جای خالی وحشت در سینما

دامون رشیدزاده

سینما مانند فوتبال هواداران خاص خود را دارد. بعضی‌ها عاشق فانتزی هستند بعضی‌ها فیلم‌های تلخ اجتماعی را می‌پسندند و بعضی‌ها هم بیه سینما می‌روند تا فارغ از دردهای روزمره ساعتی را با فیلم‌های طنز سرگرم باشند. البته بر خلاف فوتبال که ممکن است بعضی‌ها هوادار دوآتشه یک تیم خاص باشند در سینما طرفدار یک ژانر خاص بودن به معنی متنفر بودن از ژانر دیگر نیست و بسیاری ترکیبی از فیلم‌های مختلف را تماشا می‌کنند. هر چند مانند فوتبال همیشه بعضی از ژانرها طرفداران بیشتری دارد. در سینمای کشور ما به طور خاص سینمای کمدی در سال‌های اخیر همواره در صدر قرار داشته و بیشترین فروش فیلم‌های حداقل در ۱۰ سال اخیر در تسخیر فیلم‌های کمدی بوده است. بعد از سینمای کمدی فیلم‌های تلخ اجتماعی معمولاً در جایگاه دوم پرفروش‌ها قرار داشته‌اند. همین موضوع هم باعث شده تقریباً اکثریت فیلم‌های چند سال اخیر سینمای ما حول و حوش همین دو ژانر بگرددو کمک کم دیگر ژانرها به فراموشی سپرده شود. بر خلاف کشور ما در دیگر کشورها معمولاً فیلم‌های اکشن و فیلم‌های تخیلی در صدر فروش قرار دارند و تماشاگران عمومی‌تر سینما در این کشورها از این نوع فیلم‌ها استقبال بیشتری می‌کنند. با این حال معمولاً روند اکران در کشورهای صاحب سینما بر اساس فصل است. به گونه‌ای که اکران تابستانی بیشتر حول و حول فیلم‌های اکشن و تخیلی است و اکران‌های پاییزی بیشتر به فیلم‌های به اصطلاح هنری اختصاص دارد. در کشورهای مسیحی معمولاً جشن هالووین با اکران فیلم‌های ترسناک همراه است و فصل بهار هم بیشتر به فیلم‌های کمدی و یا نوجوان پسند اختصاص دارد. متاسفانه در کشور ما به دلیل تنوع اندک فیلم‌ها نه تنها اکران‌ها برنامه چندان مشخصی ندارد بلکه از ظرفیت‌هایی مانند دو ماه مناسبتی محرم و صفر که می‌تواند زمان خوبی برای اکران فیلم‌های مناسبتی باشد هم غفلت می‌شود.

ژانر وحشت

در این میان یکی از ژانرهای مهمی که در سال‌های اخیر به شدت مغفول مانده است ژانر سینمای وحشت یا همان فیلم‌های ترسناک است. متاسفانه کل فیلم‌های ترسناک تاریخ سینمای ایران حتی به تعداد انگشتان دو دست هم نمی‌رسد و همین موضوع از یکی از ضعف‌های عمده سینمای ما در بیش از سه دهه اخیر بوده است.

متاسفانه تهیه کنندگان سینمای ما ریسک پذیری پایینی دارند و حتی با وجود شکست‌های مکرر فیلم‌های کمدی بازهم ساخت یک فیلم کمدی به محتوا را به ساخت فیلمی در ژانر وحشت ترجیح می‌دهند. البته وضعیت منتقدان سینمایی هم چندان بهتر از تهیه کنندگان نبوده و معدود آثار تولید شده در سال‌های اخیر با بی مهری داوران جشنواره‌های گوناگون روبرو شده و شاید به همین دلیل هم این جسارت از کارگردانم ها و تهیه کننده‌ها گرفته شده که بخواهند اثری در این ژانر تولید کنند. این در حالی است که تحقیقات میدانی نشان می‌دهد کسانی که در عرضه فیلم‌های خارجی چه مجاز و چه غیر مجاز دست دارند سهم بزرگی از فروششان مربوط به همین فیلم‌های ترسناک است.

«م» سال‌هاست در کار پخش و فروش فیلم‌های سینمایی است، هر چند او به صورت زیر زمینی فعالیت می‌کند اما مشتریان فراوانی دارد. به همین دلیل هم اصرار دارد که نامی از او در گزارش قید نشود. «م» در پاسخ به این سؤال که چقدر از فروش فیلم‌هایش مربوط به فیلم ترسناک است می‌گوید: «تقریباً ۳۰ درصد کل فیلم‌هایی که می‌فروشم فیلم‌های ترسناک روز است. او می‌گوید مشتری‌های ثابتی دارد که تقریباً هر ماه از او جدیدترین فیلم‌های ترسناک را می‌خرند.» وقتی از او سال می‌کنم که به نظرش آیا فیلم‌های ترسناک ایرانی قابلیت رقابت با فیلم‌های خارجی را دارند پاسخ‌های جالبی می‌دهد. او می‌گوید: اول اینکه فیلم‌های ترسناک در سینمای ما آنقدر کم است که حتی خود من هم که سال‌هاست در کار فیلم هستم بیشتر از چند فیلم را در این ژانر نمی‌شناسم. به همین دلیل اصلاً رقابتی وجود ندارد که ما بهتر یا بدتر باشیم. اما نگاهی به فیلم‌های خارجی نشان می‌دهد که اتفاقاً فیلم‌های ترسناکی که با بودجه‌های اندک تولید می‌شوند فروش‌های شگفت آوری دارند او به فیلم جادوگر بلر اشاره می‌کند که با بودجه بسیار اندکی و تقریباً بدون هیچ جلوه‌های ویژه خاصی ساخته شد اما فروش چشمگیری داشت. «م» اضافه می‌کند من به شخصه فکر می‌کنم سینمای وحشت نیاز به امکانات آنچنانی ندارد و ما به راحتی می‌توانیم فیلم‌هایی در این ژانر تولید کنیم اما فاکتور اساسی در این زمینه خلاقیت است که در نویسندگان و سازندگان ما وجود ندارد یا اینکه خیلی پایین است.

«م» در پاسخ به این سؤال که فکر می‌کند که آیا سینمای وحشت در ایران طرفدار دارد یا خیر می‌گوید: اگر نظر من را بخواهید سینمای وحشت طرفداران پرو پا قرصی دارد که اگر فیلم خوبی ساخته شود قطعاً از آن استقبال می‌کنند. او طرفداران سینمای وحشت در ایران را حتی بسیار بیشتر از دیگر کشورها می‌داند و می‌گوید: جمعیت جوان ما از خیلی کشورها بسیار بیشتر است. کشورهایی که جمعیت مسنی دارند قطعاً روی فیلم‌های ژانر وحشت سرمایه گذاری نمی‌کنند چون پیرمردها و پیرزن‌ها به دیدن این فیلم‌ها نمی‌روند اما در کشور ما با این حجم از جمعیت جوان می‌توان روی فروش این فیلم‌ها حساب کرد.

جای خالی تنوع

چه حرف‌های «م» را قبول داشته باشیم و چه نه اینکه سینمای ما از تنوع پایینی در ژانرهای مختلف برخوردار است بر کسی پوشیده نیست. فیلم‌های کمدی هر چند فعلاً خوب می‌فروشند اما این تب هم روزی فروکش می‌کند و این فیلم‌ها که بیشترشان هم حرف خاصی برای گفتن ندارند دیگر فروش‌های امروزشان را نخواهند داشت این اتفاق درباره سینمای تلخ اجتماعی هم رخ داده و این سینما در همین یکی دو سال اخیر با ریزش شدید مخاطب روبرو شده است. فیلم‌های کمدی هم در آینده سرنوشتی بهتر از فیلم‌های تلخ نخواهند داشت. سینمای ما به خونی تازه احتیاج دارد که فعلاً خبری از آن نیست. فیلم‌های از جنس سینمای فراموش شده کودک یا فیلم‌های انیمیشن و حتی همین سینمای وحشت.