تنهای تنهای تنها

هامون رشیدیان

نوشتن داستان کوتاه شاید سخت‌ترین کاری باشد که یک نویسنده حرفه‌ای بتواند تجربه‌اش کند. جمع‌و جور کردن یک ایده، فکر و یا اندیشه در قالب کلماتی محدود. داستان کوتاه جایی برای فضاسازی‌های معمول رمان را ندارد. شاید همین ویژگی‌هاست که نوشتن داستان کوتاه را در عالم قلم و نویسندگی امری حرفه‌ای‌تر و جدی‌تر از رمان نویسی مبدل کرده است و به طبع آن انتظارات از صاحب اثر کوتاه را نیز بالا برده است. در ساده‌ترین شکل ممکن مخاطب داستان کوتاه از نویسنده انتظار شگفت‌زده شدن دارد. انتظار حرف و کلامی که او را در دل داستان از این رو به آن رو کند و برای اوحسی متفاوت را به ارمغان بیاورد. همین‌ها به همراه چیزهای دیگری که تقریباً چنین روحی دارند کار نوشتن داستان کوتاه را به یکی از سخت‌ترین و در عین حال هدفمندترین مدل‌های نویسندگی بدل کرده است. مجموعه داستان «قلب نارنجی فرشته» اثر مرتضی زرگر که در فاصله کوتاهی پس از انتشار خود تاکنون به چاپ چهارم رسیده است در زمره آثاری است که بسیاری از فاکتورهای داستان کوتاه را درون خود دارد.

قلب نارنجی فرشته

«قلب نارنجی فرشته» نخستین مجموعه داستان مرتضی برزگر است که در صد و بیست صفحه، توسط نشر چشمه روانه بازار کتاب شده است. این مجموعه‌داستان، سیصد و چهلمین عنوان «داستان فارسی» و صدوپنجاه‌و چهارمین عنوان مجموعه «جهان تازه داستان» است که این ناشر چاپ می‌کند. داستان‌هایی که در این مجموعه چاپ شده‌اند، پیش‌تر در جوایز مربوط به داستان‌کوتاه مانند جایزه فرشته، صادق هدایت و … مورد تقدیر قرار گرفته یا برنده شده‌اند. مرگ ناگهانی، انتقام، سقوط و کودکی از جمله عناصری هستند که در داستان‌های این کتاب به آن‌ها پرداخته شده است. داستان‌های این مجموعه، ضمن داستان ارائه‌ای گزنده و تند، پایان‌های غیرمنتظره و تکان‌دهنده‌ای دارند. البته نویسنده در روایت داستان‌ها سعی کرده با لحنی خونسرد، درباره گم‌شدن، فقدان و تنهایی قصه بگوید. این کتاب ۱۰ داستان کوتاه را شامل می‌شود که عناوین‌شان به این ترتیب است: «این یک داستان نیست»،‌ «کشور بیست‌وهفتم»، «بیست تومان آزادی»، «آقای نویسنده عزیز»،‌ «اشتباهی»، «این پای من نیست!»، «روایت نابهنگام مَردی که مُرده بود»، «چراغی برای شاه»،‌ «اتوپسی» و «رانده شده».

دسیسه‌چینی

اگرچه بسیاری از داستان‌ها در قالب روایی و تک‌گویی نوشته شده اما برخلاف اغلب داستان‌های ایرانی این قالب، تأکید بسیار بر نقشه و ماجرا دارد. نویسنده خود راموظف دیده برای تک تک رویدادهای تاثیرگذار داستان زمینه‌چینی و حتی دسیسه‌چینی کند. موضوعی که در بسیاری از داستان‌های به ویژه روایی ما مغفول است اما به داستان‌های برزگر استخوان‌بندی استواری بخشیده است. همین موضوع هم باعث شده بسیاری از داستان‌های برزگر پایانی تکان‌دهنده و گاه حتی میخکوب کننده داشته باشد.

دسیسه‌چینی نویسنده تا حدی است که برای نمونه در داستان «چراغی برای شاه» حتی نام داستان نیز در اتفاقات نهایی داستان تاثیرگذار است و به کشف گام گام ماجرای شگفت و البته بامزه داستان کمک می‌کند.

ویژگی دیگر آثار برزگر که به ویژه در این داستان محسوس است ور رفتن به زخم‌های آدمی است. گویی نویسنده هر بار به گوشه‌ای از جعبه سیاه خود و آدمیان دیگر سرک می‌کشد و آن را دستمایه داستان می‌کند تا خواننده را ناگزیر در همراهی با داستان کند.

در پایان آنچه مجموعه داستان «قلب نارنجی فرشته» را جذاب‌تر می‌کند تفاوت داستان‌ها با یکدیگر است. داستان‌هایی که چه در فضا، چه در زبان، چه در ماجرا، چه در زاویه‌دید و چه حتی در فرم تفاوت‌های جدی دارند و از برزگر تصویر نویسنده‌ای کاملاً تجربه‌گرا می‌سازند و خواننده پس از رفتن به داستان بعدی نمی‌تواند حدس بزند با چگونه داستانی رو به رو خواهد بود. اگرچه ویژگی‌های مشترکی همچون پایان شگفت‌انگیز در اغلب داستان‌ها وجود داشته باشد. این کتاب با ۱۲۰ صفحه،‌ شمارگان ۷۰۰ نسخه و قیمت ۱۱ هزار تومان منتشر شده است.