کوله پشتی دانش‌آموزان تهی از مهارت‌های زندگی
زهرا نصیری
اهمیت آموزش مهارت های زندگی و شیوه ارتباط گیری در دوره نوجوانی بنا به اعتقاد روانشناسان به اندازه ای است که نبوداین گونه آموزش ها بهرای نوجوانان تهدیدی از نوع آسیب های اجتماعی است
سازمان بهداشت جهانی، هدف ازآموزش مهارت های زندگی، را افزایش توانایی های روانی اجتماعی و در نهایت پیشگیری از ایجاد رفتارهای آسیب زننده با بهداشت سلامت وارتقای سطح روانی افراد مرتبط با یکدیگر تعریف می کند .
به گفته بیشتر کارشناسان مهارت‌های زندگی مجموعه‌ای از مهارت‌های خودآگاهی، روابط بین فردی، ارتباط موثر، تفکر نقادانه، تفکر خلاق، تصمیم‌گیری، حل مساله، مقابله با فشار یا نه گفتن، مقابله با هیجان ناخوشایند و همدلی است که عدم فراگیری این آموزش ها می تواند نه تنها دانش‌آموزان را از مسیر درست و منطقی خارج و در چنگ آسیب های اجتماعی گرفتار کند بلکه موجب مشکلات رفتاری از جمله افسردگی و حتی اقدام به خودکشی می شود.
در حالی که طبق امار ارائه آموزش مهارت‌های ده‌گانه زندگی به گروه‌های هدف بویژه دانش‌آموزان از حدودنیم قرن پیش در بخش عمده‌ای از کشورهای توسعه یافته رو به پیشرفت است اما به دلیل غافل ماندن آموزش و پرورش از اهمیت ارائه جدی این آموزش‌ها در قالب نظام تعلیم و تربیت کشوربه دانش اموزان باعث شده است که آموزش مهارت‌های زندگی در کشور ما رونق چندانی نداشته و سیستم های اموزشی ما در دانشگاه ها تنها به ارائه چند در س اختیاری اکتفا کنند .
تکلیف آموزش مهارت‌های زندگی هنوز در کشور روشن نیست
پرویز خرمی، پژوهشگر حوزه اعتیاد در گفتگو با کیمیای وطن با اشاره به اینکه تکلیف آموزش مهارت‌های زندگی هنوز در کشور چندان روشن نیست افزود: کارشناسان، علت عمده گرایش نوجوانان و جوانان به آسیب‌های فردی، شخصیتی و اجتماعی را فقدان تسلط کامل آنها بر مهارت‌های زندگی می‌دانند و همواره نسبت به لزوم ارائه مدون، هدفدار و نظام‌مند این آموزش‌ها به جامعه مخاطب دانش‌آموزی تاکید می‌کنند.
وی بااظهارتاسف ازطرز تفکری که آموزش مهارت‌های زندگی را صرفا کارگاهی می داند افزود: بی‌تکلیفی در آموزش مهارت‌های زندگی بویژه در آموزش و پرورش قابل توجه است و اقدام تحقیقاتی گسترده‌ای در این زمینه باید درکشور انجام شود.
این پژوهشگراجتماعی با اشاره به اینکه آموزش مهارت‌های زندگی در حقیقت نوعی پیشگیرنده از آسیب‌های روانی و اجتماعی به طور غیرمحسوس است، افزود: علت پایین بودن آمار اختلالات روانی در کشور ژاپن ارائه آموزش مهارت‌های زندگی از مهدهای کودک بوده است در حالی که این آموزش‌ها در کشور ما از دوران دانشگاه و آن هم با عنوان تنظیم خانواده در دستور قرار می‌گیرد.
خرمی در مجموع بر ضرورت ارائه آموزش مهارت‌های زندگی از سوی نهادهایی چون بهزیستی، سازمان ملی جوانان، آموزش و پرورش و شهرداری‌ها تاکید می‌کند.
شکل گیری خمیرمایه دانش‌آموزان درطول ۱۲ سال در مدارس
بهرام یگانه، رئیس انجمن مبارزه با آسیب‌های رفتاری نیزمعتقد است، آموزش و پرورش همچنان از لزوم آموزش مهارت‌های زندگی به دانش‌آموزان و به تبع آن، پرداخت عمیق به پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان بویژه اعتیاد غافل مانده است. در حالی که خمیرمایه دانش‌آموزان در ۱۲ سال زندگی در آموزش و پرورش نیازمند شکل‌گیری درست است.
وی از عملکرد آموزش و پرورش در حوزه آموزش مهارت‌های زندگی به دانش‌آموزان انتقاد کرد و گفت: این وزارتخانه به عنوان متولی اصلی آموزش مهارت‌های زندگی به دانش‌آموزان که اصلی‌ترین گروه نیازمند اقدامات پیشگیرانه از آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی، اقدامی جدی در این زمینه انجام نداده است.
این کارشناس آسیب‌های رفتاری با بیان دلایل انتقاد خود از عملکرد آموزش و پرورش در حوزه آموزش مهارت‌های زندگی افزود: از ابتدای مطرح شدن این طرح مقرر بود آموزش مهارت‌های زندگی در دوره‌های تحصیلی بویژه راهنمایی اجباری باشد، اما متاسفانه آموزش این مهارت‌ها در مقاطع تحصیلی مورد نظر اختیاری شده و بسته به نظر مدیران مدارس اجرا می‌شود.
او همچنین ضمن انتقاد از نبود آموزش منسجم مهارت‌های زندگی در مدارس عنوان کرد: در کنار ضعف آموزش مهارت‌های زندگی در آموزش و پرورش، نوع مهارت‌هایی که به دانش‌آموزان تعلیم داده می‌شود نیز قابل تامل است . مهارت‌هایی که آموزش آنها به دانش‌آموزان در دستورکار قرار گرفته، مهارت‌های سازگارانه مانند حل مساله است، در حالی که پیشگیری از وقوع آسیب‌ها باید مورد توجه قرار گیرد؛ برای مثال بهتر است کاری کنیم که اصلا اضطراب در دانش‌آموز ایجاد نشود یا حداقل اضطراب در وی به وجود نیاید تا از این طریق، ناهنجاری‌های بعدی ناشی از این معضل، آسان‌تر قابل رفع باشد یا اصلا ایجاد نشود.
بدون آموزش مهارت‌های زندگی برنامه پیشگیری از اعتیاد عقیم می‌ماند
مدیرکل امور فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر، نیز با اشاره به اینکه آموزش مهارت‌های زندگی عاملی بسیار موثر در پیشگیری از اعتیاد است ، با تاکید بر این که بدون آموزش این مهارت‌ها بسیاری از برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد عقیم می‌ماند، افزود: آموزش مهارت‌های زندگی از سطوح اولیه و پایه‌های ابتدایی موثرتر است و ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز می‌کوشد به عنوان بازویی ستادی، جمعیت تحت پوشش این آموزش‌ها را افزایش دهد.
وی افزود: با تبدیل مهارت‌های زندگی به یک واحد درسی اجباری در مدارس می‌توان مبانی اجرای طرح را تقویت کرد.
در ادامه افسانه برومند، یک روانشناس ارشد تربیتی نیز با اشاره به اهمیت برگزاری کلاس های آموزشی در مدارس با عنوان مهارت های زندگی و آموزش اخلاق، رفتار و ارتباط با نوجوانان گفت: خانواده ها نیز باید اوقات بیشتری با فرزندان در فضای بیرون از خانه صرف کنند بطوریکه فرزندان از نظر عاطفی، احساس کمبود نکنند و برای جبران این کمبود به فضای مجازی و یا دوستی های نامناسب پناه نبرند.
بالاتر از خبر….
در مجموع خانواده ها و بویژه مسئولان نباید از کنار آموزش مهارت های زندگی و توانایی‌هایی که به نوجوانان کمک می کند که در موقعیت‌های گوناگون، درست رفتار کنند به سادگی بگذرند زیرا اگر از هم اکنون این اموزش ها به دانش اموزان ارائه شود منجر به تقویت اعتماد به نفس، رشد و تقویت عواطف انسانی، کمک به شناسایی و بیان احساسات، تامین تندرستی جسمی و سلامت روانی، تقویت مهارت‌های ارتباطی، تقویت روحیه همزیستی‌های مسالمت‌آمیز و بالا بردن سازگاری با خود، دیگران و محیط زندگی در این گروه سنی مش ود .
