ابعاد بین‌المللی و داخلی برجام
نفیسه الله دادی
چند سال پیش گفته شد فقط با برجام مشکلات، به‌ویژه مشکلات اقتصادی داخلی ایران حل می‌شود؛ اما اینک دو پرسش مطرح است: اول اینکه اروپا هم مانند آمریکا بدعهدی می‌کند یا گفته‌های موگرینی درباره حمایت از برجام واقعی است؟ دوم اینکه مردم به لحاظ معیشتی تأثیر برجام را فهمیدند؟
در پاسخ به پرسش اول، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، بارها مخالفت خود را با برجام و قصد خود را برای خروج از آن اعلام کرده است.
وی برخلاف رأی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی براساس نُه گزارش حاصله مبنی بر پایبندی ایران بر تعهد، از تأیید موافقت‌نامه در ماه اکتبر امتناع کرده و از کنگره درخواست اعمال دوباره تحریم‌های اتمی را داشته است. با وجود این کنگره آمریکا هنوز تصمیمی نگرفته است. البته هنوز جای نگرانی وجود دارد. اینکه ترامپ تعلیق تحریم‌های ایران براساس برجام را می‌خواهد ادامه دهد یا خیر، مشکل بعدی است.
وی تاکنون دو بار تحریم‌ها را به حالت تعلیق نگه داشته است. اما تأییدنشدن قرارداد هسته‌ای در ماه اکتبر، شبهات بیشتری را درباره مهلت مقرر بعدی در اواسط ماه ژانویه به وجود آورده است.
در کنار رویکرد خصمانه ترامپ، فدریکا موگرینی، رئیس کمیسیون سیاست خارجی، هشدار داد: با وجود تهدیدات ترامپ برای پایان‌دادن به توافق، او اختیاری برای انجام چنین کاری ندارد. این معاهده یک توافق چندجانبه است که توسط قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد تأیید شده است و بنابراین نمی‌تواند به صورت یک‌جانبه تغییر کند.
همچنین فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در آغاز کنفرانس سال ۲۰۱۷ نمایندگان کشورهای عضو اتحادیه اروپا در بروکسل در پاسخ به اظهارات اخیر نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد، گفت: توافق هسته‌ای با ایران نشان‌دهنده شیوه اتحادیه اروپا در سیاست خارجی است. این توافقی بین دو کشور نبود؛ بارها این را تکرار کرده‌ام و احساس می‌کنم که ناچاریم در ماه‌های آینده نیز بارها تکرار کنیم.
وی افزود: این توافق، تعهد کل جامعه بین‌المللی از یک سو و ایران از سوی دیگر بود که با یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل مورد حمایت و به طور منظم مورد تأیید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفته است.
رویکرد اروپا تا به حال این است که به ظاهر حامی برجام است. برجام به خودی خود هدف نیست، بلکه وسیله‌ای برای دست‌یافتن به تحولی بزرگ‌تر در جامعه بین‌الملل.
درباره پرسش دوم که در زمان تصویب و مذاکرات برجامی، بیشتر در داخل مورد بحث بود، تأثیر اقتصادی برجام بر اقتصاد مریض ایران بود.
رهبری معظم انقلاب نیز در دیداری با قشرهای مختلف مردم بر بهبود نیافتن معیشت مردم در پسابرجام تأکید کردند و فرمودند: «شش ماه از امضای برجام می‌گذرد؛ هیچ تأثیر محسوس و ملموسی هم در وضع معیشت مردم به وجود نیامده است.»
حال باید گفت با گذشت دو سال و اندی چه تحولی رخ داده است؟ برجام برای رفع تحریم‌ها بود؛ اما تحریم‌ها آن‌گونه که بیان شد، رفع نشد. اینک آمار و ارقام نشان می‌دهد سفره مردم کوچک شده است؛ ولی آنچه بیش از پیش مردم را آزار می‌دهد، بی‌ثباتی اقتصادی است.
اینک در بحث بودجه، هر روز سخن از گرانی است. تنها استدلال هم این است که فلان چیز در سطح جهانی چند برابر قیمت داخلی آن است. این استدلال درست است؛ اما زمانی که کیفیت و کمیت زندگی نیز با مؤلفه‌های آنان برابر باشد؛ نه اینکه حقوق و مزایا ثابت، اما خدمات دولتی رو به افزایش باشد. باید شرایطی فراهم کرد تا بتوان آثار مثبت برجام را دید؛ برجام توافقی بزرگ بوده و هست.
