آشنایی با استان چهارمحال و بختیاری (۱)
حسین رستمی هفشجانی
استان چهارمحال و بختیاری یکی از استانهای ۳۱ گانه ایران در بخش جنوب غربی و در محدوده سلسه جبال زاگرس و در غرب اصفهان واقع شده است. چهارمحال و بختیاری یکی از کهن‌ترین مناطق باستانی کشور است که از هزاره‌های پیش از میلاد مسیح تاکنون دارای آثار تاریخی فراوانی است.
آشنایی با پیشینه این استان و به سبب آن آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری این سرزمین ناشناخته قطعاً برای هموطنان جذاب و شنیدنی خواهد بود. استقرار نخستین جوامع یکجانشینی انسان هوشمند در دشتهای باستانی این استان همچون لار (جهان‌بین) از دوران نوسنگی یعنی حدود ۱۰ هزار سال قبل بوده‌است. اولین بررسی‌های باستان‌شناسی در استان چهارمحال و بختیاری در تابستان ۱۳۴۷ خورشیدی از سوی جهانگیر یاسی بروی تپه‌های ۹۰۰۰ ساله هَفشِجان صورت پذیرفت و براساس آن در ۱ دی ۱۳۴۸ خورشیدی و در حدود ۵ دهه قبل، تپه اسکندری و تپه‌های اطراف آن به عنوان نخستین و مهم‌ترین اثر باستانی استان به شماره ۸۸۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست. در سالهای بعد و در اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی، مطالعات پژوهشکده‌باستان‌شناسی آمریکا بوسیله پروفسور آلن زاگارل و شناسایی مواد باستان شناختی همچون سفالینه‌های باستانی مرحله فرهنگی قلعه رستم و اسکندری و ابزارهای ابتدایی همچون ابسیدین و فلینت، بیانگر استقرارهای باستانی قطعی انسان در پیش از تاریخ و حتی قبل از کشف خط در این خطه از زاگرس جنوب غرب بوده‌است.
اما آنچه که اهمیت تپه اسکندری شاخص این آثار نوسنگی و نیز مس و سنگی به بعد است، را دوچندان می‌کند سازه معماری خشتی عظیمی است که کاوشهای باستان شناختی رسمی می‌تواند آن را به عنوان یکی از نخستین سازه معماری خشتی بشر به ثبت جهانی در کنواسیون یونسکو برساند که در این راه اثبات نخستین خشتهای ساخته بشر نسبت به دیگر نمونه‌ها گوشه‌ای از این بررسیها است.
همچنین نخستین کتیبه و صخره نوشته باستانی در استان در رشته کوه جهان‌بین و در ۲۰ کیلومتری شهرکرد به نام گرنوشته قرار دارد که متعلق به ۶۰۰۰ سال پیش و قبل از کشف خط است. این اثر که بازمانده ده‌ها کتیبه نیمه تصویر نگاری آن رشته کوه است و نیمه تصویرنگاری بودن آن اهمیتی بسیار مهم برای استان چهارمحال و بختیاری در زمانبندی تاریخی دارد.
از حدود ۵۲۰۰ سال پیش و با آغاز دوره نگارش و تاریخی، منطقه چهارمحال و بختیاری نیز دارای آبادانی و سکونتگاه های بشری متعددی بوده‌است. جاده باستانی دسپارت که از دوران پیش از تاریخ تا به امروز نیز مورد استفاده بوده‌است این منطقه را به پل ارتباطی میان تمدن گبیانه و ایران مرکزی به سوزیانا یا خوزستان در جنوب تبدیل کرده‌است.
منطقه چهارمحال و بختیاری از هزاره سوم تا اول ق.م متناوباً در محدوده حکومت باستانی عیلام قرار می‌گیرد. و در این بازه زمانی کشف آثار و کتیبه‌ها و سفالینه‌های متعدد دوره عیلام میانه و هزار اول ق.م یعنی از بیش از ۳۰۰۰ سال پیش بخصوص در دشت لار و یا مناطق گندمان و لردگان اثباتی بر این مدعاست. در این باره وجود کتیبه عیلامی میانه متعلق به هوته لوتوش اینشوشیناک پادشاه عیلام میانه که اشاره به بازسازی معبد باستانی در این منطقه کوهستانی است دارای ارزش منحصر به فردی برای استان چهارمحال و بختیاری دارد.
ادامه دارد…
