همه عالم باید آماده ظهور حضرت باشند

خدیجه توسلی دینانی

یکی از مباحث بسیار مهم و قابل توجّه زمان غیبت امام(ع) این است که شیعیان باید بدانند نسبت به وجود مبارک حضرت ولی عصر(عج) وظایفی دارند و مکلّف به تکالیفی هستند و باید سعی کنند اولاً این تکالیف را بشناسند و بفهمند که چیست و ثانیاً کوشش کنند که به طور احسن این وظایف را انجام دهند و به تکالیف خود نسبت به امام عمل کنند و مبادا از این امر بسیار مهم غافل بشوند. یکی از مهمترین تکالیف امام عصر بر شیعیان که خود موجب ادای دیگر حقوق نیز می تواند باشد، ایجاد زمینه جهت ظهور امام عصر (عج) است.

با توجه به فرا رسیدن نیمه شعبان و ولادت باسعادت منجی عالم بشریت، حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) با دکتر محسن میرباقری کارشناس معارفی سیما در این باره گفت وگوی مفصلی انجام داده ایم.

دکتر سید محسن میرباقری، سال ۱۳۲۸ در شهر قم زاده شد. وی مدارک کارشناسی اقتصاد، کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث و دکترای تخصصی علوم قرآن و حدیث را در کارنامه ی تحصیلی دانشگاهی خود دارد. از وی به عنوان محقق برتر در سومین همایش “تجلیل از پیشکسوتان قرآنی سال ۱۳۸۳” تقدیر به عمل آمد. همچنین؛ دریافت تندیس افتخار از سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به جهت انتخاب به عنوان پیشکسوت قرآنی در سال ۱۳۸۳، انتخاب به عنوان محقق ممتاز قرآنی (خادم قرآن) در نمایشگاه بین المللی قرآن در ماه رمضان سال ۱۳۸۵ و دریافت تندیس و لوح تقدیر از ریاست محترم جمهور و دریافت ده ها لوح تقدیر از سازمان صدا و سیما و سایر نهاد ها به جهت پژوهش ها و کارشناسی در حوزه ی قرآن و معارف از دیگر افتخارات استاد میر باقری است. قابل ذکر است استاد میرباقری تالیفات متعددی دارند که شامل کتابها و مقالات بسیاری می باشد.

استاد سیدمحسن میرباقری، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم شهید رجایی، مدیر مسئول مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نور المجتبی (علیه السلام)، کارشناس قرآنی و مذهبی در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران می باشد.

در ادامه گفت وگوی ما با ایشان را می خوانید:

با عرض سلام و ادب. آقای دکتر لطفا بفرمایید نقش مردم در ایجاد زمینه غیبت حضرت ولی عصر (ع) چگونه است؟ به بیان دیگر آیا عدم حضور امام میان مردم، معلول عدم آمادگی و شایستگی مردم است یا ریشه در مشیت الهی دارد؟ برای آماده سازی و ایجاد زمینه مساعد جهت ظهور حضرت، چه باید کرد؟

سلام علیکم. بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی سیدنا و نبینا محمد و آله الطاهرین سیّما بقیه الله المهدی ارواحنا فداه.

بحث غیبت امام زمان (ع) یک امر الهی است که می تواند دلایل متعددی داشته باشد و ما هم از آنها خبر نداشته باشیم ما فقط می دانیم کارهای خدا حکیمانه است. اما اشاراتی که گاهی حکماء در روایات فرمودند: در این حد است که وقتی مردم حق ائمه هدی را به جا نیاورند، شکر نعمت خداوند را انجام ندهند، نعمت خدا را تضییع کنند، خداوند این نعمت را از آنها می گیرد امام را موقت از مردم گرفتند، البته گرفتن امام مطلق نیست چون امام غائب مثل خورشید پشت ابر است.

اما اینکه آمادگی و عدم آمادگی ما در ظهور نقش دارد؟ باید بگوییم هم آری هم خیر. از کارهایی که باید انجام دهیم و باعث ایجاد آمادگی می شود، این است که باید دعا زیاد کنیم برای اینکه از خود امام زمان (ع) نقل شده که برای تعجیل فرج من دعا کنید. فرج شما در این است که برای من دعا کنید خود دعا برای تعجیل فرج، باعث فرج در امور شما می شود و به این معنا که ظهور امام عصر، فرج شماست. به هر حال موظف به دعا برای وجود مقدس امام زمان هستیم همچنانی که برای پیغمبر اکرم دعا می کنیم و صلوات یک دعاست. همچنین برای سلامتی امام زمان باید صدقه دهیم و با او ارتباط برقرار کنیم. فعالیت دیگری که می توانیم انجام دهیم که شاید نقش یا اثر موثری داشته باشد فعالیت برای ترویج نام امام عصر و فرهنگ مهدوی است، متاسفانه امروزه دنیای غرب فرهنگ دنیاگرایی را به شدت ترویج و تبلیغ می کند و هزینه های زیادی را هم برای این کار می پردازد، تلاشهای بسیاری هم انجام داده که مردم را به دنیاگرایی و فرو روفتن در دنیا متوجه کند، در مقابل این همه تلاش دنیای غرب، ما هم باید مردم را به معنویت و فرهنگ مهدوی دعوت کنیم. امام زمان می خواهند ظهور کنند و مردم را به سوی خدا دعوت کنند، فرهنگ توحید را ایجاد کنند ما باید کمک کنیم این فرهنگ را ایجاد کنیم تا آنجائی که از دستمان برمی آید. چه بسا این آمادگی نقشی اندک داشته باشد اما این که بگوییم تمام برنامه ظهور وابسته به آمادگی مردم یا مسلمانان یا شیعیان است نمی تواند درست باشد. برنامه امام زمان (ع) یک امر عظیم الهی است و وابسته به آمادگی من و چند نفر دیگر نمی تواند باشد. برنامه ظهور یک امر جهانی است اگر هم بحث آمادگی باشد باید عالم آماده ظهور شوند. به عنوان مثال مردم دنیا از عدم معنویت رنج می برند چون معنویت جزء وجود انسان است، ارتباط با خدا یک نیاز قلبی انسان است کمااینکه آثارش را در دنیای غرب می بینیم خیلی که به حیوانیت رو می آورند بعد احساس فقر می کنند. برنامه ظهور امام زمان (ع) بسیار بزرگ است ما می توانیم با دعا، زمینه سازی برای ظهور و ترویج نام امام زمان (ع) نقشی اندک داشته باشیم. در نهایت زمانی که حضرت ظهور می کنند اعوان و انصاری لازم دارند و این اعوان و انصار باید از بین شیعیانشان باشند در این حد ما می توانیم امیدوار باشیم که نقشی داشته باشیم اما اینکه برنامه حضرت وابسته به آمادگی ما باشد نه اینطور نیست خداوند خودش برنامه ریزی می کند و زمینه های جهانی این امر عظیم را فراهم می کند.

– تحلیل شما از۳۱۳ نفری که در رکاب امام هستند چیست؟

در روایات از یک ۳۱۳ نفر یاران ویژه حضرت سخن گفته شده ولی یاران امام زمان (ع) در مجموع سه دسته هستند.

دسته اول: ۳۱۳ نفر هستند که ما آنها را می توانیم به هیات دولت امام زمان (ع) تعبیر کنیم. بالاخره حضرت باید در سطح جهانی برنامه ریزی کنند، ولاتی را بگمارند آنها سردمدارانی هستند که برنامه های امام را به اجرا می رسانند. به گفته بعضی از بزرگان و روایات موجود در این زمینه چه بسا بعضی از این ۳۱۳ نفر انبیاء و اولیاء باشند که به دنیا رجعت می کنند. یک دسته از یاوران حضرت هستند که در حدیثی جلد ۵۲ بحار صفحه ۳۰۵ به آن اشاره شده است. وقتی علائم ظهور حادث می شود از جمله خسف بیداء برای لشکر سفیانی به وجود می آید امام زمان (ع) در مکه هستند و به خانه خدا پناهنده شده اند و بعد جبرئیل امین می آید و برنامه الهی را اعلام می کند که برخیزید که وقت قیام شما فرا رسیده است حضرت پشت به در خانه خدا می دهند و ندای یا اهل العالم را سر می دهند که هر کس می خواهد انبیاء الهی را ببیند. اصحاب امام زمان گرد او جمع می شوند که می گویند ۳۱۳ نفر هستند و این افراد بدون وعده قبلی بین رکن حجر الاسود و مقام ابراهیم با امام زمان بیعت می کنند.

دسته دوم: دسته دوم از لشکریان حضرت ۱۰ هزار نفر هستند که در حدیثی روایت شده که وقتی حضرت در مکه هستند آرام آرام شیعیان به او می گروند حضرت از ماه رمضانی که ظاهراً ظهور می کنند تا روز عاشورا در مکه هستند اوایل گاهی پنهان و گاهی ظاهر می شوند. شیعیان آرام آرام به حضرت ملحق می شوند متن حدیث این است که وقتی این برنامه تکمیل شود و یاوران حضرت به ده هزار نفر برسند حضرت از مکه خارج می شوند این دسته دوم لشکریان هستند این هنوز در موقعیتی است که حضرت فقط در مکه قدرتی پیدا کردند هنوز جنگها، دشمنیهای با حضرت پیش نیامده این ده هزار نفر هم آدمهای خالصی باید باشند نه در حد آن ۳۱۳ نفر آنها اولیاء خدا هستند.

دسته سوم: زمانی که حضرت از مکه برای اجرای برنامه هایشان خارج می شوند، فوج فوج به یاوران حضرت افزوده می شوند تا جایی که گفته شده در حدود ۸ ماه جهان تحت فرمان حضرت بقیه الله در میاد. البته با برنامه های الهی جبرئیل امین از یک طرف با خیل عظیمی از فرشتگان، میکائیل در سمت چپ حضرت با خیلی از فرشتگان ایشان را یاری می کنند و رعب در دل دشمنان می اندازند.

– در روایات علایم بسیاری برای ظهور ذکر شده، اما تطبیق آنها همیشه مساله است. ما بسیاری از اتفاقات زمان خودمان را به علامت ظهور تفسیر می کنیم. اما باید ابتدا یک معیار و دستگاه معرفتی برای این تطبیق ها به وجود آورد.

شاید اینجا یک تسامحی در تعبیر پدیدار شده باشد بسیاری از مسائلی که به عنوان علائم ظهور در کتابها عنوان شده در واقع، وقایع زمان غیبت هستند نه علامت ظهور.

ما گاهی در روایات بسیاری می بینیم که وقایعی بیان شده که همه اینها وقایع زمان غیبت هستند نه علامت ظهور. من مثالی عرض می کنم دبیرستان بودم کتاب مهدی موعود را مطالعه می کردم یک روایت عجیبی بود مضمون روایت را به اجمال می گویم: محمد بن حنفیه فرمودند: امیرالمومنین (ع) نشسته بودند و گریه می کنند و از ناراحتی طول غیبت امان زمان سخن می گفتند من گفتم پدرجان کی ظهور می کنند؟ حضرت فرمودند: چگونه ظهور کنند؟ حال اینکه هنوز این اتفاق نیفتاده.

به عنوان مثال وقایع زمان بنی عباس، وقایع زمان رضاخان (از جمله فجایع زمان رضاخان، هتک حرمت نوامیس(کشف حجاب در اصفهان و قم)، مخالفت با مساجد و مبانی دینی، قلع و قمع سران ایلات، عشایر و خانها و مخالفان خود، تحریم و ممنوع کردن عزاداری برای امام حسین(ع) و … )اینها همه وقایع زمان غیبت هستند اما علائم ظهور نیستند.

علامت علی القاعده یک چنین چیزی است البته علامت اگر به معنای صدق خبر ظهور باشد علامت است. یعنی خبر علامت ظهور امام زمان در روایات و پیامبر اکرم هم بیان کرده اند. به این معنا اگر علامت بگیریم اشکالی ندارد اما اگر به معنای دیگری، یعنی ظاهر شدن امام زمان باشد اینها هیچ کدام علامت نیستند اینها وقایع زمان غیبت هستند. سه علامت یقینی و حتمی بیان شده که همزمان اتفاق می افتد. این سه علامت عبارتند از: خروج سفیانی، خسف بیداء و صیحه آسمانی. قتل نفس زکیه و خروج یمانی را هم بعضیها اضافه کردند. در روایاتی بیان شده تا آسمان و زمین علامتشان را ظاهر نکردند شما کاری انجام ندهید شاید مضمون روایت این باشد که با کسی به عنوان حضرت مهدی(ع) بیعت نکنید.

– از وظایف شیعیان و منتظران در عصر غیبت بفرمایید.

اینجا سوالی مطرح می شود: در زمان غیبت امام آیا رابطه بین ما و امام قطع می شود؟ هرگز…

رابطه ای از طرف امام زمان (ع) برقرار است و رابطه ای هم ما موظفیم برقرار کنیم. رابطه ای که از طرف امام است: شاهد بودن بر ماست. احادیث فراوانی با استفاده از آیات قرآن یا در ذیل آیات قرآن بیان شده که ائمه هدی شاهد بر امت اسلامی هستند. هر امامی در زمان خودشان این نظارت را دارند و پیغمبر اکرم(ص) نظارت کلی بر ائمه هدی دارند. در روز قیامت هم این نظارت همچنان برقرار است و پس از آوردن انیباء و شهدا، قضاوت انجام می شود. در آیه ۸۹ سوره نحل می فرماید که: ما از هر امتی یک ناظر می آوریم که ناظر بر حساب و کتاب و قضاوت و مقدرات باشد و تو را می آوریم که بر ناظران نظارت کنی و شاهد بر شاهدان باشی. در بهشت هم اینگونه است که خارج از بحث ماست. پس در دنیا یک نظارت الهی بر امتها وجود دارد. انبیاء الهی بر امت خودشان، ائمه هدی بر امت اسلامی، پیغمبر اکرم هم مقام شهادت و نظارت کلی را دارند.

اعمال ما به محضر امام زمان (ع) عرضه می شود حتی روایات ما مقاطع زمانی معین کرده اند دوشنبه ها، پنجشنبه ها و پنجشنبه آخر هر ماه اعمال کل ماه عرضه می شود. پرونده اعمال ما در مقاطع زمانی مختلف و مقدرات ما در شب قدر عرضه می شود. اما حضرت در پس پرده است و با دلسوزی کامل ولایت بر سر شیعیان دارند. چطور پدری اگر فرزندی داشته باشد که ناخلف هم باشد دست از پدری بر نمی دارد؛ ایشان هم با همه خطاها و آسیبهایی که در جوامع تشیع می بینند امکان ندارد دست از ولایت شیعیان بردارند. از طرف حضرت مراقبت، دعا و نظارت بر ما همیشگی است که در این زمینه شواهد و قرائن فراوانی ذکر شده است به عنوان مثال در زمان جنگ جهانی دوم حضرت با عنایت خاص خود از طریق متوسل شدن یکی از بزرگان به ایشان ایران را نجات می دهند.

از طرف امام زمان (ع) مراقبت بر ما جدی است و توجه ویژه به ما دارند و اگر توسل کنیم جواب می دهند؛ آیا از طرف ما هم وظیفه ای هست یا نیست؟ بله

مسلما وظایفی به عهده ماست که عبارتند از: از وظایف ما معرفت و شناخت بیشتر نسبت به امام زمان و لطف و محبت و نگاه محبانه پدرانه ای که همیشه و در همه حال به ما دارند و این معرفت را افزایش دهیم.

وظیفه بعدی ما دعایی است که نسبت به حضرت داشته باشیم در زمان غیبت تا می توانیم امام زمان را یاری کنیم. قرآن می گوید: اگر شما خدا را یاری کنید، خدا خودتان را یاری می کند و شما را در دین ثابت قدم می کند. شما دیگران را به دین خدا وارد کنید، کمکشان کنید، القاء تقوا کنید، القاء محبت خدا کنید، خدا هم شما را یاری می کند. این موضوع عیناً راجع به وجود مقدس امام زمان است اگر او را یاری کنیم و در راستای اهداف ایشان گام برداریم قطعاً ایشان هم ما را یاری خواهد کرد.

وظیفه بسیار مهم دیگر، انتظار فرج است آن هم انتظار به معنای واقع. انتظار در حد حرف نباید خلاصه شود. آدم منتظر آرام ندارد، لحظه شماری می کند،زمینه سازی می کند، امکانات پذیرایی فراهم می کند. ما برای قدوم مبارک امام زمان چه کرده ایم؟ تقوای الهی، ترویج فرهنگ مهدویت، انجام اعمالی در جهت رضایت حضرت همه اینها می تواند زمینه هایی برای ظهور حضرت فراهم کند.

نکته بعد این است که یکی از راههای ترویج نام حضرت تشکیل مجالس و شرکت در مجالس است. نیمه شعبان یکی از این مجالس مهم است. در زمان نیمه شعبان، مملکت ما متحول می شود که یک امر الهی است، یک عنایت پشت پرده است و ما باید سعی کنیم این فرهنگ مهدویت از بین نرود. نیمه شعبان را باید بزرگ بداریم و یک امر جدی درنظر بگیریم و هرساله باشکوهتر برگزار شود. هدیه اعمال مستحبی و زیارت به حضرت، صدقه دادن برای سلامتی حضرت، افشای مدعیان دروغین و تهذیب نفس و تقوای الهی ارتباط ما را به امام زمان بیشتر و نزدیکتر می کند. امام زمان(ع) افراد متقی خصوصاً جوانان را دوست دارند. به طور کلی وظایف شیعیان در زمان غیبت در کتابهای بسیاری مفصل بیان شده است.

– چرا امام زمان(ع) به غیبت رفتند و اکنون باید غایب باشند؟

وجود مقدس امام زمان (ع) مانند یک سلسله نورانی در ادامه وجود امامان قبل بودند. جامعه تشییع هم نباید بدون امام باشد. سوالی مطرح می شود: وجود امام نباشند بیشتر خسارت است یا باشند ولی غایب باشند؟ او باشند و در غیبت به سربرند امام ما هستند دست ولایتشان بر سر ماست.

با برنامه هایی که جامعه اسلامی بعد از پیغمبر اکرم با آن روبرو بود. با خلفای جوری که سرکار آمدند مانند بنی امیه، بنی عباس و .. که دائماً ائمه هدی را در محذور قرار می دادند. در آن صورت امکان نداشت که امام به دنیا نیایند. بالاخره امام عسکری هم در معرض هجوم دشمن بودند و حضرت را هم شهید کردند. پس باید امام بعدی به دنیا بیایند در روایتی از امام مجتبی (س) بیان شده که هیچ یک از ما امامان نیست که بیعتی از گردنکش زمانش بر گردن او نباشد یازده امام همین گونه بوده حتی امیرالمومنین هم برای حفظ اسلام، مجبور به بیعت شدند، امام مجتبی هم مجبور به بیعت با معاویه شدند حتی بعد از امام مجتبی، امام حسین به مدت ۱۰ سال بیعت امام مجتبی را رعایت کنند و بر این بیعت هم هر دو امام توافق نظر داشتند. ولی در یک برهه ای به یک معنا تحت بیعت بودند.

پس تا امام عسکری (ع) تحت بیعت بودند فرمودند همه ما تحت بیعت طاغی زمانمان هستیم غیر از امام دوازدهم (ع) که خدا او را از نظرها غایب می کند تا بیعت کسی بر گردن او نباشد وقتی که ظهور کردند هیچ بیعتی بر گردن او نباشد. اما این موضوع تنها علت غیبت نمی تواند باشد این یک جهتش است. واقعا هم اگر امام می بودند یا باید بیعت می کردند یا می جنگیدند و کشته می شدند چون زمان ظهور نرسیده بود و خدا ایشان را با غیبت حفظ کرد. به یک معنا جامعه و شیعیان، امام دارند؛ مانند پدری که در خانواده است و خداوند رزق و روزی فرزندان را در جیب پدر قرار می دهد، غذای کودک را در سینه مادر قرار می دهد. لطف خودش را از طریق پدر و مادر به فرزندان افاضه می کند. این را در افق بالاتری ملاحظه کنید جامعه از طریق امام زمان (ع) مورد عنایت قرار می گیرد پس باید امام باشد و ظهور هم با این شرایط معنا ندارد چون باید برای زمان غیبت ذخیره الهی باشند. اما واقعیت این است که ما بیشتر از این شاید متوجه نشویم و حکمتها بسیار زیاد باشد که به چه علت خداوند امام را غایب کردند این کلیتی از حکمتهای غیبت است که ذکر شد.