فقر، سرنخ پدیده کارتنخوابی
زهرا نصیری
کارتن خوابی اصطلاحی که وقتی گفته می شود به یاد کسانی که هیچ محلی را به عنوان سرپناه ندارد می افتیم. این افراد سقفی بالای سرشان نیست. کارشناسان اجتماعی در تعریف کارتنخوابی می‌گویند که کارتن خواب چیزی به نام اسکان ندارد و هر شبش را در یک جا صبح می‌کند. این افراد لامکان هستند و جای مشخص و تعریف شده‌ای برای استراحت ندارند و برحسب موقعیتی که در آن هستند، محلی را برای به روز رساندن شب انتخاب می‌کنند.جایی که آنها در آن می‌خوابند می‌تواند یک کارتن باشد، بنر، چرخ دستی و چیزهایی از این قبیل.
البته باید این نکته را مد نظر قرار داد که بیشتر کارتخوان خواب ها معتاد هستند و برای اینکه از خانواده ها تردد شده اند و در محیط اجتماعی و خانوادگی جایی برای ماندن ندارند روانه کوچه و خیابان می شوند و در روی یک پاکت و مقوا به سپری کردن عمر می پردازند، این افراد بیشتر پاتوقشان پارک ها ، ایستگاه های اتوبوس، کنار خیایان و معابر و غیره است که در تابستان و یا زمستان همین کارتن تن پوش و زیر راندازآن هاست و این دو با هم خو می گیرند تا روزی که مرگ فرد کارتخواب را فرا گیرد .البته هستند جاهایی مانند اداره بهزیستی که به این افراد جان پناه دهد ولی خوب به جهت اینکه بیشتر این ها اعتیاد به مواد مخدر دارند نمی توانند در این مراکز جا خوش کنند و بمانند.درمیان کارتخواب ها نمی توان تفویض قایل شد و در میان آن ها کودکان،زنان و مردان به چشم می خورند .
جایی برای نگهداری زنان بی خانمان
اما معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان، در گفتگو با کیمیای وطن با اشاره به پدیده کارتنخوابی و مشکلاتی که این قشر در جامعه دارند، به ارائه خدمات شبانه به طورمتوسط به ۱۴ کارتن خواب مرد با میانگین بیش از ۳۵ سال درتنها مرکز سرپناه شبانه بهزیستی اصفهان اشاره کرد و گفت: بیش از۸۰ درصد کارتن خواب های مستقر در این مرکز اعتیاد به مواد مخدردارند.
مجتبی ناجی افزود: دراین مرکز با ظرفیت ۳۰ نفر خدماتی همچون حرفه آموزی ،درمان اعتیاد و مشاوره ارائه می شودالبته مدت اقامت این افراد درمرکز سرپناه سه ماه است اما بیشتر کارتن خواب های نگهداری شده پس از ترخیص ،به علت داشتن روحیه انفرادی و هنجار شکن از اجتماع طرد می شوند.
وی با اشاره به اینکه بانوان کارتن خواب هم به طور متوسط ۲ تا ۳ نفر درهر شب در مرکز اجتماع درمان مدار زنان اصفهان خدمات دریافت می کنند بطوریکه دربرخی از شب ها هم هیچ مراجعه کننده نیست ادامه داد:در استان اصفهان تیمهای کارتنخوابی با تعداد بالا نداریم و هیچ گاه ظرفیت مراکز بهزیستی اصفهان تکمیل نشده است.
وی به گرمخانه شبانه روزی شهرداری اصفهان نیز با همکاری خیران نیز اشاره کرد و افزود: این گرمخانه با ظرفیت ۵۰ تا ۶۰ نفر به ارائه خدمات رفاهی می پردازد و لباس های افراد کارتن خواب بعد از ورود به گرمخانه تعویض و وضع روحی و جسمی آنها از نظر بهداشتی و پزشکی کنترل می شود تا معتادان به مراکز ترک اعتیاد هدایت شوند.
بیمه سلامت کارتن خواب ها در دست اقدام
رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی از دردست اقدام بودن پوشش بیمه سلامت کارتن‌خواب‌ها خبرداد و گفت: بیمه سلامت در حال هماهنگی با ستاد مبارزه با مواد مخدر و وزارت کشور است تا فکری برای بخش حمایتی این بیماران انجام شود.
مجید رضازاده ، با اشاره به اینکه مردم می توانند در هرجایی از کشور محل کارتن خواب ها را برای حمایت به شماره اورژانس اجتماعی ۱۲۳ اعلام کنند ادامه داد: حدود ۱۴۰ مرکز گذری آسیب،۵۰ مرکز شبانه و ۲۵۰ تیم سیار برای ارائه خدمات بهزیستی به کارتن خواب های کشور فعال هستند که ظرفیت نگهداری هر سرپناه حدود ۴۰ تا ۵۰ نفر و مراکز روزانه ۱۵۰ نفر است اما تیمهای سیار به هر تعدادی می‌توانند خدمت‌رسانی کنند
نوزادان کارتخواب
معاون رئیس جمهورنیز در بازدید از مرکز نگهداری زنان و کودکان کارتن‌خواب جمعیت طلوع بی نشان‌ها گفت: وقتی زن کارتن‌خواب وجود دارد، باید انتظار وجود نوزاد کارتن‌خواب را هم داشته باشیم.
معصومه ابتکار، با اشاره به اینکه متأسفانه چندسالی است که زنان کارتن خواب در آمار کارتن خواب ها قرار گرفته اند گفت:اگر از همان اول برنامه های درستی برای این زنان اجرا می شد امروز شاهد افزایش روز به روز زنان کارتن خواب نبودیم.
اولین گرمخانه مردمی بی خانمان ها در اصفهان
مدیر گرمخانه مردمی بی خانمان هانیز با اشاره به اینکه با راه اندازی اولین گرمخانه مردمی بی خانمان ها در اصفهان صدها کارتن خواب در اسکان ۲۴ ساعته رایگان ، با اطعام، درمان اعتیاد ،درمان بیماری های جسمی و روحی همچنین آموزش و توانمند سازی به آغوش جامعه بازگشته اند افزود: مکان فعلی این گرمخانه اجاره ایی است و امیدواریم با قول‌های مسئولان شهرداری، شاهد یک مرکز دائمی برای این افراد باشیم.
محسن انصاری خیر، افزود: در صورت حمایت و همکاری مسئولان علاوه بر افزایش کمی و کیفی فعالیت این گرمخانه، بزودی برنامه های علمی مدون درباره حل معضل کودکان کار اجرا خواهیم کرد.
به گفته سخنگوی ستاد مبارزه با موادمخدر، همچنین حدود ۷۰ درصد کارتن‌خواب‌ها در کشور معتادند و بقیه هم ظاهری شبیه معتادان دارند؛اما به واقع اینها کارگران فصلی، مهاجران، بیماران مزمن روانی، کودکان کار، زنان خیابانی و افراد فاقد جا و مکان اند.
پرویز افشارافزود: متولیان باید معتادان بی‌بضاعت را قبل از آنکه در کف خیابان بیفتند پوشش دهند تا ، عمق و شدت اعتیاد خود را در قالب کارتنخوابی نشان ندهد.
بالاتر از خواب…
به هر حال قصه کارتن‌خواب‌ها قصه‌های پر دردی است. رازگشایی از زندگی آنها کار هر کسی نیست؛ باید دل به دلشان داد. شوک‌های روحی و روانی و عاطفی و اقتصادی و به دنبالش افسردگی، از علل شروع مرحله کارتن خوابی است. بین کارتن‌خواب‌های افراد تحصیل کرده و ورشکست ثروتمند هم پیدا می شود.
در بسیاری مواقع کارتن‌خواب ها ممکن است سرپناه نیز داشته باشند اما به علت بیکاری و خرده فرهنگ ها ی رایج درمحله شان، در خیابان پرسه می‌زنند و روزگار می گذرانند یا معتادان خیابانگردی اند که سرپناه‌هایی موقت و غیرثابت مانند پاتوق‌ها، خانه‌های مجردی، سرپناه‌ها دارند اما بی‌سرپناه نیستند،همچنین عده‌ای نیز به علت عوارض شدید جسمی و روانی اعتیاد و محرومیت از حداقل های حمایت اجتماعی، بدون برخورداری از هیچ سرپناهی در خیابان زندگی می‌کنند.عوامل زیادی در پیدایش بی خانمانی یا کارتن خوابی به عنوان پدیده یا معضلی جهانی نقش دارند ولی فقرهمیشه یک عامل تعیین کننده در آن است.
پدیده کارتن خوابی به طور کلی یک معضل همیشگی نیست، بلکه می توان با اتخاذ راهکارهای مناسب همچون حرفه آموزی، مجبور کردن کارتن‌خواب‌ها به انجام کارهای اجباری با پرداخت دستمزد ،ارائه تسهیلات و فرهنگ سازی این افراد را مجدد به جامعه بازگرداند.ساماندهی بی‌خانمان‌ها نیازمند یک عزم ملی است و همکاری و تعامل همه نهادها و دستگاه‌هایی را که به نحوی با این مسئله مربوط می‌شوند را می‌طلبد.
