فولاد مبارکه اصفهان، چشمه زاینده و دولت پاینده

مهدی ربانی

سعدی علیه الرحمه در باب هفتم گلستان در تأثیر تربیت حکایت می‌نماید:

حکیمی پسران را پند همی داد که جانان پدر هنر آموزید که ملک و دولت دنیا اعتماد را نشاید و سیم و زر در سفر بر محل خطر است یا دزد به یک بار ببرد یا خواجه به تفاریق بخورد. اما هنر چشمه زاینده است و دولت پاینده و اگر هنرمند از دولت بیفتد غم نباشد که هنر در نفس خود دولت است، هنرمند هرکجا رود قدر ببیند و در صدر نشیند و بی هنر لقمه چیند و سختی بیند.

سازمان‌ها هم به مثابه یک سیستم زنده همانند انسانها نیازمند اندیشه ورزی، دانش اندوزی و هنرآموزی هستند. بنگاه‌های اقتصادی و واحدهای تولیدی یکی از شالوده‌های اصلی اجتماع امروز هستند و مدیریت مهمترین عامل در حیات، رشد و بالندگی و یا نابودی آنهاست. بر اساس الگوی جامع مدیریت استراتژیک که در محیط متغیر کسب و کار امروزی یک ضرورت بشمار می‌رود، مدیر روند حرکت از وضع “موجود” به “مطلوب” را هدایت نموده و در هر لحظه برای ایجاد آینده‌ای بهتر در تکاپوست. هنگامی می‌توان یک سازمان را خردمند و هنرور دانست که مأموریت و یا فلسفه وجودی خود را به درستی تعریف و تبیین و درک نماید، شناخت جامع و واقعی از محیط داخل و خارج داشته باشد، اهداف بلند مدت و استراتژیهای رسیدن به آن را عالمانه تدوین نموده، بودجه بندی و تخصیص منابع برای تحقق اهداف سالیانه داشته باشد. در اینصورت است که بعنوان یک سازمان دانشی و هنرمند قدر می‌بیند و در صدر می‌نشیند و در غیر اینصورت خود و ذینفعان راهبردی خود اعم از جامعه، محیط زیست، سهامداران، مشتریان و کارکنان را با مشکل مواجه ساخته، دیر یا زود از صحنه فعالیت داخلی و رقابت بین المللی حذف می‌شوند.

۲۳ دیماه ۱۳۹۶ سالروز بهره برداری رسمی و راه اندازی فولاد مبارکه اصفهان می‌باشد.

آیا این شرکت در آستانه ورود به ۲۵ سالگی به اتکاء بینش، دانش، هنر و عملکرد چشمه زاینده و دولت پاینده است است؟

پاسخ به سؤال فوق به نوبه خود مستلزم مروری بر عملکرد و دستآوردها ی فولاد مبارکه اصفهان از بدو تأسیس و برآورد جایگاه آن در مقطع کنونی می‌باشد که در ادامه به آن پرداخته می‌شود.

شرکت فولاد مبارکه در زمینی به مساحت ۳۵ کیلومتر مربع با ظرفیت اسمی ۴/۲ میلیون تن آغاز بکار نمود و در حال حاضر در بین بیش ۷ میلیون واحد اقتصادی و از میان ۵۰۰ هزار واحد صنعتی کوچک، متوسط و بزرگ در کشور، از بزرگترین واحدهای صنعتی کشور است که با تولید بالغ بر ۸ میلیون تن فولاد و ۴۵% ورقهای فولادی تخت کشور، بزرگ‌ترین تولید کننده این محصولات در خاورمیانه، بزرگ‌ترین واحد تولید آهن اسفنجی جهان، دومین تولید کننده فولاد منطقه خاورمیانه عربی و شمال آفریقا می‌باشد. ایران رتبه پانزدهم تولید فولاد جهان را دارا می‌باشد و با توجه به تولید ۱۶ میلیون تن فولاد در کشور نیمی از تولید فولاد کشور در مجتمع فولاد مبارکه تولید می‌شود که نیم درصد از کل فولاد تولیدی جهان می‌باشد. محصولات فولادی از جمله تولیدات شرکت فولاد مبارکه اصفهان از صبح تا غروب در زندگی و در همه عرصه‌های زندگی روزمره و فعالیتهای اقتصادی و صنعتی کاربرد دارد. لوله و پروفیل و بویلر و مخازن با استفاده از محصولات گرم و بدنه خودرو، لوازم منزل و اقلام ساختمانی از محصولات نورد سرد ساخته می‌شود. انواع محصولات عریض پوشش دار اعم از ورقهای رنگی، گالوانیزه، گالوالوم، قلع اندود و … نیز مورد مصرف صنایع بسته بندی، لوازم خانگی و اقلام ساختمانی می‌باشد. بنابر آنچه گفته شد طیف وسیعی از مشتریان شامل خودروسازان، تولید کنندگان لوازم خانگی، لوله و پروفیل، صنایع فلزی سنگین، مخازن تحت فشار، لوله‌های انتقال سیالات، صنایع بسته بندی، به اضافه مراکز خدماتی Service Center و مشتریان صادراتی خریدار محصولات این شرکت می‌باشند.

فولاد مبارکه اصفهان بالغ بر یک درصد از تولید ناخالص داخلی کشور یا GDP و پنج درصد از این نسبت در صنعت را به خود اختصاص داده است. فولاد سازی صنعتی بسیار پیچیده است که علاوه بر ایجاد زنجیره ارزش افزوده گسترده و مناسبی از معدن تا مصرف، به ایجاد مشاغل اصلی و فرعی زیادی منجر می‌شود. شغل‌های مرتبط با بهره برداری از معادن، حمل و نقل، تولید فولاد، بازرگانی، آموزش، تهیه تجهیزات و ماشین آلات، مشاوره و بروز رسانی تجهیزات و خدمات پرسنلی را می‌توان تنها بخش کوچکی از منافع صنعت فولاد برشمرد. مجتمع فولاد مبارکه اصفهان با تحت پوشش قراردادن به ترتیب بیش از ۱۰۰۰ و ۳۰۰۰ کارخانه و کارگاه مستقیم و غیر مستقیم، منجر به اشتغال مستقیم قریب به ۱۷ هزار نفر در واحدهای مبارکه، سبا و هرمزگان و بیش از ۳۵۰ هزار نفر بصورت غیر مستقیم شده است و بعنوان یک سازمان بزرگ تأثیر قابل توجهی در پیشرفت زندگی این افراد که عمدتاً در اصفهان و شهرهای اطراف ساکن هستند، گذاشته است. بنابر اطلاعات منتشره از سوی مرکز آمار کشور در سال ۱۳۹۰، میانگین سهم و نقش فولاد مبارکه در ایجاد ارزش افزوده کل اقتصاد استان اصفهان ۷/۵% بوده است و به ترتیب ۳/۱۹% از صنعت استان و ۵/۶۵% از ارزش افزوده زیر بخش فلزات اساسی توسط شرکت فولاد مبارکه ایجاد شده است.

فولاد مبارکه اصفهان بعنوان چهارصد و سی و پنجمین شرکت پذیرفته شده در بخش “فلزات اساسی” و گروه “ساخت آهن و فولاد اساسی” با نماد “فولاد” درج و برای اولین بار سهم آن در سال ۱۳۸۵ مورد معامله قرار گرفته است. نگاهی به ترکیب سهامداران شرکت فولاد مبارکه نشان می‌دهد علاوه بر سهامداران جزء که بطور مستقیم سهامدار شرکت می‌باشند، طیف وسیعی از مردم ایران بطور غیر مستقیم سهامدار شرکت هستند و مدیریت شرکت توانسته است با تلاش در جهت کسب رکوردهای جدید تولید محصولات، ضمن افزایش کیفیت و صرفه جویی در هزینه‌های تولید، رشد صادرات، تولید محصولات ویژه و بومی سازی قطعات ضمن کاهش وابستگی به تأمین کنندگان خارجی سود قابل توجهی به سهامداران خود برساند که بنابر درخواست سهامداران درصد قابل توجهی از سود بین سهامداران تقسیم شده است.

فولاد مبارکه اصفهان با مشارکت در توسعه، ساخت و راه اندازی واحدهای تولید فولاد در پنج استان کشور یک شرکت ملی به شمار می‌رود و با توجه به هدفگذاری ۳۰% از تولیدات جهت صادرات، بنابر ارزیابی و تأیید و اعلام رسمی موسسه World Steel Dynamic با کسب رتبه دهم بین ۳۶ فولاد ساز بزرگ دنیا، جایگاه خود را در بازار جهانی تثبیت نموده و علیرغم وجود محدودیتها به رکورد صادرات ۸/۱ میلیون تن عمدتاً به کشورهای اتحادیه اروپا دست یافته است.

تقویت زیر ساختهای ارتباطی از جمله راه، پل، ناوگان حمل و نقل جاده‌ای و بهبود وضعیت و ارتقاء امنیت آمد و شد و حمل و نقل، ایجاد و بهبود خطوط و ناوگان حمل و نقل ریلی و پستها و خطوط انتقال برق، مشارکت در طرح جامع متروی اصفهان، اجرای پروژه‌های انتقال و بازیافت فاضلاب، مراکز اورژانس، پرداخت حقوق و عوارض منطقه‌ای و مشارکت در ایجاد مراکز فرهنگی، آموزشی و مذهبی از فعالیتهای این شرکت در حوزه کمک به توسعه و پیشرفت منطقه و کشور به شمار می‌رود.

فولاد مبارکه اصفهان بعنوان یک صنعت مادر توفیق داشته است خیل عظیمی از مدیران و کارشناسان متخصص را تربیت و در خدمت رشد و توسعه اقتصادی و صنعتی کشور قرار دهد. شرکت‌های بزرگی مثل ThyssenKrupp درآمد قابل توجهی از طریق آموزش به متخصصان صنایع دیگر کشورها بدست می‌آورند که ورود شرکت فولاد مبارکه به فعالیت در زمینه ارائه خدمات فنی- مهندسی و پشتیبانی و بهره برداری واحدهای تولید فولاد نشانگر موفقیت این شرکت در پرورش نیروی انسانی توانمند و متخصص می‌باشد.

کارکنان بعنوان یکی از ذینفعان کلیدی شرکتها و منبع تأمین سود و بهره وری در سازمان بایستی مورد توجه باشند و عملکرد شرکت فولاد مبارکه در راستای تضمین و ارتقاء سطح سلامت عمومی کارکنان بوده است. استقرار سیستم بهداشت و ایمنی شغلی HSE حتی برای پیمانکاران و سیستم پیشنهادها، نظر سنجی، برنامه‌های آموزش کارکنان و آموزش خانواده‌ها، برنامه‌های رفاهی و تفریحی، توجه ویژه به سلامتی و شادابی از راهکار ارائه خدمات ورزشی به کارکنان و خانواده‌های ایشان، مشارکت در توسعه ورزش همگانی و قهرمانی در رشته‌های متنوع موید رویکرد انسان مدار مدیریت شرکت می‌باشد.

حفظ محیط زیست از مهمترین شاخصهای مسئولیت پذیری بنگاه‌ها می‌باشد که علاوه بر نسل حاضر، بعنوان امانت فرزندان و نسلهای آینده بایستی مورد توجه و اهتمام ویژه قرار گیرد. مرور عملکرد شرکت فولاد مبارکه بیانگر تعامل با سازمان حفاظت از محیط زیست و انجمنهای حامی در این زمینه می‌باشد. تعامل با نهادهای مذکور، حضور در مجامع تخصصی و نمایشگاههای مربوطه و دریافت بازخورد از محیط و تسهیل بازدید و دریافت نظرات در جهت ارتقاء کیفی محیط زیست، انجام پروژه‌های تصفیه و بازیافت پسآبها و بازچرخانی پسآب به فرآیند تولید، توسعه تصفیه خانه‌های صنعتی و بهداشتی، پایش و کنترل آلودگی هوا با استفاده از انواع تجهیزات غبار گیر و فیلترینگ، مشارکت در طرح کاهش گازهای گلخانه‌ای از طریق پروژه‌های CMD و بازیافت حرارتی و توسعه فضای سبز و استحصال پسماندهای تولید همچون سرباره، بهینه سازی مصرف انرژی از راهکار بهبود فرآیند تولید و ارتقاء کیفی نهاده‌های تولید همچون استفاده از قراضه صنعتی Shredded به جای قراضه سنتی Bale اقداماتی است که موید احساس مسئولیت اجتماعی و توجه شرکت فولاد مبارکه اصفهان به حفاظت از محیط زیست می‌باشد.

در همه دنیا صنعت فولاد و واحدهای تولید فولاد با چالشهای فراوانی مواجه هستند. مخالفان زیادی از مردم مناطق اطراف کارخانه‌های فولاد تا مدافعان محیط زیست به ایجاد مشکلات فراوانی برای فولادسازان می‌پردازند و دولت‌ها نیز قوانین سختگیرانه ای برای این صنعت وضع نموده‌اند که بسیار هزینه بر می‌باشد. تولید فزاینده فولاد توسط کشور چین با رشد عجیب ۲۲۰۰ درصدی از ۳۷ میلیون تن تولید در سال ۱۹۸۰ میلادی به ۸۵۰ میلیون تن در سالهای اخیر افزایش یافته است. دولت چین با حمایتهای شدید و استفاده مؤثر از تعرفه واردات مواد اولیه و برقراری مشوقهای صادراتی و بعضاً اغماض از برخی الزامات کیفی و استانداردها توانسته است قیمتهای جهانی را به چالش بطلبد و حاشیه سود آن را کاهش دهد. این‌ها در شرایطی که صنعت فولاد به واسطه ماهیت کار نیازمند تکنولوژی و تجهیزات گرانقیمت و مستلزم هزینه‌های آموزش پرهزینه و دائمی، نیروی کار متخصص و نوسازی خطوط تولید می‌باشد کار را بر فولاد سازان سخت نموده است. ولی خوشبختانه فولاد مبارکه اصفهان توانسته است با اتخاذ استراتژیهای هوشمندانه زیر بهره وری را در هر ۲ محور افزایش درآمد و کاهش هزینه محقق سازد. در محور افزایش درآمد دسترسی به بازارهای جدید و وصل شدن به بازارهای صادراتی که حتی در زمان تحریم هم فروش خارجی متوقف نگردید، افزایش کیفیت و تنوع محصول با تولید ورقهای آجدار و ورقهای IF یا ورقهای مخصوص با استاندارد API جهت مصارف خطوط انتقال گاز، تأمین رضایت مشتریان، تقویت نام تجاری فولاد مبارکه، استفاده از روشهای نوین قراردادی و تأمین مالی، توجه ویژه به صادرات در عین تمرکز بر تأمین نیازهای داخلی و ورود به مشارکتهای مفید و مؤثر داخلی و خارجی پیگیری و اجرا شده است.

افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها و کنترل قیمت تمام شده از طریق راهبردهای دسترسی به منابع دست اول تأمین مواد از طریق منبع یابی و یا سرمایه گذاری و تملک، ایجاد هم افزایی و سینرژی در بین شرکتهای گروه مجتمع فولاد مبارکه، تأمین و نگهداری مواد اولیه در سطح مطمئن و پیش بینی قیمت مواد اولیه و تجهیزات وارداتی برای عدم مواجهه با شوکهای قیمت جهانی، بازنگری و بهبود فرآیندها، بهبود مصرف و بازیافت انرژی، کاهش ضایعات تولید و روشهای نوین تأمین مالی تحقق یافته است.

بر اساس چشم انداز صنعت فولاد تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴ هجری شمسی در نظر گرفته شده است. به اعتقاد برخی از کارشناسان عدد فوق چالشی و حتی دست نیافتنی تعبیر شده است.

اما مدیریت شرکت فولاد مبارکه اصفهان اعلام نموده است تحقق چشم انداز فوق یک مقدار خوش بینانه به نظر می‌آید ولی دور از انتظار هم نیست مشروط به آنکه مسیر هموار شود. به تعبیر ایشان در صورت تأمین الزامات و نیازمندیها در زمینه‌های بنادر، راه آهن، نیروگاه برق، گاز و غیره زیر بناهایی است که اگر فراهم شود، رسیدن به چشم انداز فوق چندان هم دور از واقعیت نخواهد بود.

شرکت فولاد مبارکه اصفهان بعنوان سرمایه‌ای ملی، حاصل صرف منابع و مجاهدتها و فداکاریهای بسیار دلیرمردان عرصه صنعت و تولید کشور است که در آغازین سالهای پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و در میان شعله‌های برافروخته جنگ تحمیلی و در ایام دفاع مقدس بنا نهاده شد و برای ساخت این مجموعه منحصر بفرد در کشور و منطقه خاورمیانه مجاهدتها و فداکاریهای زیادی صورت گرفته است که چنانچه گفته شد تأثیر غیر قابل انکاری در اقتصاد استان و کشور داشته است. لذا پاسداری از این میراث گرانبها نه تنها وظیفه‌ای ملی و میهنی بلکه وظیف های دینی است که سستی و تهاون دران گناهی نابخشودنی و تضعیف آرمانهای انقلاب و میهن است.

با مرور موارد فوق با اطمینان می‌توان گفت که در آستانه ورود به ۲۵ سالگی با تولید نیمی از فولاد کشور و برنامه‌ها و پروژه‌های توسعه جاری و طرحهای آینده بعنوان یک شرکت دانشی برتر در کنار شرکتهای معتبر و معروف بین المللی همچون TOYOTA و SAMSUNG همچنان شرکت فولاد مبارکه اصفهان چشمه زاینده و دولت پاینده است.