تبسم، نخستین میانبر تربیت اجتماعی

مریم سادات سجادی

نخستین جلسه از سلسله‌نشست‌های چهل چراغ با محوریت «میانبرهای زندگی از تولد تا هفتاد سالگی» در اصفهان برگزار شد.
نخستین نشست از سلسله‌نشست‌های چهل چراغ با عنوان «میانبرهای زندگی از تولد تا هفتاد سالگی» بعدازظهر روز شنبه ۲۹ اردیبهشت‌ماه با استقبال علاقه‌مندان در تالار ادب اصفهان برگزار شد. در این سلسله‌نشست‌ها که به همت مرکز تخصصی خانواده وابسته به سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان برگزار می‌شود، دکتر راضیه ایزدی و دکتر محمدرضا عابدی به تبیین میانبرهای تربیتی در زندگی می‌پردازند؛ تربیت یعنی ایجاد زمینه برای شکوفاشدن استعدادها، نه شکوفاکردن استعدادها و با این تعریف تربیت‌کننده نقشی مانند نقش یک باغبان دارد.
تربیت جسمی، شناختی، اجتماعی، هیجانی، اخلاقی، فرهنگی و معنوی، ابعاد مختلف تربیت هستند که یک فرد می‌تواند همه یا فقط بخشی از این ابعاد را داشته باشد.
آگاهی، مشارکت، مدارا و اعتماد، ملاک‌های مختلف تربیت اجتماعی هستند. زمانی که انسان وارد یک محیط می‌شود، آگاهی به دو شکل خود را نشان می‌دهد: نخست اینکه فرد به اتفاقاتی که در آن محیط می‌افتد، آگاه است؛ دوم اینکه فرد به هیجانات انسان‌های حاضر در آن محیط آگاهی دارد و حال و هوای آنها را درک می‌کند.
مشارکت، دومین ملاک برای تربیت اجتماعی است. افرادی که تربیت اجتماعی شده‌اند، در جمع‌های مختلف خود را کنار نمی‌کشند و در فعالیت آن جمع شرکت می‌کنند. مشارکت اشکال مختلفی دارد، اما حاصل آگاهی بیرونی و درونی است. البته مشارکت به معنای هر نوع همکاری نیست و شخص باید آگاهی لازم را برای مشارکت‌نکردن در کارهایی که به نفع او نیست و به او ضرر می‌رساند، داشته باشد.
مدارا یعنی تحمل پریشانی‌هایی که در محیط‌های اجتماعی وجود دارد و زود واکنش نشان‌ندادن به آنها. پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «مداراکردن نیمی از ایمان است»؛ ایشان در برخورد با انواع انسان‌ها با تربیت‌ها و منش‌های مختلف بسیار اهل مدارا بودند.
مدارا جزئی از مشارکت و بهترین نوع آن است. افرادی که سطح مدارای کمی دارند و اهل بدگویی هستند، تربیت اجتماعی ضعیفی دارند.
روابط ما با خانواده همسر تماما بر پایه مداراست و اگر مدام در حال ایرادگرفتن از خانواده همسر و رفتار آنها هستیم، تربیت اجتماعی ضعیفی داریم.
اعتماد، چهارمین ملاک تربیت اجتماعی است. در زندگی شهری امروزی و برعکس زمان قدیم، سطح اعتماد افراد به یکدیگر بسیار پایین است و هرچه اعتماد کمتر باشد، تربیت اجتماعی هم کم است.
اعتماد حاصل آگاهی است. شخصی که به هیچ‌کس اعتماد ندارد یا برعکس به همه اعتماد می‌کند، تربیت اجتماعی نشده است. اعتماد موضوعی دوطرفه است که باید از آگاهی شروع کنیم و به اعتماد برسیم و نباید بدون کسب آگاهی اعتماد کنیم.
افراد در سنین بالا ابتدا سعی در رسیدن به آگاهی دارند تا به مرحله اعتماد برسند؛ به همین دلیل می‌بینیم افراد مسن کمتر و دیرتر به دیگران اعتماد پیدا می‌کنند؛ در حالی که یک نوجوان ممکن است به دوست خود بیشتر از پدرش اعتماد کند.
تبسـم، نخسـتین میانبـر تربیـت اجتمـاعـی
نخستین میانبر پیشنهادی برای شخصی که تربیت اجتماعی دارد، تبسم است. تبسم، لبخند همراه با طنین مثبت است. وقتی با کسی ارتباط با طنین مثبت برقرار می‌کنیم، یعنی لحن ما، وضعیت بدنی‌مان و صحبت‌هایی که به کار می‌بریم، در طرف مقابل احساس امنیت ایجاد می‌کند و اجازه برقراری ارتباط را به او می‌دهیم؛ یعنی طنین ما با این فرد مثبت است.
خیلی وقت‌ها می‌ترسیم از طنین مثبت استفاده کنیم؛ چون می‌ترسیم از ما سوء‌استفاده شود یا فرد مقابل به این موضوع عادت کند؛ اما این یک تصور نادرست است.
جوّ هر خانه‌ای را می‌توان با یک لبخند مشارکتی کرد؛ به شرطی که این تبسم، تصنعی و از روی تمسخر نباشد.
تبسم، رفتاری بسیار ساده است؛ اما یک طنین اجتماعی مثبت می‌تواند
در پشت آن وجود داشته باشد.
باید بدانیم تربیت نتیجه‌محور نیست، بلکه جریان‌محور است. درواقع تربیت، روش و مسیر است و هدف نیست. باغبانی که به گل آب می‌دهد، انتظار ندارد این کار او بلافاصله نتیجه بدهد و ما هم در تربیت خود نباید انتظار نتیجه آنی داشته باشیم.
در سلسله‌نشست‌های چهل چراغ با عنوان «میانبرهای زندگی از تولد تا هفتاد سالگی» که از ۲۹ اردیبهشت تا ۱۳ خردادماه (به جز جمعه‌ها) از ساعت ۱۳ در تالار ادب برگزار می‌شود، ۱۴ میانبر زندگی تشریح خواهد شد. شرکت در این نشست‌ها برای عموم آزاد و رایگان است.