طعـم خــوب نـوشتن
*عاطفه بازفتی
فریبا وفی از نویسندگان معاصری است که با نگاه دقیق و ریزبینانه از زنان، سختی‌ها، مشکلات و زندگی آنان می‌نویسد به عبارت دیگر این نویسنده همواره دغدغه زن نگــاری دارد و در انعکاس نگاه زنانه در ادبیات فارسی مؤثر بوده است. از آثار او می‌توان به پرنده من، رویای تبت، رازی در کوچه‌ها، ماه کامل می‌شود و ترلان اشاره کرد. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به رمان ترلان، که چندی پیش برنده جایزه لیت پروم کشور آلمان شد.
جایزه لیت پروم
«لیت پروم» که برخی آن را «عشق به ادبیات» ترجمه کرده‌اند نام مؤسسه‌ای غیردولتی است که با همکاری مسؤلان نمایشگاه کتاب فرانکفورت و البته حمایت مالی دولت آلمان فعالیت می‌کند و هر سال بهترین آثار منتشر شده در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین را برای ترجمه به زبان آلمانی برمی‌گزیند و تلاش می‌کند خوانندگان آلمانی زبان با آن اثر خاصِ منتخب بیشتر آشنا شوند. انجمن لیت پروم چندی پیش با توجه به رأی خوانندگان، کتاب «ترلان» را برنده جایزه اعلام کرد. پیش از این، سال ۸۳ در دومین دوره جایزه ادبی اصفهان نیز از رمان «ترلان» تقدیـــر شده بود.
موضوع کتاب
«ترلان»، داستان دو دختر جوان است که به دنبال یافتن شغل سر از آموزشگاه پاسبانی درمی‌آورند و با محیطی پر از دستورهای نظامی و قوانین سفت و سخت روبرو شده و در محیط آموزشگاه و خوابگاه با دخترانی آشنا می‌شوند که هر کدام از شهری دیگر آمده است و مخاطب کم کم از طریق گفتگوها به داستان زندگی هر یک از آنان پی می‌برد. رمان یک شخصیت اصلی و محوری به نام «ترلان» دارد که اندیشه نویسنده شدن در سر دارد و شخصیت‌های مکمل و فرعی عبارتند از رعنا، ایرج، فیروزه، آبادانی و…
کتاب «ترلان»، داستان دخترانی را روایت می‌کند که هر کدام برای گریز از وضعیت موجودشان و یا شرایط نامساعد زندگی پیرامونشان به انتخابی از سرِ ناچاری دست زده‌اند: «آبادانی می‌گوید: همیشه همین‌طور است همه کارهایمان از سر ناچاری است.»
زبان و شیوه روایت
«ترلان»، از دید راوی دانای کل بیان می‌شود. زبان آن ساده، بدون پیچ و تاب کلام و اغلب در قالب جملات کوتاه روایت می‌شود. در مورد هنر نویسندگی خانم وفی باید به این نکته اشاره کرد که او تجربه‌های ساده و موضوعات عادی زندگی را آنچنان راحت در قالب داستان بیان می‌کند که در اغلب نوشته‌های وی به نظر می‌رسد ماجرا از زبان فردی ساده و عامیانه گفته شده هر چند جملات در عین سادگی گاهی مفاهیم عمیقی در بطن خود دارند که باز هم برمی‌گردیم و از اول آنها را می‌خوانیم. «لارنس پرین» می‌نویسد: «وقتی ترغیب می‌شوی داستانی را دوباره بخوانی، این داستان چیزی در خود دارد» از جمله‌های قابل تأملی که در مورد خانه پدری ترلان می‌خوانیم: «آدم‌های خسیس جایی مثل زیرزمین دارند تا چیزی را دور نریزند. زیرزمین خانه آنها هم یک زباله دانی بزرگ بود با یک گوشه خالی برای فرد خطا کار»
رهایی از پیله تنهایی
راویِ داستان‌های فریبا وفی اکثر وقت‌ها زن‌ها هستند و اغلب، احساسات، عواطف، ناکامی‌ها، شادی و دلتنگی‌هایشان را بیان می‌کنند. زنانی که به دنبال یافتن هویتی مستقل در جامعه هستند و گاهی راه ورود به صحنه اجتماع و مفید بودن را در اشتغال و تحصیل یافته‌اند. «ویرجینیــا ولف» می‌نویسد: «زنان، مشکلات و دشواری‌های زیادی دارند، اما آنها باید از حریم امن خودشان بیرون بیایند.» ترلان نیز از زنانی است که در زندگی خود درمانده شده و هر روز در پیله تنهایی و خانواده‌ای مردسالار گرفتارتر می‌شود از این‌رو همواره به دنبال یافتن راهی است تا خود را از این تنگنا رهایی دهد: «ترلان در زندگی ماجرا کم داشت باید به دنبالش می‌رفت. زندگی روزمره‌اش مردابی بود که حادثه‌ای نظم یکنواخت آن را به هم نمی‌زد.» به همین دلیل در طول داستان، تلاش مداوم ترلان را برای پشت سر گذاشتن، شادیِ تجربه کردن و هیجان ماجرا داشتن شاهد هستیم تا نهایتاً این تلاش، او را به دغدغه همیشگی و آرزویش که «نویسندگی» است؛ نزدیک‌تر می‌کند. در جمله‌های پایانی کتاب می‌خوانیم: «احساس می‌کند آرام آرام چیزی به او نزدیک می‌شود. شروع می‌کند به نوشتن. قلبش شادمانه می‌تپد.»
سکــوت
اغلب زنان به پرحرفی معروفند اما می‌توان یکی از عناصر در داستان‌های فریبا وفی را سکوت زنان دانست. سکوتی که گاهی پر از اعتراض، هیاهو، حرف‌های ناگفته و صداست: «می‌دانست اگر دهــان باز کند همه آنها را با شدت یک توفان ناگهــانی بیرون خواهد ریخت.»
گاهی حتی جنس سکوت و توداری اشخاص داستان با هم متفاوت است: «به سکوت رعنا فکر کرد. تازه بود و تلخ. سکوت رعنا تأمل بود. یک جور توقف بود. رعنــا ایستاده بود تا جهت نو را پیدا کند… سکوت آبادانی سکوت تالاب‌ها و غارهای زیرزمینی بود. آبادانی حرف نمی‌زد مثل بودایی غمگین و صاف می‌نشست.»
در مجموع رمان «ترلان» با چشم‌پوشی از برخی مشکلات بسیار جزیی از پردازش خوب، نثــر ساده و قصه جالب برخوردار است که یکی از آثار خواندنی در سال‌های اخیـــر به شمار می‌رود.
