از کلاه قرمزی تا مدرسه موش‌ها
هامون رشیدیان
اکران «خاله قورباغه» در این روزها خیلی از مخاطبان سینما را غرق در خاطرات دوران کودکی خود با فیلم‌های مشابه کرده است. فیلم‌هایی عروسکی که در دهه ۶۰ و ۷۰ طرفدار بسیاری در سینمای ایران داشتند. بسیاری از شخصیت‌های عروسکی این فیلم‌ها از برنامه‌های تلویزیونی به سینما راه پیدا کردند یا بالعکس محبوبیتشان باعث شد از مدیوم سینما به دیگر رسانه‌ها راه پیدا کنند. به بهانه اکران «خاله قورباغه» به کارگردانی افشین هاشمی نگاهی انداخته‌ایم به فیلم‌های عروسکی خاطره‌انگیز سال‌های دور.
مدرسه موش‌ها
از مهم‌ترین فیلم‌های عروسکی سینمای ایران بی‌شک باید به «شهر موش‌ها» اشاره کرد. در اوایل دهه شصت، تلویزیون به مرضیه برومند پیشنهاد ساخت مجموعه‌ای را داد تا بچه‌ها را برای مدرسه رفتن تشویق کند. یک نمایش عروسکی ۱۰ قسمتی که در سال ۶۰ از شبکه یک پخش می‌شد. در ادامه در سال ۶۴ فیلم سینمایی «شهر موش‌ها» به کارگردانی مرضیه برومند و محمدعلی طالبی پا به گیشه سینماها گذاشت و به فروش قابل توجهی نیز دست یافت. این فیلم که با بودجه یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومانی ساخته شده بود، توانست با فروش ۱۰ میلیون تومانی، عنوان دومین فیلم پرفروش سال را به خود اختصاص دهد. «کپل»، «دم باریک»، «دم دراز»، «اسسمشو نبر»، «گوش دراز» و «خوش خواب» تعدادی از شخصیت‌ها و عروسک‌های این فیلم سینمایی بودند. حدود ۳۰ سال بعد شهر موشهای ۲ بازهم به کارگردانی مرضیه برومند ساخته شد و در سال ۹۳ راهی سینماها شد.
دزد عروسک‌ها
«دزد عروسک‌ها» به کارگردانی محمدرضا هنرمند هم از دیگر فیلم‌های خاطره‌برانگیز دهه ۶۰ است که اکبر عبدی و آزیتا حاجیان در آن نقش داشتند تا با همراهی عروسک‌ها داستانی رئال ـ عروسکی را به تصویر بکشند. محمدرضا هنرمند با ساختنِ «دزد عروسک‌ها» دست به تجربه تکنیکی جدیدی در سینمای ایران زد. تلفیقی که او میان فیلم زنده و انیمیشن انجام داد، حتی هنوز هم با گذشت حدود ۲۵ سال از اکران فیلم، جذاب و دیدنی است. فیلم همان فرمول آشنای ترانه و موسیقی برای کودکان را به کار می‌گیرد، و موفق می‌شود در قالب داستانی جذاب و براساس مضمون ازلی و ابدی تقابلِ خیر بر شر، به فیلمی دیدنی بدل شود. لوکیشن فیلم، یک شهر بازسازی شده و فانتزی است و در این فضای جذاب برای کودکان است که حکایت دزدی‌های پسرک و صحنه‌های کمیک و موزیکال فیلم شکل می‌گیرند. ترانه‌ای که اکبر عبدی در نقش پسرک می‌خواند: «آهای آهای، ننه من گشنمه» مدت‌ها ورد زبان کودکان بود. «دزد عروسک‌ها» با فروش ۲۴ میلیونی تومانی‌اش مقام اول جدول فروش را در سال ۱۳۶۹ به خود اختصاص داد.
کلاه قرمزی
یکی از معروف‌ترین فیلم‌هایی که هنوز هم عروسک‌هایش زنده هستند و در برنامه‌های مناسبتی خود در تلویزیون حضور دارند، «کلاه‌قرمزی و پسرخاله» است که در سال ۷۳ به فروش قابل توجهی دست یافت. این فیلم به کارگردانی ایرج طهماسب با صداپیشگی حمید جبلی ساخته شد که علاوه بر این دو، فاطمه معتمدآریا، مرضیه محبوب، مرتضی احمدی، حمیده خیرآبادی، فرخ‌لقا هوشمند، مهری مهرنیا، حسن شیرازی و اکبر دودکار در آن بازی کرده‌اند. طهماسب چند سال بعد (۱۳۸۱) فیلم دیگری را با محوریت همان عروسک‌هایش با نام «کلاه‌قرمزی و سروناز» ساخت که معتمدآریا، رضا عطاران و خسرو احمدی هم در آن بازی می‌کردند. در این فیلم دنیا فنی‌زاده مثل همیشه از عروسک‌گردانان کلاه‌قرمزی و پسرخاله بود. البته ایرج طهماسب در کنار فیلم دیگری با نام «کلاه قرمزی و بچه ننه» در سال ۱۳۷۹ فیلم «یکی بود یکی نبود» را هم به نویسندگی خودش و حمید جبلی ساخت که در روایت داستانش تعدادی عروسک نیز نقش دارند. در این فیلم فرشته صدرعرفایی، حمید جبلی، خسرو احمدی، هنگامه مفید و تهمتن مفید صداپیشگان بودند. گفته می‌شود کلاه قرمزی با توجه از نظر تعداد تماشاگران پر بیننده‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران بوده است.
الو الو من جوجوام
مرضیه برومند که سال‌ها تجربه در زمینه برنامه‌های کودکان را در کارنامه خود داشت و تجربه‌های موفقی مثل مجموعه تلویزیونی و عروسکی «مدرسه موش‌ها» و «خونه مادربزرگه» را از سر گذرانده بود. در «الو الو من جوجوام» هم تلفیقی از دو مجموعه «خونه مادربزرگه» و «آرایشگاه زیبا» را با تلفیقِ جذاب‌ترین عناصر و شخصیت‌های هر کدام ارائه کرد. این فیلم در سال ۷۳ اکران شد.
گلنار
یکی دیگر از فیلم‌های سینمایی ماندگار کودکان دهه ۶۰ «گلنار» به کارگردانی کامبوزیا پرتوی بود که نوار کاست این فیلم هم طرفداران زیادی داشت. در این فیلم «گلنار» دختری است که باد دستمال آبی‌اش را می‌برد و او برای پیدا کردنش راهی جنگل و بعد گرفتار خرس‌ها می‌شود؛ خرس‌هایی عروسکی که داستان تازه‌ای را برای گلنار رقم می‌زنند. «گربه آوازه‌خوان» فیلم دیگر پرتوی است که سال ۶۹ آن را ساخت و در کنار عروسک‌ها، رضا بابک، حمید جبلی و پوراندخت میهمن از جمله بازیگران بودند.
