حسن خلق

علی حاجیان

از ویژگی‌های ارزشمندی که رمز موفقیت افراد در جذب و هدایت جامعه به حساب می‌آید حسن خلق است حسن خلق  به معنی خوش خلقی و از صفات فاضله روحی می‌باشد که در فرهنگ مقدس اسلام بر آن تاکید شده است.در روایت است که از امام صادق « علیه السلام » درباره تعریف حسن خلق سؤال شد، من حسن الخلق؟ قال،  امام فرمودند: «تلین جناحک و تطیب کلامک و تلقی اخاک ببشر حسن » یعنی: با دیگران نرم خوی باشی سخنت را (از کلمات زشت) پاکیزه گردانی . و در مواجهه با بردارانت گشاده روی باشی .» و به تعبیری پر و بال خویش می‌گشاید و دیگران در آغوش می‌گیرد و کلامش پاک، و با نرمی و ملاطفت و گشاده رویی با دیگران رفتار می‌کند و این از آثار و لوازم صفت حسن خلق است .صاحب این خصوصیت وجودی بالا، در برخورد با هر کسی موجب خشنودی و انبساط روحی و قلبی او می‌گردد . کسی از مواجهه با او رنج نمی‌برد و همه دلها از او راضی می‌شوند . در این بین رضایت و خشنودی دلهای شکسته دیگران برای او حساب خاصی نزد خدا باز می‌کند و عنایات بزرگی از حضرت حق را برای او به ارمغان می‌آورد . صاحب این صفت، همیشه از آرامش و اعتدال روحی برخوردار است که برای سالک از امور مهم می‌باشد .وقتی از بعضی از علماء علت رسیدن به مقامات بلند را پرسیدند، یکی از مهمترین عوامل را «مسرور کردن دیگران » عنوان کرده‌اند .منقول است که مردی به خدمت پیامبر اکرم « صلی الله علیه و آله » مشرف شد و در مقابل آن حضرت ایستاد و پرسید: «یا رسول الله دین چیست؟» فرمود: «حسن خلق » پس به جانب راست آن حضرت آمده و به عرض رسانید: «یا رسول الله دین چیست؟» حضرت فرمود «حسن خلق » ، پس به جانب چپ آمده همان سؤال را تکرار کرد و همان جواب را شنید . پس در عقب آن حضرت ایستاد و باز همان را پرسید: حضرت به جانب او توجه نمود و به او خطاب کرد که آیا متوجه نمی‌شوی که دین آن باشد که غضبناک نشوی و با خلق خدا درشتی نکنی؟

قرآن کریم، خطاب به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: وَإِنّکَ لَعَلَی خُلُقٍ عَظِیمٍ؛ همانا تو بر اخلاق بزرگی هستی.و نیز می‌فرماید: فَبِمَا رَحْمَهٍ مِنَ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنْتَ فَظّاً غَلِیظَ الْقَلْبِ لانْفَضُّوا مِنْحَوْلِکَ؛ پس به سبب رحمتی از سوی خدا است که با اینان نرم شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از پیرامونت پراکنده می‌شدند.امام خمینی(س) درباره حسن خلق فرمودند: شیوه ائمه ما و اولیای خدا و انبیای خدا بوده است که خودشان را خدمتگزار مردم می‌دیدند و با حسن معاشرت و با رفتار انسانی، با رفتار الهی رفتار می‌کردند. و کارهایی را که باید انجام بدهند، با همین حسن رفتار انجام می‌دهند.[ صحیفه امام، ج ۱۷، ص ۷۹٫]

امام(س) نیز این حسن صورت باطنی را به خوبی با الگوگیری از ائمه معصومین، کسب کرده و با تمام اشتغالات ذهنی و فکری که داشتند، هم اهل مزاح و شوخی بودند و هم از خلق و خویی بالا برخوردار بودند. این نرم خویی و آرامش در کلام و رقّت قلب ایشان به گونه‌ای بود که همه افراد خانواده؛ حتی بچه‌ها به خود اجازه شوخی و مزاح با ایشان را می‌دادند. ایشان همیشه در حال لبخند بودند تا جایی که نوه‌های امام؛ خانم‌ها نعیمه و عاطفه اشراقی، نقل می‌کنند: همه ما فکر می‌کردیم که امام، ما را بیش‌تر از دیگران دوست دارد؛ چون به همه لبخند می‌زدند.[ مهر و قهر، ص ۲۲۲] بعنوان نمونه باید از سبقت امام در سلام کردن؛ خوش رفتاری و لطافت کلام نسبت به کودکان نام برد حسن خلق امام موجب شده بود تا کودکان، انس عجیبی با امام داشته باشند. امام محبت زیادی به بچه‌ها داشتند و بچه‌ها هر کاری به جهت کودکی می‌کردند، ایشان جلوگیری نمی‌کردند و حتی دیگران را نیز که قصد جلوگیری داشتند، منع می‌کردند و می‌گفتند: بچه‌ها را آزاد بگذارید.[ مهر و قهر، ص ۸۱ و ۸۴ و ۸۹ ]