثراٌ خود بخود خوب می‌شوند، ولی اگر شدید باشند یا به‌طور مکرر ایجاد شوند ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری باشند.

منصوری ادامه داد: بیماری‌های زیادی مانند بیماری‌های نخاع، تحریک ریشه‌های عصبی در کمر، تصلب شرائین، تنگی کانال نخاعی، بیماری‌های تیروئید، عفونت‌های مزمن و یا بیماری‌های کبدی می‌توانند زمینه‌ساز گرفتگی عضله باشند، پس هر گاه اسپاسم، شدید شد یا به‌طور مکرر اتفاق افتاد باید حتماٌ به پزشک مراجعه شود.

وی با اشاره به درمان گرفتگی یا اسپاسم عضله، تصریح کرد: فعالیت بدنی که باعث اسپاسم شده را قطع کرده و اندام را در وضعیتی قرار دهید که عضله کشیده شود و این وضعیت را آنقدر نگه دارید تا انقباض عضله رفع شود، سرمای موضعی برای رفع درد کمک‌کننده است.

این متخصص ارتوپدی با اشاره به اینکه تقریبا تمام افراد در طول عمر خود دچار گرفتگی عضله می‌شوند، خاطرنشان کرد: افراد چاق، بیماران و دویدن که نیاز به فعالیت بدنی شدید دارد، بیشتر در معرض گرفتگی عضله هستند.

وی با اشاره به اینکه یکی از روش‌های درمان اسپاسم عضلانی، ماساژ درمانی است، اظهار کرد: در برخی موارد به بیمار توصیه می‌شود که استراحت مطلق و طولانی مدت داشته باشد اما این در حالی است که بیمار به استراحت‌های بیش از اندازه نیازمند نیست.

منصوری گفت: استفاده از داروهای شل کننده عضلانی و داروهای مسکن نیز می‌تواند به کاهش درد و درمان اسپاسم عضله کمک کند.

راهکارهای تغذیه‌ای برای پیشگیری از اسپاسم

یک متخصص تغذیه نیز به خبرنگار کیمیای وطن در رابطه با گرفتگی عضلات، گفت: گرفتگی عضلات یا اسپاسم می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، مثلاً منابع ناکافی اکسیژن و عرضه ناکافی آن به بدن، صدمه به سلول های عضلانی، استفاده از بعضی از داروها، کشیدگی و استفاده بیش از حد از ماهیچه‌ها، خستگی عضلات، ورزش در هوای بسیار گرم، گردش ضعیف خون در بدن، فشار بیش از حد به عضلات موقع ورزش، کم شدن آب در بدن، باقی ماندن عضله در حالتی خاص، برداشتن اشیاء سنگین و همین طور کمبود منیزیم و پتاسیم که اصلی ترین دلایل ایجاد آن است.

دکتر علی صفوی ادامه داد: یکی از نکاتی که برای رفع اسپاسم باید مطرح کنیم این است که سعی شود از ایجاد اسپاسم پیشگیری شود، گرفتگی‌هایی که در زمان ورزش کردن اتفاق می‌افتد می‌تواند به دلیل کم‌کاری تیروئید یا عدم توانایی آن عضله برای تجزیه قند باشد.

وی افزود: برای درمان، در کنار توصیه به نرمش، کشش، ماساژ، کمپرس آب سرد و گرم، به عنوان فعالیت های فیزیکی برای جلوگیری از اسپاسم، می توانیم به راهکارهای تغذیه‌ای هم توجه ویژه داشته باشیم.

این متخصص تغذیه تصریح کرد: جلوگیری از نوشیدن زیاد قهوه، یکی از راه‌های جلوگیری از اسپاسم است، کسانی که عادت دارند زیاد قهوه مصرف کنند، باید برای این نوشیدنی محرک جایگزین‌های دیگری مانند آب یا دوغ در نظر بگیرند، مصرف به اندازه پتاسیم و همین طور ویتامین بی، نیز از این گرفتگی‌ها جلوگیری خواهد کرد.

صفوی با بیان این‌که برای کاهش گرفتگی عضلات باید سعی شود کمبود پتاسیم و ویتامین بی را جبران کنیم، گفت: نوع غذاهایی که مصرف می‌کنیم باید بتواند این دو مورد را تامین کند، به عنوان مثال زیره، پودرهای کاری و زردآلوی خشک، پوره گوجه فرنگی و کشمش از جمله مواردی هستند که بسیار کمک‌کننده بوده، جگر و عدس، آجیل‌ها، سبزیجات دارای برگ سبز، برنج و قارچ، نیز کمک‌کننده برای تامین ویتامین بی در بدن هستند.