یکه تازی دنیای مجازی بر رسانه‌های مکتوب
زهرا نصیری
با روز افزون شدن استفاده از شبکه‌های مجازی دربیسن مردم که چند سالی است در ایران با آمدن شبکه‌هایی چون واتساب، توتیر، تلگرام، فیس بوک، ایمو، اینستاگرام و غیره رسانه‌ها نیز درطی این سال‌ها ازبهره گیری و استفاده از این شبکه‌ها بی بهره نبودنند و شواهد نشان می‌دهد که بیشتر اخباری که دررسانه های مکتوب و دیجیتال مخابره می‌شود سیم اتصالی به این شبکه‌های مجازی دارد. استفاده ازدنیای مجازی شاید کلمه‌ای فانتزی به نظر برسد اما در واقع همین دنیای فانتزی آنقدراطلاعات و وقایع را در خود پیچیده می‌کند که این روزها تشخیص خبر دروغ از واقعیت بسیار دشوار است.
امروزه با در اختیار داشتن موبایل که تقریباً سطح غنی و متوسط جامعه ازآن بهره مند هستند باعث شده است که موج سواری‌های بسیاری از وقایع و رویدادها درجامعه ازعینی تا واقعی بودن یک رویداد شود.
قدرت نمایی شبکه های مجازی در ایران
به گفته بیشتر فعالان رسانه‌ای آنقدرکه امروز شبکه‌های اجتماعی در دنیا توانسته‌اند موج سازی رسانه‌ای و خبری داشته باشند دیگر شاید شبکه‌های دیجیتال و یا خبرگزاری‌ها و مطبوعات که در دهه ۵۰،۶۰ و ۷۰ اهمیت رسانه‌های بسیار زیادی داشتند، تاثیرشان بیرنگ تر شده است و مردم امروز ترجیح می‌دهند تا راحت‌تر به اطلاعات دسترسی داشته باشند و استفاده از همان شبکه‌های مجازی را با همان اخبار (واقعی یا غیر واقعی) بپذیرند. در این میان البته ماهوراه و اخباری که با زهم رسانه‌های برون مرزی برای مردم ایران نسخه می پیچیند مورد پسند بسیاری از مردم است و در این میان همین شبکه هابی ماهواره‌ای اقدام به تبلیغ استفاده از شبکه‌های مجازی می‌کنند تااخبار غیرواقع و ضد و نقیض آن‌ها بیشتر مورد پسند و رجوع مردم واقع شود.
این اقدامات همگی حربه‌هایی هستند تا مردم از رسانه‌های داخلی سلب اعتماد کرده و خود را با دستور العمل و خواسته رسانه‌های خارجی و یا همان شبکه‌های مجازی تطبیق دهند. فیگارو در پی اغتشاشات اخیر ایران به نکته جالبی اشاره کرده و نوشته بود اغتشاشات درایران نشان از قدرت‌نمایی میلیونی تلگرام است.
بغضی فرو رفته در رسانه‌های مکتوب!
مسئله‌ای که باید به طور جدی در دستور کار رسانه‌ها قرارگیرد این است که چرا با وجود پیشتازی فضای مجازی درکشور های غربی اما همچنان روزنامه‌ها و رسانه‌های حقیقی در این کشورها حرف اول را می‌زنند ولی ما در کشورمان حتی رسانه‌های مکتوب که صبحگاهی منتشر می‌شوند در بغضی فرو رفته بسر می‌برند و کمتر مخاطبانی برایان‌ها وجود دارد با وجودی که در کشورهای غربی و ان سوی مرزها حتی رسانه‌های مکتوب آنقدر مخاطب دارد که روزنامه‌های عصرگاهی و یا مخصوص روزهای تعطیل در دسترس مخاطبان قرار می گرد و هنوز مردم به این اطلاعات نیاز خود را نشان داده‌اند.
به گفته برخی از پژوهشگران حوزه رسانه در همان دهه‌های ۴۰ تا ۷۰ اهمیت رسانه‌های مکتوب به قدری درایران بالا بود که روزنامه‌های عر گاهی هم در ایران منتشر می‌شد اما امروزه با قرارگرفتن در باتلاق فضای مجازی حتی با وجود عمق و محتوایی که رسانه‌های مکتوب برای خود کسب کرده‌اند اما باز هم سرانه استفاده هر ایرانی برای مطالعه روزنامه و مجلات نسبت به دیگر کشورها (عراق و ترکیه و عربستان) هم پایین‌تر است ف به گفته کارشناسان میانگین سرانه مطالعه در کشور یک دقیقه در روز است.
حضور درست در فضای مجازی نمونه بارزی از آتش به اختیار است
باید گفت، این یک حقیقت جدی است که فضای مجازی و مشتقات آن از لحاظ کمیت ممکن است رقیب جدی رسانه‌های مکتوب باشد، اما حضور درست در فضای مجازی نمونه بارزی از آتش به اختیار است که فرد بدون هیچ ترس و ابایی حرفش را می‌زند آتش به اختیار است. البته در این ره آورد نباید به شایعاتی که عمدتاً از منابع خارجی ایجاد و منتشر می‌شوند وبیشتر برحواشی متمرکز هشتند اکتفا کرد. راه‌حل این موضوع آن است که اخبار موثق از طریق مسئولان در اختیار رسانه‌های داخلی قرار گیرد تا با اطلاع‌رسانی درست و به موقع برای عموم مانع پذیرش شایعات شوند.
اگر چه درهمه کشورها محدودیت‌هایی برای اطلاع‌رسانی و نشر رسمی اخبار وجود دارد که بسته به موضوعات و افراد مختلف متغیر است اما در کشور ما نیزموضوعات خاصی وجود دارد که قطعاً با سایر کشورها متفاوت است و محدودیت‌هایی هم هست که اجازه اطلاع‌رسانی درست را نمی‌دهدولی باید فضای مجازی که این روزها مدیریتان در بین بیشتر محافل داغ است از سوی مسئولان به گونه‌ای مدیریت شود که رسانه‌های بیگانه نمتوانند موضوعاتی را که بعضاً محدویتی هایی در اطلاع رسانی دارند را اسباب دست خود داده و با انتشار وقایع و خبرهای نادرست فضا را به گونه‌ای متشنج کنند که حوادثی مانند ۹ دی ۸۸ و همچنی وقایعی را که دردی ماه امسال شاهد بودیم را نظاره گر باشیم.
سهل انگاری کاربران درفضای مجازی
به گفته سرهنگ مرتضوی رئیس پلیس فتای استان اصفهان، فیلتر کردن شبکه‌های مجازی را عملی مقطعی عنوان کرد که تنها راهکارپیشگیری واقعی از جرم در فضای مجازی آموزش و واکسینه کردن مردم و ارائه آموزش‌هایی به صورت بلند مدت است که بتواند جنبه پیشگیری داشته باشد.
به طورکلی، عامل اصلی جرائم فضای مجازی سهل انگاری کاربران است و تحقیقات نشان می‌دهد اغلب متهمان فضای مجازی از سطح حرفه‌ای و تخصص بالا برخوردار نیستند و تعداد حرفه‌ای‌ها نیز خیلی انگشت شمارهستند. پس در این زمینه نیاز است که مسئولان برای مدیریت این فضا با تهیه دستور العمل ها و یا آیین نامه‌هایی به وضعیت فضای مجازی سروسامان دهند تا مردم ایران نیز بتوانند مانند دیگر کشورها از این ابزار به خوبی و در راستای اهداف علمی و کاربردی استفاده کنند، به گونه ای که شبکه های مجازی در اختیار مردم باشد نه مردم در اختیار شبکه های مجازی!
