نامه‌های سیمین دانشور و جلال آل احمد
جلال عزیزم…
تنظیم: مریم قاسمی
یک کتاب خوب یعنی کتابی که یک نفس تا آخر خوانده شود؛ «نامه‌های سیمین دانشور و جلال آل احمد» از این دست است؛ مجموعه‌ای سه جلدی که نشر نیلوفر به تنظیم مسعود جعفری جزی در زمستان ۱۳۸۳ در اختیار علاقه‌مندان به ادبیات داستانی و نامه‌های ادبی قرار داد. جلد اول و دوم این مجموعه نامه‌های رد و بدل شده بین سیمین و جلال طی سفر سیمین به آمریکاست. جلد سوم شامل نامه‌های این دو نویسنده تاثیرگذار به یکدیگر در چند سفر مختلف طی سال‌های ۴۴-۴۱ است. نوشته حاضر به جلد اول نامه‌ها می‌پردازد.
سیمین دانشور خالق رمان معروف و منتقدپسند «سووشون» در شهریورماه ۱۳۳۱ با استفاده از بورس فولبرایت برای ادامه تحصیل ایران را به مقصد آمریکا (دانشگاه استنفرد) ترک می‌کند. حاصل این سفر که تا تیرماه ۱۳۳۲ به طول می‌انجامد، حدود ۲۰۰ نامه است که جلد نخست این کتاب را شامل می‌شود. نامه‌ها احساسی ضد و نقیض را در دانشور نشان می‌دهد؛ میل به ماندن و دلتنگی و بی‌تابی برای رفتن. شاید اگر جلال در کنار او می‌بود، ماندن را برمی‌گزید؛ زیرا ایران برای سیمین یعنی جلال. حتی درصدد است راهی برای سفر جلال نیز پیدا کند «راجع به آمدن تو، من اگر بمیرم هم باید تو را به اینجا بکشانم و مطمئن باش که عاقبت اوخر اسفند خواهی آمد…»؛ (ج ۱، ص ۱۱۴)؛ اما درین‌باره ناکام می‌ماند.
نکته جالب در این نامه‌ها شباهت سیمین با «زری» قهرمان رمان تاریخی «سووشون» نوشته‌شده در سال ۱۳۴۸ است؛ با همان دغدغه‌ها و نگرانی‌ها. حتی بعضی دغدغه‌های جلال نیز – که در نامه‌ها بازتاب یافته – با «یوسف» سووشون مشترک است. برای نمونه سیمین در ۱۱ اسفند ۱۳۳۱ در بحبوحه نزدیک به وقایع کودتای ۲۸ مرداد به جلال که می‌داند به این وقایع بی‌تفاوت نمی‌ماند، می‌نویسد: «عزیزم، مرگ من، تو را به هر چه می‌دانی قسم، دخالت در این آشوب‌ها نکن و خودت را محض خاطر من از این دردسرها دور بدار. من دلم خواهد ترکید اگر مویی از سر تو کم بشود؛ تو را به هر چه نزد تو عزیز است قسم که خود را به آب و آتش نزن. خود را دور نگه بدار و با آن خانه‌ای که تو داری، در مرکز شهر! به خانه ما برو یا به خانه پدرت…» (ج ۱، ص ۳۰۰)
به طور کلی شرح فراق و دلتنگی، دنیای تازه که سیمین با نگاهی کنجکاو و ستایشگر و نقادانه به آن می‌نگرد، دوستان، استادان، واحدهای درسی، کتاب‌ها و دغدغه‌ها به‌ویژه نوشتن و نگرانی‌های سیمین درباره ایران که در این بین اشاره‌ای نیز به اوضاع سیاسی و اجتماعی کشور در آن سال‌های سرنوشت‌ساز دارد و …، مضمون نامه‌ها را تشکیل می‌دهد. از آنجا که مسعود جعفری جزی در مقدمه کتاب (ص ۲۹-۲۵) به تفصیل در این‌باره نوشته است در چند شماره آینده با او همراه می‌شویم و در ضمن توضیحات، نکات و نمونه‌هایی چند از نامه‌ها ارائه می‌دهیم.
