حقایقی از قطعنامه ۵۹۸

پروانه شریفی

حضرت امام فرمودند: «خدا مى داند که اگر نبود انگیزه اى که همه ما و عزت و اعتبار ما باید در مسیر مصلحت اسلام و مسلمین قربانى شود، هرگز راضى به این عمل نمى بودم و مرگ و شهادت برایم گواراتر بود، اما چاره چیست که همه باید به رضایت حق تعالى گردن نهیم.»

یکی از دلایل واهی رژیم بعث عراق برای تجاوز به حریم نظام جمهوری اسلامی ایران، اختلاف بر سر مرزهایی است که در قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر تعیین شده بود. پس از نزدیک به هشت سال جنگ نابرابر که تمام موجودیت رژیم عراق در خطر قرار گرفت، آمریکا و دیگر متحدان و یاوران رژیم بعث عملاً وارد جنگ شدند و حضرت امام خمینی(ره)، با در نظر گرفتن مصالح عالی نظام اسلامی و با درک توطئه گسترده آمریکا و غرب برای سرکوب انقلاب اسلامی و مردم مسلمان و انقلابی ایران، پس از مشورت با فرماندهان عالی نظامی و مسؤولان مملکتی، قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت را پذیرفتند.

شورای امنیت در این قطعنامه دو کشور ایران و عراق را به برقراری آتش‏بس و صلح دعوت کرده بود. جمهوری اسلامی ایران به دلیل ویژگی‏های مثبت برخی از مفاد این قطعنامه، به ویژه، بندهای مربوط به معرفی متجاوز و پرداخت غرامت جنگی، موافقت خود را با پذیرش آن اعلام کرد. اما با وجود پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط جمهوری اسلامی ایران، رژیم عراق که خود نیز آن قطعنامه را پذیرفته بود، تا زمان برقراری آتش‏بس رسمی در مرداد ماه سال ۱۳۶۷ به تهاجمات خود علیه جمهوری اسلامی ایران ادامه داد و خوی تجاوزگری خود را بار دیگر آشکار کرد.

۲۷ تیر ماه سال ۱۳۶۷ یکی از مهم‌ترین روزها در تاریخ جمهوری اسلامی ایران است که در آن جنگ هشت ساله رژیم بعث عراق علیه ایران اسلای خاتمه یافت. هرچند که بعد از پذیرش قطعنامه کشور ما مجدداً مورد حمله منافقین و رژیم بعث عراق قرار گرفت، که خود دلیلی بر متزلزل بودن این قطعنامه بود. شورای امنیت و جنگ تحمیلی قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت یکی از مهم‌ترین قطعنامه‌های شورای امنیت است که در ۲۹ تیر ۱۳۶۶، برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق اعلام شد، این قطعنامه از نظر کمی و تعداد واژه‌های به کار گرفته شده مفصل‌ترین و از نظر محتوا اساسی‌ترین و از نظر ضمانت اجرایی قوی‌ترین قطعنامه شورای امنیت در مورد این جنگ بوده است، این قطعنامه بلافاصله از سوی عراق پذیرفته شد، اما پس از گذشت یک‌سال و هفت روز از تاریخ صدور آن و به فاصله پانزده روز پس از سقوط هواپیمای مسافری پرواز IR655 به دست آمریکا در ۲۷ تیر ۱۳۶۷ از سوی ایران پذیرفته شد.

این قطعنامه در ده بند تنظیم شد که بندهای یک، سه، پنج، شش و هفت از موارد اصلی قطعنامه به حساب می‌آید، در بند یک از طرفین منازعه خواسته شد تا آتش‌بس بین خود برقرار کرده و به مرزهای بین‌المللی شناخته شده قبل از جنگ باز گردند، در بند سوم آزادی اسرای دو طرف خواسته شده است، در بند پنجم از تمامی کشورهای دیگر می‌خواهد که خویشتن‌داری به خرج داده و از هرگونه اقدامی که می‌تواند منجر به تشدید و گسترش منازعه گردد، احتراز کنند و بدین ترتیب اجرای قطعنامه را تسهیل کنند. در بند ششم انجام تحقیق برای مشخص شدن متجاوز بحث شده، و در بند هفتم فقط در مورد خسارت‌های ایجاد شده در طول جنگ بحث می‌کند.

حقایقی از قطعنامه ۵۹۸ یوسف روزبهانی کارشناس ارشد علوم سیاسی در این زمینه به کیمیاتی وطن گفت: با نگاهی به جریانات اتفاق افتاده پس از پذیرش قطعنامه می‌توان به این نکته بسیار مهم پی برد که بسیاری از این مفاد قطعنامه هیچ وقت اجرایی نشد و این قطعنامه یکی از ضعیف‌ترین قطعنامه‌ها بوده است. وی تصریح کرد: برای نمونه در بند یک از طرفین منازعه خواسته شد که به مرزهای شناخته شده بین المللی بازگردند، اما رژیم بعثی یک ماه پس از پذیرش قطعنامه با حمله گسترده خود از جنوب و حمله منافقین در غرب کشور سعی در تصرف سرزمین‌های ایران و آغاز جنگی مجدد داشت که با مقاومت جانانه مردم ایران مواجه شد، در این قطعنامه سازو کاری مشخص برای جلوگیری از تجاوز مجدد عراق پیش بینی نشده بود. متجاوزشناخته شدن عراق و بدون مجازات! روزبهانی با بیان اینکه در مورد شناخت متجاوز و شروع کننده جنگ در این قطعنامه سخنی به میان نیامده است و فقط در ۱۸ آذر ۱۳۷۰ دبیر کل سازمان ملل متحد خاویر پرز دکوئیار ۳ سال پس از پایان جنگ، عراق را به عنوان مسئول و آغازگر جنگ معرفی کرد، گفت: این گزارش فقط برای اطلاع اعضای شورای امنیت از سوی دبیر کل داده شد و هیچ گونه اقدام عملی پس از آن در جهت مجازات متجاوز صورت نگرفت. وی افزود: ارائه راهکارهایی برای تعیین و پرداخت خسارت‌های مالی جنگ نیز یکی از مهم‌ترین ضعف‌های دیگر این قطعنامه است.

وی تصریح کرد: با یک نگاه کلی به این قطعنامه می‌توان گفت که اهداف ما در قطعنامه ۵۹۸ تأمین نشد و بر اساس شرایط موجود در قطعنامه همه چیز به نفع عراق تمام شده بود بدون اینکه ایران امتیازی گرفته باشد.

عوامل پذیرش قطعنامه از سوی حضرت امام این کارشناس ارشد علوم سیاسی گفت: قطعنامه ۵۹۸ یکی از مهم‌ترین اتفاقات  تلخ در طول حیات پر برکت حضرت امام بوده است، ایشان پذیرش قطعنامه را به نوشیدن جام زهر تشبیه کردند، سئوال بسیار مهمی که مطرح می‌شود این است که چرا حضرت امام از این تعبیر استفاده کردند؟

محمود معلمی کارشناس مسائل سیاسی به کیمیای وطن گفت: برای بررسی این موضوع باید مواضع حضرت امام در مورد جنگ تحمیلی را به درستی تفسیر کنیم، با نگاهی به بیانات ایشان در طول دفاع مقدس به وضوح آشکار است که معتقد به مبارزه و رفع فتنه صدام بوده‌اند. این کارشناس سیاسی افزود: ایشان از همان ابتدای شروع جنگ تاکید بر دفع تجاوز دشمن داشته و خواهان در اولویت قرار دادن این مسئله توسط مردم و مسئولان شده و هر ساله آن را متذکر می‌شدند، به عنوان نمونه در پیام ۲۲ بهمن ۱۳۶۱ می فرمایند: «جنگ دفاعی در راس امور است.»

معلمی ادامه داد: پذیرش قطعنامه به خاطر گزارش غلط عده‌ای از مسئولین کشور به امام بود و مجموعه از صحنه سازی‌ها و فشار ها موجب شد تا این قطعنامه توسط حضرت امام پذیرفته شود.

این کارشناس مسائل سیاسی با تاکید بر اینکه پذیرش قطعنامه در زمان قدرت و اقتدار ایران انجام شد؛ تصریح کرد: پذیرش این قطعنامه هرچند به معنای پذیرش آتش‌بس از سوی ایران بود، ولی عراق به حملات خود ادامه داد و مجدداً داخل خاک ایران شد تا نقاط مهمی از جمله خرمشهر را به دست بیاورد تا با وضع بهتری در مذاکرات حضور داشته باشد، اما موفقیتی بدست نیاورد و نهایتاً جنگ در ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ پایان یافت.