تاریخ به روایت عکس
ساناز سالم – باشگاه مخاطبان کیمیای وطن
قدمت عکاسی در ایران با پیدایش این هنر در جهان، توازن نسبی دارد. در ایران این هنر شگفت انگیز با عکاسان زبر دستی همچون: نیکولای پائولوف و ژول ریشار و نیز ملک قاسم میرزا والی آذربایجان؛ نخست در میان اهالی دربار و سپس در میان توده مردم شناخته و پرداخته شد. در دوره ناصری و پس از آن، دولت قاجار فراز و نشیبهای سیاسی_اجتماعی سرنوشت‌سازی را تجربه کرد به طوریکه مملکت گاه به آشوب و ویرانی کشیده می‌شد و گاه آرامش نسبی و موقتی را شاهد بود. مردم ایران در سالهای پایانی دولت قاجار، مشروطه و قراردادهای اقتصادی و سیاسی بی‌سابقه‌ای را تجربه می‌کردند، در این شرایط حساس مملکتی سوژه‌های ناب و به روز برای عکاسی در شهرهای سیاسی بیداد می‌کرد و چشم بینای عکاسانی را می‌طلبید که تصاویری را به ثبت رسانند تا تاریخ مصوری برای آیندگان باشد. در میان شاهان قاجار، ناصرالدین شاه به دلیل علاقه وافری که به آثار مدرنیته داشت، در عکاسی و فیلم سازی جزء پیشگامان و علاقمندان اولیه در ایران به شمار می‌رفت. این حمایت و پشتیبانی از سوی حکومت، نسبت به هنر عکاسی، طبیعتاً سبب پیشرفت و پایگیری هرچه بیشتر و سطح گسترده‌تر این هنر در ایران شد و تاریخچه هنری این فن در ایران را به قدمت دویست ساله رساند. عمده عکاسان دربار قاجار به تبعیت از جو درباری، هر کدام راویانی بودند که رویدادهای روزمره حکومتی و گاه بسیار پراهمیت را از طریق تصویر به تاریخ پیوند دادند و به آنها سندیت و اعتبار بخشیدند. امروزه عکسهای به جا مانده از روزگار معاصر، از هر سند و منبع تاریخی‌ای، گویاتر و روشن‌تر توان بیان برخی واقعیات را دارند که نه تنها بازگوی تاریخ‌اند بلکه سیر هنر عکاسی را در ارتباط با فرهنگ و سنت‌های مردمی را به زبان تصویر روایت می‌کنند.
آنتوان سوریوگین (۱۸۳۰-۱۹۳۳ م) عکاس مشهور روسی_گرجی ایران ِدوره قاجار بود چراکه گویاترین روایتهای تصویری اواخر قاجار و اوایل پهلوی مدیون هنر عکاسی اوست. در سالهای نخست جوانی همراه با برادرش به ایران مهاجرت کرد و در شهر تبریز، دربار مظفرالدین میرزا به عنوان عکاس دربار اقامت گزید. پس از اتمام دوران ولیعهدی مظفرالدین شاه و استقرارش در تهران، آنتوان سوریوگین جزو رکاب ملتزمین شاه بود و از آن پس در تهران ساکن شد و عکاس‌خانۀ کوچکی دایر کرد که مدل اولیه‌ای از آتلیه‌های عکاسی امروزی بود. مهاجرت به تهران و فاصله‌گیری تدریجی از دربار سلطنت قاجار، سوژه‌های عکاسی وی را از سیاست دور نگاه داشت و نگرش جامعه شناسانه و مردمی بر نگرش سیاسی غالب شد. با این حال تعداد اندکِ عکسهای گرفته شده با موضوع مشروطیت، توسط سوریوگین، از تاریخی‌ترین و هنری‌ترین عکسهای به جا مانده از آن دوره است. علاقه به فرهنگ بومی ایران، هنر و قومیتهای مختلف ایران وی را به سیر و سفر به ایالت‌ها و تجربه کوچ با عشایر تشویق کرد. با اغماض از عکسهایی که موضوعیت درباری و سیاسی داشتند با اندکی دقت نظر در بسیاری از عکسهای گرفته شده توسط وی، می‌توان به ویژگیهای بارز و چشم‌گیر دیگری اشاره کرد؛ توجه به پوشش و البسه مردان، زنان و اشخاص خاص اجتماع مثل دراویش، توجه به جایگاه زنان مختلف طبقات، در محیط‌های شهری و روستایی، ارائه تصاویری بی پیرایه از زندگی روزمره ایلات و عشایر و نیز عکاسی از شغلها و مهارتهای رایج در بین مردم از ویژگیهای حائز اهمیت سبک او بود.
آنتوان سوریوگین در مجموع، ۵ دهه به عکاسی حرفه‌ای در ایران اشتغال داشت و این فعالیت را تا عصر پهلوی اول ادامه داد.
