انیمیشن، حاصل فرهنگ و هویت کشوری

منصوره عبائی

حتماً برای علاقه مندان عرصه انیمیشن جذاب است که از معیارهای داوری، پارامترهای یک انیمیشن موفق و اوضاع فعلی انیمیشن ایران مطلع باشند. در گفتگویی با علیرضا گلپایگانی، یکی از فعالان این عرصه، این موضوعات را مورد بحث قرار دادیم تا از دیدگاه ایشان متناسب با تجاربشان برای آگاهی بیشتر علاقه مندان بهره مند شویم.

معیارهای داوری انیمیشن

علیرضا گلپایگانی در گفت و گو با خبرنگار ما درباره معیارهای داوری انیمیشن گفت: برخی معتقدند که داوری جشنواره‌ها امری سلیقه‌ای است و با تغییر داورها منتخبین نیز تغییر خواهند کرد در جواب باید گفت این سلیقه نیست بلکه هر کدام از داورها با تجارب متفاوتی هستند و در زمینه‌های خاصی تخصص ویژه‌ای دارند به فرض مثال ممکن است یک داور انیماتور، کارگردان و … باشد لذا طبیعی است که به بخشی از اثر به صورت ویژه‌تر توجه نماید. باید به تدریج باور کنیم که انتخاب شدن یا نشدن، جایزه گرفتن یا نگرفتن ملاک مطلقی برای ارزش‌گذاری یک اثر هنری به ویژه انیمیشن نیست. از عوامل ارزشگذاری این است که انسان از کار خودش مطمئن بوده و به رضایت نسبی رسیده باشد و بتواند با مخاطب ارتباط برقرار کرده و علاوه بر لذت خود، دیگران را هم در این لذت سهیم کند.

وی ادامه داد: در داوری آثار، مکمل بودن فرم و محتوا یکی از معیارهای ارزیابی است به طوری که داستان منتخب واضح و مشخص بوده و با تکنیک انتخابی برای آن همسو باشد و بخش‌های دیگر همچون سازه‌های یک ساختمان باید با هماهنگی و ترکیب مناسب در کنار هم قرار گیرند. کاراکترها باید با هم متناسب باشند، ترکیب ظاهری و گرافیک کاراکترها با گرافیک محیط همسو باشد داستان روند مناسبی را پیش گیرد حتی الامکان کوتاه باشد چرا که در عرصه انیمیشن کوتاه و سریع گویی یک ویژگی محسوب می‌شود. دیالوگ بخشی از فیلم است و اگر در جای خودش و درست استفاده شود امتیاز مثبت در نظر گرفته می‌شود. همانطور که کاراکتر و قصه باید منحصر به فرد باشند موسیقی هر فیلم هم باید منحصر به فرد بوده چرا که موسیقی از ارکان فیلم است. یکی دیگر از معیارهای مهم هماهنگی و یکدست بودن است بدین منظور که تمامی بخش‌های فیلم در شرایط یکسانی ساخته شده باشد. یک انیمیشن خوب باید بتواند مخاطب را در دقایق اولیه کار جذب کرده و با او ارتباط برقرار کند. باید رنگ‌ها و میزانسن ها با هم تناسب داشته باشند که این کار با تمرین‌های متعدد و دیدن فیلم‌های زیاد ملکه ذهن می‌شود. انیمیشن‌ها نباید تقلیدی و یا شبیه چیزی باشند و جدید بودن انها امتیاز محسوب می‌شود. البته فیلم‌هایی که تجربی و فرم هستند در جایگاه خودشان مقایسه و قضاوت می‌شوند و در جشنواره‌ها و فستیوال‌ها بخش جداگانه‌ای به این فیلم‌ها اختصاص داده می‌شود.

پارامترهای انیمیشن موفق

گلپایگانی همچنین درباره پارامترهای یک انیمیشن موفق اظهار داشت: اول از همه باید جذاب و مخاطب محور باشد این جذابیت باید در داستان هم وجود داشته باشد کمتر افرادی هستند که شغلشان فیلم نامه نویسی برای انیمیشن باشد. جالب است که حقوق یک فیلم نامه نویس از کمترین درآمدها در تولید فیلم انیمیشن بوده در حالی که پایه و اسکلت آن محسوب می‌شود داستان خوب یکدفعه به وجود نمی‌آید و باید سیر زمانی طی کند. نکته قابل توجه این است که فیلم نامه‌های ایران باید برای مخاطب ایران نوشته شود این موضوع را در فیلم نامه عروسکی کلاه قرمزی دیدیم که توانسته با مخاطب ارتباط برقرار کند و ویژگی آن ناشی از شخصیتی است که خود کاراکتر دارد نه تکنیک مورد استفادهٔ آن. اما انیمیشن ما هنوز این پارامتر را نگذرانده و نتوانسته‌ایم برای مخاطب داخلی تولید داشته باشیم باید بر روی شخصیت پردازی و داستان پردازی زحمت کشیده شود به گونه‌ای که برای مخاطب داخلی محبوبیت داشته باشد و همین امر محبوبیت خارج از کشور را نیز به همراه خواهد داشت.

وی افزود: انیمیشن محصولی است که اگر به فرهنگ و هویت داخلی نزدیک‌تر باشد تأثیرگذارتر خواهد بود و علاوه بر مسائل اقتصادی به مسائل فرهنگی هم بپردازد و باید با فرهنگ خودمان عجین و همسو باشد همچنین جامعه سینمایی باید انیمیشن را یکی از پارامترهای موفق سینما بدانند و مثل دیگر فیلم‌ها فضا و امکان عرضه داشته باشد فیلم باید خوب باشد تا هزینه خوبی دریافت کند و این یک قانون جهانی است.

فعال حوزه انیمیشن سازی تصریح کرد: متأسفانه در ایران در عرصه تولید انیمیشن سود در تولید است نه در عرضه که ساختار اشتباهی است و اگر فیلمی موفق باشد باید در سود آن نیز سهیم بوده تا انگیزه‌ای برای خالق اثر برای ادامه تولید به همراه داشته باشد. در ایران وقتی مجموعه‌ای ساخته می‌شود فقط دستمزد پرداخت می‌شود و حق و حقوقی برای نمایش آن وجود ندارد. اگر انیمیشن ایران بتواند به طور مستقیم از مخاطب خودش کسب هزینه کند شاید آینده روشنی در انتظارش باشد.

اوضاع کنونی انیمیشن ایران

گلپایگانی در ادامه با اشاره به وضعیت امروز انیمیشن ایران گفت: انیمیشن ایران نیاز به توجه دارد و خوشبخاته نسبت به گذشته در وضعیت بهتری است و از لحاظ کمی و کیفی رشد بسیاری داشته است و متاسفانه شرایط اقتصادی مانع شکوفایی کار است. ما می‌توانیم انیمیشنی تولید کنیم که صادراتی باشد و در کشورهای منطقه نمایش داده شود ولی هنوز بازاریاب‌های مناسب برای این کار نداریم. نیاز به شرکت‌هایی داریم که محصولات ما را به کشورها بفروشند. شبکه‌های ماهواره‌ای هستند که نیاز به خوراک انیمیشن دارند و انیمیشن ما قطعاً می‌تواند بخشی از بازار باشند. اگر ما درآمد ارزی داشته باشیم حتماً کیفیت کارمان بین المللی تر خواهد شد و برای ارتقای هنر انیمیشن ارتباطات بین المللی، کارهای مشترک و انجام بخشی از کارهای آنها در ایران راه‌های مناسبی است. برای یادگیری انیمیشن فقط وارد دانشگاه شدن لازم نیست دانشگاه بستر مناسبی است و بر کیفیت کارها تأثیرگذار است ولی مطلق نیست. افراد زیادی در مراکز آموزشی یا آموزشگاه‌ها، هنرمندان و متخصصین این رشته را تربیت می‌کنند. بنابراین نیاز به آموزشگاه‌های حرفه‌ای در سطح جامعه داریم از طرفی باید قیمت گذاری منصفانه و بازار مطمئن برای این کار وجود داشته باشد و سرمایه گذاران مطمئن باشند حداقل هزینه‌های روزمره را می‌توانند تأمین کنند. اتفاقات خوبی در جامعه انیمیشن رخ داده است مرکز صبا شرایط مدیریتی بسیار مناسبی را با مدیریت جدید و واقع بین تجربه می‌کند و با وجود شرایط اقتصادی نامناسب می‌شود با آن به مذاکره پرداخت. در حال حاضر در بهترین شرایط تصمیم گیری و استراتژی صبا هستیم از طرفی در مرکز سینما تجربی، استاد امیر محمد دهستانی معاونت انیمیشن مرکز گسترش را به عهده گرفته است و از فیلم‌های سینمایی و انیمشن حمایت می‌کند و با تجربه و جایگاه بسیار مطلوبی که دارند منتظر اتفاقات خوبی در سال آینده هستیم. همچنین صنف انیمشن راه اندازی شده است. در مرکز مطالعات انیمیشن حوزه هنری اتفاقات خوبی در راه است. در ارگنهای مختلف به انیمیشن دقت ویژه دارند و می‌دانند که می‌تواند تأثیرگذار باشد. مدیران علاقه مند هستند که کارهای مناسبی انجام شود. شبکه پویا با مدیریت آقای سرشار بر روی انیمیشن تاکید و تمرکز دارد و امیدواریم که خبرهای خوب و نتایج خوبی داشته باشد، در کانون پرورش فکری همچنان از لحاظ تولید اثار کوتاه ارزشمند با مدیریت جدید و با حضور اقای صارمی به عنوان دبیر دائمی جشنواره همچنان جای امیدواری است و امیدواریم که کانون مجدد حرکت‌های بسیار انقلابی و مثبتی در زمینه انیمیشن داشته باشند به هر حال من فضا را خیلی مثبت می‌بینم اگر واقعاً شرایط اقتصادی مناسبی بود فکر می‌کنم الان دوران شکوفایی انیمیشن ایران بود ولی این هم دور از دسترس نیستان شالله به همت پیشکسوتان و همیاری جوانان در این عرصه بتوانیم در آینده انیمیشن ایرانی داشته باشیم که مورد توجه ایران و دنیا قرار گیرد.