خاستگاه و ثمرات قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲

بررسی عمیق قیام مردم در ۱۵ خرداد ۴۲ که به پشتیبانی از امام و روحانیت بوقوع پیوست نشان از آن دارد که خاستگاه سیاسی قیام پانزده خرداد به روحانیت باز می گشت. تاریخ می گوید روحانیت از دوره مشروطیت در سطوح متفاوت در حوادث مختلفی چون مشروطه، جنگ های جهانی، درگیری با رضا شاه و جریان ملی شدن صنعت نفت، ایفای نقش نموده است  اما در هیچ دوره ای همانند  پانزده خرداد، در رأس رهبری نبود. این امر نه تنها به خاطر ماهیت قیام، که به دلیل شم سیاسی رهبر انقلاب، یعنی امام خمینی قدس سره صورت می گرفت؛ امام در زمان حیات آیت الله بروجردی بیشتر به تحقیق و تدریس مشغول بودند، اما پس از درگذشت مرجع بزرگ شیعیان با قیام شجاعانه خود به از خود بیگانگی سیاسی جامعه، خاتمه دادند و در اولین حرکت  با دشمن قلمداد نمودن رژیم شاه و دولت، زمینه را برای درگیری سیاسی مردم و مأموران شاه فراهم نمود.آری، قیام پانزده خرداد از معدود قیام هایی بود که با واکنش منفی آمریکا و شوروی روبرو شد. این قیام از سوی متفکران دو بلوک شرق و غرب، قیامی مرتجعانه قلمداد شد و هریک کوشیدند که ریشه های آن را با توجه به پیش زمینه های فکری خود تفسیر کنند. امام با خطابه ها و اعلامیه هایی که داشتند تحصیل کردگان و همه اقشار شهری و روستایی را مخاطب قرار داده، با لحن میهن دوستانه، ضد استعماری و ضد صهیونیستی، آنان را به رها کردن فرهنگ و ارزش های غربی و مقابله با سیاست های فرهنگی شاه دعوت می کردند، ایشان با تأکید بر اسلام با عنوان پشتوانه کشور ایران، سیاست های معارضه جویانه خاندان پهلوی با روحانیت را ناقض استقلال کشور تلقی می کردند. بنابراین، امام خمینی(ره) به منظور بازگشت به سوی فرهنگ خودی مردم را راهنمایی به نفی ارزش های ضد دینی و ضد ایرانی کرده و این سخنان مصداق «سخن کز دل برآید، لاجرم بر دل نشیند» انگیزه های فرهنگی لازم، برای مقابله با فرهنگ غیر خودی را فراهم می ساخت. مردم که سالیان درازی شاهد از خود بیگانگی سیاسی و فرهنگی خود بودند اکنون بازگشت به فرهنگ خودی را درمان دردهای خود تلقی می کردند. بنابراین فرهنگ جامعه ی ایران، منشأ و خاستگاه فرهنگ قیام پانزده خرداد می باشد که یک فرهنگ ناب و اصیل ایرانی و اسلامی بود. تهاجم به این فرهنگ و از بین رفتن آن برای نیروهای سیاسی – فرهنگی مردم ایران قابل تحمل نبود و جامعه ی روحانیت به رهبری امام خمینی(ره) انگیزش فرهنگی مردم در قیام مذکور را بر عهده داشت.

در هر حال خاستگاه اجتماعی قیام را باید در روحانیت به عنوان رهبران و هدایت گران واقشارمختلف مردم و جامعه جستجو نمود چرا که نگاهی به اسامی شهدا، مجروحین و دستگیر شدگان قیام پانزده خرداد نشان می دهد که از همه ی اقشار اعم از دانشجو تا کارگر و روحانی تا بازاری در این قیام شرکت داشتند و در واقع همه اقشار و طبقات اجتماعی در میدان مبارزه برای سرنگونی حکومت شاهنشاهی و تاسیس حکومت اسلامی نقش آفرینی کردند.

و امام ثمرات قیام پانزده خرداد ۱۳۴۲

بررسی همه جانبه رخدادهای انقلاب اسلامی نشان می دهد که انقلاب ۱۳۵۷ و پیروزی مردم بر رژیم شاه، به راستی مدیون قیام ۱۵ خرداد بوده است. با قاطعیت می توان گفت که اگر قیام ۱۵ خرداد رخ نمی داد، اولاً آگاهی و تفکر انقلابی در مردم آنگونه رشد نمی کرد و از سویی روحانیت و به ویژه امام خمینی(ره) در مرکزیت نیروهای متعارض رژیم قرار نمی گرفت و  چهره واقعی  استکبار آمریکا و انگلیس و اسرائیل و …و شاه به عنوان نوکر و فرمانبر حکام مستکبرآمریکا و اسرائیل و عمال او برای مردم آشکار نمی گردید.

لذا اجمالا می توان،  ورود روحانیت به صحنه های سیاست کشور ورشد سیاسی حوزه های علمیه، الگو قرار گرفتن مذهب برای مبارزه، رشد و آگاهی توده های مردم،  افشای چهره ریاکارانه شاه برای توده های مردم، بی اعتباری شرق و غرب در بین مردم و پایه گذاری اصل نه شرقی و نه غربی، تثبیت مرجعیت و رهبری امام خمینی با تأیید مراجع، علما، وحمایت و پشتیبانی مردم، افشای ماهیت گروه های سیاسی وابسته و لیبرال، پایه گذاری مبارزه ی قهر آمیز با رژیم شاه و  احساس ضرورت تشکل برای ادامه مبارزه  را از ثمرات قیام ۱۵ خرداد دانست و باید گفت  قیام ۱۵ خرداد ۴۲، علاوه بر افزایش آگاهی سیاسی مردم و تعیین و تثبیت رهبری آن، گروه های سیاسی غیر مذهبی و ملی را به حاشیه راند.