مصصم به ادامه راه هستیم
منصوره عبایی
هنرپویا، مجموعه‌ای که با تولید انیمیشن سینمایی شاهزاده روم انقلابی در صنعت تولید انیمیشن در ایران ایجاد کرد و نقطه شروع و انگیزه‌ای بود برای تولیدکنندگان و فعالان دیگر که بعد از اکران این مجموعه آثار متعددی در حوزه سینمای انیمیشن ارائه دهند و اکنون شاهد اثری دیگر از این مجموعه به نام فیلشاه هستیم که در صف اکران عمومی در آیندهٔ نزدیک قرار دارد. به گفتگو با حامد جعفری، رئیس هیئت مدیره هنرپویا و تهیه کننده آثار شاهزاده روم و فیلشاه نشستیم تا از اهداف و تجربیات ایشان بهره‌مند شویم.
- هدف اصلی انیمیشن فیلشاه چیست؟
همانطور که شاهزاده روم، هدف اکران عمومی را دنبال می‌کرد فیلشاه هم در جهت اکران عمومی برای گروه کودک و نوجوان تولید شده است و طبیعی است کاری که برای کودک و نوجوان در نظر گرفته می‌شود از همان مخاطب بازخوردش را دریافت کند. لازم به ذکر است که در جشنواره اخیر فیلم فجر هم استقبال خوب و مورد انتظاری را شاهد بودیم به گونه‌ای که در همین راستا مدیر یکی از سینماهای تهران اظهار کرد تا کنون در ساعت ده و نیم شب این تعداد بچه را در سینما شاهد نبوده است. در همین راستا از یک سو حضور در جشنواره فجر محل خوبی بود تا بتوانیم بازخورد مخاطبین را دریافت کنیم و شاهد حضور مخاطبان بزرگسال و کوچکسال باشیم. از سوی دیگر نقد منتقدین و رسانه‌ها را در پی داشت که این برای ما بسیار راهگشاست و قطعاً آنها را مورد سنجش قرار می‌دهیم تا بتوانیم کامل‌تر و بهتر در اکران عمومی حضور پیدا کنیم. البته باید توجه داشت که فیلشاه اصطلاحاً فیلم جشنواره‌ای نیست که برای جشنواره ساخته شده باشد و قطعاً مجموعه ما هیچ کار بلندی را صرفاً برای خوش آمد جشنواره‌ها نمی‌سازد چرا که مجموعه هنرپویا وابسته به ارگان خاصی نبوده و یک مجموعه خصوصی است و باید فیلشاه هم مثل آثار دیگر ما هزینه خودش را برگرداند پس این طبیعی است که ما بیش از هر چیز منتظر اکران باشیم.
- آیا برای تازه کارهای این حوزه، حضور در جشنواره‌ها را می‌توان نقطه مثبتی برای شروع پیشنهاد کرد؟
حضور در جشنواره‌ها می‌تواند به معرفی یک اثر و شناخته شدن آن کمک قابل توجهی کند ولی ضامن موفقیت یک اثر نخواهد بود چرا که آثار متعددی را در همین جشنواره فجر شاهد بودیم که جوایز و سیمرغ‌هایی را دریافت کرده ولیکن اکران موفقی نداشته‌اند. لذا نمی‌توان گفت که توجه جشنواره ارتباط مستقیمی با اکران دارد و شاید این امر یکی از اشکالات جدی جشنواره باشد و عدم توجه به نظر مخاطبین را بیان کند. اما باید دقت داشت که جشنواره می‌تواند سکوی بسیار خوبی باشد.
- دیدگاهی وجود دارد که انیمیشن‌های مذهبی به دلیل تکراری بودن داستان، هر چند از کیفیت مطلوبی برخوردار باشند، نمی‌توانند مخاطب خودش را داشته باشند. هنرپویا با تجربه ساخت شاهزاده روم و اکنون فیلشاه به سراغ داستان‌های مذهبی رفته، انتخاب این قبیل داستان‌ها دلیل خاصی دارد؟
دیدگاه مردم در سینما با سنجش حضور در گیشه‌ها ارزیابی می‌شود نه در گفت و شنودهای خاص و وقتی کاری ساخته شود که قصه درستی را روایت می‌کند مورد ارزیابی مردم قرار می‌گیرد. شاهزاده روم پرفروش‌ترین انیمیشن تاریخ سینمای ایران بود که بیش از یک میلیون و چهارصد هزار مخاطب را با خود به سینما آورد و شاید تعداد فیلمهایی که این حجم از مخاطب را به سینما جذب کرده باشند زیاد هم نباشند. پس در نهایت این مخاطب است که تعیین می‌کند یک داستان تکراری است یا نه و یا به قول بعضی افراد همین داستان تکراری برای مخاطب جذاب بوده یا خیر. نکته قابل ذکر دیگر آن است که وقتی کاری مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، این خود مخاطب است که تعیین می‌کند چه کاری را ببیند و معتقدیم که این امر است که در فروش تأثیر مستقیم می‌گذارد چرا که مردم به زور که سینما نمی‌روند، مردم بر اساس سلائقشان خودشان انتخاب می‌کنند و فیلم را می‌بینند، پس وقتی کاری پرفروش باشد یعنی مورد اقبال عمومی قرار گرفته است. متأسفانه افرادی هستند که علاقه‌مندی خودشان را به عنوان تحلیل مخاطب ارائه می‌دهند. من با این موافق نیستم که فقط شاهزاده روم و یا فیلشاه قصه مذهبی دارد بلکه معتقدم هیچ داستانی در دنیا وجود ندارد که متأثر از ایدئولوژی سازندگان آن نباشد اما مهم این است که قصه فیلم درست روایت شده باشد. در دو کار بیان شده تلاش شد تا قصه درست روایت شود و حتی نواقص شاهزاده روم در فیلشاه تا حد خوبی برطرف شد و اگر فردی پیش زمینه مذهبی هم نداشته باشد می‌تواند داستان را درک کند و بد نیست توجه داشته باشیم که مخاطب اصلی این کار کودک و نوجوان هستند و تجربه حضور در جشنواره و… بیان کننده ارتباط خوب بچه‌ها با فیلم بوده است.
- انیمیشن‌های ساخته شرکت‌های معتبری مثل پیکسار و دیزنی دو لایهٔ جداگانه برای مخاطب کودک و بزرگسال را مد نظر قرار می‌دهند. این در صورتی است که انیمیشن‌های ساخته ایران صرفاً مخاطب کودک و نوجوان را خطاب قرار می‌دهند، نظرتان در این رابطه چیست؟
طبیعی است که هر اثر ساخته شده، مخاطبی دارد و نمی‌شود گفت مخاطب هم کودک است هم بزرگسال. پس بهتر است بگوئیم در لایه‌های مختلف یک اثر ممکن است نکاتی قرار داده شود که برای بزرگسال هم جذابیت داشته باشد چرا که مخاطب کودک به تنهایی به سینما نمی‌آید و در همه جای دنیا وقتی صحبت از مخاطب کودک به میان می‌آید منظور مراجعه بیش از یک نفر به سینما است. وقتی مخاطبی بزرگتر از مخاطب اصلی در سینما حضور دارد باید او را هم هدف گذاری کرد تا بتوانیم او را هم بر روی صندلی‌های سینما حفظ کنیم. ما تلاش خودمان را می‌کنیم که به این موضوع دقت شود ولی باید در نظر داشته باشید که کارهای دیزنی و پیکسار تجربه صد ساله انیمیشن سازی را پشت سر خود دارند و نباید فیلشاه و انیمیشن‌های دیگر را با آنها مقایسه کرد و ما هنوز باید تجربه کسب کنیم. همچنین این موضوع را مد نظر داشته باشید که هزینه ساخت و زمانی که صرف تولید انیمیشن‌های پیکسار و دیزنی می‌شود خیلی با کارهای شاهزاده روم و فیلشاه متفاوت است که متأثر از فضای اقتصادی کشورمان است. فیلشاه با کمتر از نیم درصد بودجه یک پروژه سینمایی انیمیشن ساخت آمریکا ساخته شده است و بدین منظور مقایسه آن نمی‌تواند درست باشد. فیلشاه را باید در جایگاه خودش تحلیل کرد و باید دید که آیا در سینما بچه‌ها و بزرگتر ها می‌توانند با فیلم ارتباط برقرار کنند یا خیر که هنوز برای بررسی آن زود است.
- پاسخ شما به افرادی که فعالیت انیمیشن را در ایران بیهوده دانسته و به کشورهای صاحب این سبک مراجعه می‌کنند چیست؟
برای ما و مجموعه هنرپویا این دیدگاه وجود نداشته و ما تجربه ساخت انیمیشن شاهزاده روم را داریم که پر فروش‌ترین انیمیشن تاریخ سینمای ایران بوده و در همان سال ۹۴ که اکران شد به عنوان سومین فیلم پر مخاطب و چهارمین فیلم پر فروش سال شناخته شد. طبیعی است که به ادامه راه مصمم هستیم و از این راه جواب گرفتیم پس دلسرد نمی‌شویم. به نظر من مشاهده نمونه‌های موفق حداقل می‌تواند برای عدم دلسردی کمک دوستانمان کند و حضور نمونه‌های موفق در کنار نمونه‌های ناموفق باعث دلگرمی است.
