حذف یوزپلنگ و خواب مسئولان محیط زیست

دامون رشیدزاده

حذف شدن نماد یوزپلنگ ایرانی از روی پیراهن تیم ملی فوتبال کشورمان نه تنها از نظر ورزشی اتفاقی ناگوار است بلکه نشان دهنده واقعیتی تلخ در جامعه امروز کشورمان است. یوزپلنگ ایرانی به عنوان یک گونه در حال انقراض سمبلی از وضعیت زیست محیطی کشور ما در یک قرن اخیر است.

ایرانی روزگاری از تنوع زیستی بسیار بالایی برخوردار بود. جانورانی مانند شیر، ببر، پلنگ و … به وفور در حیات وحش ایران وجود داشتند و زندگی مسالمت آمیزی در کنار انسان‌ها داشتند. اما بی کفایتی حکومت‌های مختلف باعث شد نسل بسیاری از این حیوانات برای همیشه منقرض شود. شیر و ببر ایرانی به صورت کامل منقرض شدند و جز چند قطعه عکس از شکار این حیوانات توسط شاهان قاجار هیچ مستند دیگری درباره این دو گربه سان باارزش باقی نمانده است. اوضاع برای یوزپلنگ و پلنگ مازندران هم چندان بهتر نیست و این دو حیوان نیز در آستانه انقراض قرار دارند.

اوضاع برای پلنگ آنقدر ناگوار است که شاید دیگر امیدی به ادامه حیات این حیوان در ایان وجود نداشته باشد و اما وجود حدود ۵۰ قلاده یوزپلنگ برای کارشناسان این امید را به وجود آورده بود که با حمایت دولت و همراهی مردم نسل این حیوان منحصر به فرد برای نسل‌های آینده نیز حفظ شود اما متاسفانه این امیدها نیز در حال رنگ باختن است.

یوز ایرانی

یکی از تلاش‌های صورت گرفته برای آشنایی مردم با یوز ایرانی نقش بستن این نماد بر پیراهن تیم ملی فوتبال در جام جهانی گذشته بود. همین کار به ظاهر کوچک باعث شد نظر بسیاری از مردم حتی در دور افتاده‌ترین روستاهای ایران به یوزپلنگ ایرانی جذب شود. نجات جان چند یوز پلنگ توسط دامداران چند روستا یکی از پیامدهای مثبت این اتفاق بود به گونه‌ای که حتی وقتی از یک دامدار که ۵۰ رأس از گوسفندان خود را در حمله یوزپلنگ از دست داده بود درباره اینکه چرا آن یوز را نکشته سؤال شد، مرد دامدار عنوان کرد که یوزپلنگ نماد مردم ماست و او نمی‌تواند نمادی را که بر پیراهن مقدس تیم ملی نقش بسته بکشد.

این اتفاق مثبت اما در سایه بی توجهی‌ها و سوء مدیریت افراد نالایق خیلی زود رنگ باخت و همین اندک امید دوستداران محیط زیست ایران هم با حذف شدن نقش یوزپلنگ از پیراهن تیم ملی از بین رفت.

مسببان حذف یوز

اینکه چه کسانی مسبب این اتفاق هستند را می‌توان در صحبت‌های مدیرکل سابق دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان محیط زیست جست و جو کرد. محمد درویش می‌گوید: در حال حاضر کشور ما صاحب یک سازمان محیط زیستی است که بالاترین مقام آن حمایت از یوز را یک موضوع فرعی و جزئی می‌داند و اعتقاد دارد که کار یوز تمام است و هزینه کردن برای آن هیچ ارزشی ندارد. وقتی متولی موضوع که محیط زیست است، در مورد یوزپلنگ بی‌تفاوت عمل می‌کند، واضح است که سایر نهادها چه واکنشی داشته باشند بنابراین اصل انتقاد به سازمان محیط زیست است که ترویج تنوع زیستی در حوزه‌های مختلف را پیگیری نمی‌کند. مدیرکل سابق دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به سابقه قرار گرفتن یوز روی پیراهن تیم ملی فوتبال اظهار کرد: ماجرا این است که اگر سازمان حفاظت محیط زیست در دوره قبل موفق شد، فدراسیون فوتبال را مجاب کند که نشان یوزپلنگ آسیایی روی پیراهن تیم ملی قرار گیرد، به دلیل سماجت و پیگیری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست وقت بود یعنی معصومه ابتکار شخصاً با سپ بلاتر- رئیس وقت فدراسیون جهانی فوتبال – دیدار و این موضوع را پیگیری کرد. وی با اشاره به مخالفت‌های متعدد با اجرای این طرح ادامه داد: وقتی سپ بلاتر وارد تهران شد، معصومه ابتکار- رئیس سابق سازمان محیط زیست – او را به سازمان دعوت کرد که اتفاقاً در همان زمان برخی از روسای ورزشی به این موضوع انتقاد کردند و گفتند در فرصت محدودی که رئیس فیفا به ایران آمده چرا باید او را به دیدن گاو و گوسفند ببرید؟ آنان دقیقاً با همین ادبیات به این موضوع اعتراض کردند. اما در نهایت تصویر یوزپلنگ با سماجت سازمان حفاظت محیط زیست و فعالان این حوزه روی پیراهن تیم ملی قرار گرفت.

البته در این مورد از ضعف فدراسیون فوتبال و متولیان آن هم نباید غافل شد زیرا آنها هم به دلیل قراردادهای ترکمانچای نه تنها تیم ملی را بدون پیراهن گذاشته‌اند بلکه باعث حذف نماد یوز ایرانی از پیراهن تیم ملی هم شدند.

هر چند برای مسببان این حادثه ماجرای بود و نبود یوز ایرانی اهمیتی ندارد اما اینکه مردم و مسئولان و به خصوص نمایندگان مجلس تا این اندازه نسبت به این اتفاق بی اهمیت هستند بر تلخی این اتفاقات می‌افزاید. متاسفانه نمایندگان ما در موضوع محیط زیست بسیار منفعل عمل می‌کنند و بیشتر از اینکه درگیر موضوعات اصلی و مشکلات واقعی باشند ترجیح می‌دهند به حواشی بپردازند. استیضاح و سؤال پرسیدن یکی از حقوق اصلی نمایندگان مجلس است اما اینکه از چه کسی سؤال پرسیده شود و کدامین وزیر لایق استیضاح است اهمیت بالایی دارد. شاید اگر نمایندگان به جای استیضاح چندباره بعضی وزرا از مسئولین ورزش و محیط زیست برای اتفاقات اخیر پاسخ می‌خواستند شاید امروز شاهد این حد از مشکلات در این دو حوزه نبودیم. البته به این شرط که سؤال کنندگان توانایی تلفظ کلمات ورزشی و محیط زیستی را داشته باشند و ماجرایی لوور دوباره تکرار نشود. با این حال امیدواریم در فرصت باقی مانده لااقل شاهد حرکتی هوشمندانه از سوی مسئولان و حل این معضل باشیم.