فیلم دینی یک ژانر سینمایی نیست؛ اعتقاد و عمل واقعی است

زهرا نصیری

هادی مقدم دوست از جمله جوانان خوش ذوق دهه ۵۰ در تهران است که فعالیت سینمایی خود را در مقام کارگردانی از سال ۱۳۸۹ با فیلم چسب زخم آغاز کرد و از آن زمان تاکنون درمجموعه های تلویزیونی و سینمایی به عنوان نویسنده، دستیار کارگردان، کارگردان و مدرس فیلمنامه نویسی به فعالیت مشغول است.

“مقدم دوست” از جمله فیلمنامه‌نویسان مستقل به شمار می‌رود که درکنار نویسندگی به حرفه کارگردانی هم رغبت نشان داد و توانست دراین زمینه خیلی زود جای خود را باز کند. برخی هادی مقدم دوست را به نام آقای منتقد، آقای کارگردان و آقای نویسنده هم تعبیر کرده‌اند. فعالیت سینمایی “مقدم دوست” در مقام کارگردانی از سال ۱۳۸۹ با فیلم «چسب زخم» آغازشد وهمکاری مشترک و موفق او با حمید نعمت‌الله درنگارش آثاری چون “بی‌پولی”، “سر به مهر” و”سریال وضعیت سفید”، همچنین نگارش فیلمنامه “آرایش غلیظ” موجب شد تا ساخته‌های اودر جشنواره‌های بسیاری بدرخشد و وی را کاندیدای دریافت جوایزی چون کسب دیپلم افتخار بهترین فیلم‌نامه (بی‌پولی) در بیست و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر، کسب سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی (سر به مهر) در بخش نگاه نو سی و یکمین دوره جشنواره فیلم فجرودریافت دومین جایزه گفتمان انقلاب اسلامی و سیمرغ بلورین بخش کارگردانی نگاه نو را از آن خود کند. این هنرمند نام آشنای کشورمان که نویسندگی مجموعه‌های تلویزیونی چون، شعله‌ور، هیهات، تولدی دیگررا برعهده داشته است، سال گذشته به عنوان دبیر هنری دهمین جشنواره فیلم کوتاه دینی رویش منصوب شد و داوری بسیاری از جشنواره‌های فیلم را عهده دار بوده است. با نگاهی به آثار هادی مقدم می‌توان دریافت که نگاه این کارگردان و نویسنده البته به ژانرها وسبک های فیلم دینی بسیار نزدیک است و وی کم و بیش درآثار خود به این مسئله رغبت زیادی نشان می‌دهد. نویسنده‌ای که هیچ‌گاه به سمت شوخی‌های نازل و سطحی نمی‌رود، به ورطه شعار نمی‌افتد و در عین حال، کمدی‌های به شدت دوست داشتنی، پر محتوا و سرگرم کننده‌ای را هم خلق می‌کند؛ تا جایی که به نوعی او را می‌توان از پرچم‌داران کمدی اخلاقی و البته مخاطب پسند این روزهای سینما و تلویزیون ایران دانست. با هادی مقدم دوست گفتگویی داشتیم که درادامه می‌خوانید.

تعریف شما از فیلم دینی چیست؟

به عقیده من فیلم دینی یک ژانر سینمایی نیست. فیلمی است که در راستای اعمال دینی قرار می‌گیرد ودین موضوعی نیست که تنها در یک حوزه آیین و شعائر نمود داشته باشد.

دین در حوزه‌های فرهنگ، هنر، سیاست، اقتصاد و… نمود دارد. یعنی وقتی می‌گوییم فیلم اجتماعی، می‌توانیم فیلم اجتماعی دینی داشته باشیم. وقتی می‌گوییم فیلمی با موضوع اقتصادی، می‌توانیم فیلم اقتصادی دینی بسازیم. خیلی از سوژه‌ها و موضوعات می‌تواند در حوزه فیلم دینی قرار بگیرد. موضوع این است که ما وقتی می‌خواهیم فیلم دینی بسازیم مانند این باشد که می‌خواهیم یک عمل دینی انجام دهیم. به طور خلاصه اگر موقع ساخت فیلم مثل یک مسلمان فکر و رفتار کنیم، فیلممان دینی می‌شود.

ارتباط تنگاتنگ میان فعالان هنری و مجموعه‌های دینی چگونه است؟

مراکز مطالعاتی و انجمن‌هایی که راجع به رسانه‌ها به مطالعه مشغول هستند بایستی ارتباط و حضور خود را درحوزه محتوای هنری پررنگ‌تر نمایند و ارتباطات خود را با مراکز رسانه‌ای در زمینه جایگاه محتوا در فیلمنامه‌نویسی تنگاتنگ‌تر نمایند. وقتی شخصیت‌پردازی، ماجرانویسی جزء فیلمنامه‌نویسی است، پس محتوا هم جزو فیلمنامه‌نویسی است و به عنوان یک اصل فیلمنامه‌نویسی راجع به آن باید حرف زده شود. این مباحث نظری خیلی کند و خیلی سخت منتقل می‌شود اما وقتی تألیف و تدوین و عرضه می‌شود همه استفاده می‌کنند.

به نظر شما با درنظر گرفتن چه پارامترهایی می‌توان برای وضعیت اقتصادی سینمای ایران آینده بهتری را رقم زد؟

علم، ذوق و ایمان از ارکانی است که برای هر کار هنری لازم است. یعنی برای انجام یک فعالیت هنری ما باید هم از ذوق هنری برخوردار باشیم، هم دانا باشیم و هم به کاری که انجام می‌دهیم ایمان داشته باشیم. اگر یک فیلم بدون اعتقاد یا اعتقاد ساختگی ساخته شود، فقر دانایی از فیلم کاملاً معلوم می‌شود و اشکالاتی مثل شعارزدگی و سطحی بودن به فیلم وارد می‌شود. هنرمند باید بر اساس دغدغه‌های خود و برخورد خود با سوژه دست به خلق بزند و اینجاست که یک پرداخت و شروع خوب اتفاق می‌افتد.

اما دریک نگاه کلی باید بگویم که امروز فیلم‌های سینمایی نمی‌توانند مخارج خود را تأمین کنند. سینما نگران معاش خود است. وقتی سینما نگران دخل و خرج خودش است، نمی‌تواند کارهای مهم خود را انجام دهد. از طرفی دیگر یک بلند پروازی‌ها و زیاده خواهی هایی وجود دارد که باعث می‌شود سینما نتواند با قناعت رفتار کند. به نظرم مشکل اقتصادی سینمای ایران، مشکل جدی و قابل تاملی است.

به نظرشما یک فیلمنامه نویس باید به چه چیز توجه کند طبیعت، روابط آدم‌ها و یا اینکه باید یکسری مسائل را انتخاب کند؟ به طور کلی با آموزش می‌توان یک نفر را فیلمنامه نویس خوبی کرد یا به استعداد ذاتی نیاز است؟
باید توجه داشته باشید که فیلمنامه نویسی حوزه بین رشته‌ای است. یعنی وقتی فیلمنامه می‌نویسید باید تسلط بر روانشناسی، جامعه شناسی و بسیاری حوزه‌های دیگر داشته باشید. یک فیلمنامه نویس اگر استاد همه این رشته‌ها نیست، دست کم باید اهل سر درآوردن از همه رشته‌ها باشد یا آمادگی مشورت گرفتن از رشته‌های مختلف را داشته باشد. وقتی فیلمنامه نویس آمادگی ورود به عرصه‌های مختلف را داشته باشد، دارای قدرت مشاهده بیشتر، وسیع‌تر و همراه با قدرت تحلیل بیشتر می‌شود و همین به عمیق‌تر شدن فیلمنامه اش کمک می‌کند. یک فیلمنامه نویس هم باید اهل مشاهده باشد و هم مطالعه وسیع. اگرنوشتن با روحیات و خلقیات مردم متناسب باشد و اگر فردی که در وادی نوشتن پا گذاشته، استعداد داشته باشد، ترکیب این دو می‌تواند کمک کند تا یک نفر واقعاً فیلمنامه نویس شود. شیوه مربی گری و همراهی شیوه‌ی موثری در این زمینه است نه شیوه‌های کارگاهی و جلسه‌ای.

به نظرجنابعالی چقدرفیلمنامه در ساخت فیلم کوتاه مؤثر است؟

 فیلم، فیلم است و اندازه‌اش نمی‌تواند آن را از کسوت فیلم بودن خارج کند، به هر حال فیلم در هر اندازه‌ای باشد طبعاً فیلمنامه آن هم مهم است. باید درنظرداشته باشیم اگر می‌خواهیم گامی رو به جلو برداریم باید تلاش کنیم به تعریفی درست به همراه شناخت کافی و وافی از سینما ومضامین آن برسیم.