انیمیشن، نیازمند حمایت دولت
منصوره عبایی
ماهنامه پیل‌بان اولین و تنها نشریه انیمیشن ایران است و کمتر کسی است که در این حوزه با آن آشنایی نداشته باشد. امیر مسعود علمداری، مدیر مسئول و سردبیر این نشریه، سابقه نقد نویسی و همکاری در زمینه‌های انیمیشن داشته و بیش از ۱۵ سال به فیلمنامه نویسی و تدریس در این زمینه مشغول بوده است. آثار متعددی از جمله نگارش انیمیشن تهران ۱۵۰۰، همچنین تألیف و ترجمعه کتب زیادی از جمله فیلم نامه نویسی انیمیشن را در پرونده کاری ایشان مشاهده می‌کنیم. به گفتگو با ایشان نشستیم تا از تجربیات ۱۰ ساله فعالیتشان بهره مند گردیم.
– به نظر شما دلیل حضور کم انیمیشن سازها در جشنواره‌ها چه می‌تواند باشد؟
تولید آثار انیمیشن هم سرمایه زیاد و هم تیمی گسترده نسبت به آثار زنده می‌طلبد. این دو ویژگی موجب می‌شود که تولید این آثار محدود باشد. به نظر می‌رسد که اکران آثار انیمیشن هم نمی‌تواند بین مردم اسقبالی به اندازه سینمای زنده به همراه داشته باشد و همین ویژگی موجب می‌شود که کمتر سرمایه گذاران به این امر تمایل نشان دهند. بدیهی است که امکان تولید و توان فنی در کشور ما هم سابقه زیادی در این امر ندارد.
– به نظر شما آیا فعالیت کم تولید کنندگان انیمیشن دلیل کم توجهی به این ژانر است، یا بالعکس کم توجهی باعث شده که شاهد حضور کم انیمیشن‌ها باشیم؟
به نظر می‌رسد انیمیشن برای تولید بیشتر به حمایت دولت نیازمند است. مراکز وابسته نیز تا کنون دست به چنین حرکتی زده‌اند و به زودی شاهد تولیدات بیشتری در این زمینه خواهیم بود؛ اما این کمیت قطعاً دلیلی بر ارتقاء کیفیت نخواهد شد و بعضاً می‌تواند آسیب زننده نیز باشد. در هر صورت رشد کیفی انیمیشن سینمایی در ایران به خصوص در بعد فنی و تکنیکی طی سال‌های اخیر کاملاً مشهود است.
– فکر می‌کنم اتحادی که باید بین صنف انیمیشن سازان وجود داشته باشد برقرار نیست و این امر دلیلی بر مهجور ماندن این ژانر هنری شده است. نظر شما چیست؟
جامعه انیمیشن محدودتر از سینمای زنده است و بودجه‌ای هم که به آن تزریق می‌شود به همان اندازه محدود است و وابستگی بیشتری هم به دولت دارد. بنابراین وقتی بودجه‌ای به این هنر- صنعت تزریق می‌شود بین افرادی تقسیم شده و بعضی از آن بهره مند نخواهند شد. این رقابت ناسالم و غیرتجاری، موجب می‌شود که فعالان این عرصه نسبت به موقعیت‌های یکدیگر حساس باشند و نتوانند به راحتی نسبت به روحیه جمعی مهمی که به آن نیاز دارند، عکس العمل مناسب نشان دهند.
– دلیل اصلی کم توجهی‌ها به این ژانر سینمایی چه چیزی است؟ فیلمنامه خوبی وجود ندارد، کیفیت کارها مطلوب نیست و یا دیدگاه دیگران نسبت به این ژانر مناسب نیست؟
انیمیشن در ایران از ابتدا با نظارت و تحت نظر مستقیم دولت تولید شده است. در مورد انیمیشن کوتاه و هنری که این نفوذ وجود نداشته، سابقه‌ای درخشان داریم؛ زیرا معمولاً با پشتوانه خلاقیت و انگیزه مستقیم پدیدآورندگان آنها تولید شده است، و هم اکنون هم با وجود برخی نهادها به راه خود ادامه می‌دهد. در مورد آثار تلویزیونی تنها خریدار آن در ایران صداو سیما بوده و هست. بنابراین این نهاد با نظارت مستقیم و به صورت فرمایشی از تولیداتی حمایت کرده که بیش از هرچیز سلیقه و خواست مدیران را تأمین کرده است. همچنین گاهی کیفیت پایین تولیدات ناشی از عدم آشنایی برخی مدیران به این هنر- صنعت است. از سوی دیگر آمار و کمیت آثار تولید شده برای مدیران، همواره اهمیتی بیش از کیفیت آنها داشته و دارد. لذا در این بخش نتوانسته‌ایم مخاطب را با خود همراه کنیم. در مورد آثار سینمایی هم همین اتفاق افتاده و ارگان‌هایی که از این تولیدات حمایت می‌کنند، دچار همان ضعف‌هایی هستند که در مورد تولید آثار تلویزیونی بیان شد. لذا یک کار خوب و با فیلمنامه خوب و… کاری است که مورد نظر مدیران باشد.
– فعالان انیمیشن در راستای بهبود این امر چه وظایفی دارند و برای بهبود حال و روز انیمیشن به نظر شما باید چه کارهایی صورت گیرد؟
بدیهی است که فعالان این حوزه باید با اتکاء به توانایی خود راه سخت‌تری را بروند و اگرچه امکان ورود به بازارهای جهانی با وجود تحریم‌ها و مقررات و دیدگاه سایر کشورها نسبت به ایران سخت است، ناامید نشوند و راه‌های تازه‌ای برای عرضه آثار خود در کشور پیدا کنند که نیازمند به تأیید و حمایت دولت نداشته باشد. این راه سخت است؛ ولی ممکن است. گفتنی است که افزایش و ارتقای تخصص و توان هر هنرمند نیز می‌تواند تولیدات را در هر وجه آن ارتقاء بخشد.
– در پرونده کاری خود مهم‌ترین اثری که برای مخاطب جذاب باشد چیست و در مورد تجربیاتی که در آن داشتید و می‌تواند برای تازه کارها مفید باشد بیان کنید؟
بدیهی است که انیمیشن سینمایی تهران ۱۵۰۰ مخاطب پسندتر از بقیه بوده است. البته نگارش این اثر مربوط به حدود ۱۰ سال پیش است و رشد فزاینده انیمیشن باعث شده که صحبت کردن در مورد آن چندان مناسب امروز نباشد. به هر روی این تجربه به من نشان داد که باید به سمت آثاری برویم که مخاطب را راضی کند و وجه دراماتیک و قصه پردازی در سینما باید همواره بر وجوه دیگر آن اولویت داشته باشد. تهران ۱۵۰۰ به من نشان داد که علیرغم تصور خود در زمینه نگارش اثری سینمایی چقدر خام هستم و نیاز به دانش و تجربه بیشتری دارم. امیدوارم فرصت‌هایی باشد تا تجربه خود را در زمینه فیلمنامه نویسی در اثری مستقل و مردم پسند به طور عملی نشان دهم.
– چقدر اسپانسر در تولید انیمیشن می‌تواند مؤثر و مهم باشد و فردی که تازه وارد اینکار شده چگونه می‌تواند از وجود اسپانسرها بهره مند شود و اعتماد آنها را جذب کند؟
انیمیشن هنر گرانی است و اگر حمایت‌های دولتی نباشد تازه کارها به سختی می‌توانند به آن بپردازند. اسپانسر خصوصی هم نتیجه می‌خواهد و جذب تولیدات قوی و موفقی می‌شود که بتواند او را به خواسته‌های اقتصادی‌اش نزدیک کند. بدیهی است که این مجموعه‌ها بیش از همه به جذب مخاطب توجه دارند. متقاعد کردن این اسپانسرها قبل از هرچیز نیاز به نمونه کار موفق دارد. این نمونه هم قطعاً به راحتی تولید نمی‌شود و قطعاً نیازمند سرمایه اولیه‌ای برای ریسک و امکان مناسبی برای تجربه‌های ناموفق است.
– بیشتر اسپانسرها و سازمان‌ها برای تولید انیمیشن‌های سه بعدی از خود مقاومت نشان می‌دهند و دلیل این مقاومت را پر هزینه بودن آن بیان می‌کنند، از دیدگاه شما چه راهکاری برای این منظور مد نظر است؟
به نظر من در یک نگاه کلی تکنیک مناسب برای رسانه تلویزیون، انیمیشن دوبعدی است. این در حالی است که خلاقیت و توانایی در انتخاب سبک طراحی هماهنگ با فیلمنامه در تیمی وجود داشته باشد. در اغلب کشورها با تکنیک دوبعدی می‌توانند در تلویزیون آثار ماندگاری خلق کنند. جالب توجه است که تکنیک سه بعدی با وجود نیاز به جزییات و چشم پسند بودن آن در پرده بزرگ سینما مورد توجه است.
– در پایان اگر مطلب و توصیه مفیدی هست که بنده در سؤالات به آن اشاره نکردم، بیان کنید.
همدلی فعالان انیمیشن می‌تواند کمک موثری به روند افزایش کمی و کیفی تولیدات در این فعالیت گروهی داشته باشد. از طرفی با توجه به نوپا بودن این هنر می‌تواند اهرم فشاری بر سینمای زنده باشد که یا انیمیشن را نمی‌شناسند و یا از مطرح شدن آن نگرانند. فعالان این عرصه باید سختی‌ها را به خود هموار کنند؛ ولی تن به تولیدات ضعیف به خاطر امرار معاش ندهند. تا وقتی که مردم نیاز و علاقه خود را به آثار داخلی نشان ندهند، ما صرفاً با افزایش تولید قدمی به سمت جلو بر نداشته‌ایم. نکته دیگر این است که فیلمنامه، مادر یک اثر است و می‌تواند آن را به اوج ببرد و یا زحمت همه عواملی را که روی آن کار می‌کنند، به هدر دهد. این حرفه به ظاهر سهل می‌رسد؛ اما بسیار وسیع و پیچیده است. بنابراین به هیچ وجه نباید برای نگارش یک فیلمنامه عجله کرد. سعی کنید روی یک نمونه کار آنقدر کار و مشورت کنید تا به ایده آل خود برسید. دیرتر و قوی وارد این عرصه شوید. ما همگی در این زمینه کم تجربه هستیم.
