حیات و فرازمینی ها

نیلوفر ترک زاده

اخترشیمی امکان مطالعاتی در زمینه‌های اخترشناسی اتمی و مولکولی طیف سنجی ساختمان مواد میان ستاره‌ای تهیه نمودارهای طیفی نقشهٔ ابرهای مولکولی شیمی ذرات باردار و دانه‌های غبار در فضا شیمی وابسته به دما و چگالی مولکول‌ها پیش مولکول‌های حیاتی در فضا و اخترزیست. شیمی را فراهم کرده است.

اخترزیست شناسی علمی است تحلیلی و بین رشته‌ای که مبنای آن بررسی عوامل ایجاد حیات و چگونگی حیات بر روی زمین، و سپس بررسی امکان و چگونگی حیات در خارج از زمین می‌باشد.

ترکیب دو علم اخترشناسی و زیست‌شناسی منجر به پی بردن به این حقیقت شده است که برخی میکروبها قطعاً می‌توانند در محیط کره مریخ بقا یابند؛ ولی با این حال هنوز موجود دارای حیاتی روی مریخ یافت نشده است.

گزینه‌های وجود حیات

در منظومه شمسی غیر از زمین تنها سه گزینه وجود دارد که احتمال پیدایش حیات بر روی آنها بررسی می‌شود. می‌توانیم بگوییم حیات در مریخ، یکی از اقمار مشتری – اروپا و یکی از اقمار زحل – تیتان – می‌تواند پدید آید. کمربند حیات خورشید شامل سه سیاره زهره، زمین و مریخ است. (کمربند حیات در منظومه شمسی یعنی جایی که سیاره‌ای با جو مناسب دارای آب به صورت مایع است و احتمال شکل گیری حیات تنها در این کمربند وجود دارد) سیاره زهره از لحاظ ظاهری شباهت زیادی به زمین دارد. جرم آنها با هم برابر است و ضمناً ترکیبات اتمسفری اولیه دو سیاره شباهت زیادی با هم داشته‌اند، اما سیاره زهره کمی نزدیک‌تر از زمین به خورشید است و این باعث عدم پایداری آب مایع در آن سیاره می‌شود. همچنین گاز کربنیکی که در جو آن قرار دارد باعث ایجاد خاصیت گلخانه‌ای شدید شده و درجه حرارت آن را تا ۵۰۰ سانتی گراد می‌رساند. بنابراین می‌بینید که از شرایط ابتدایی حیات یعنی آب مایع و جو مناسب برخوردار نیست.

علل امکان وجود زندگی فرازمینی

ابتدا به نظر می‌آید که اطلاعات علمی موجود، امکان پخش گسترده حیات هوشمند در جهان را کاملاً تصدیق می‌نماید. اولاً اگر موجودات زنده به طور طبیعی ضمن تکامل سیاره ما در زمین به وجود آمدهاند، چنین تصوری منطقی است که تکامل مشابهی می‌تواند در اجسام فضایی دیگر از نوع زمین صورت گیرد. نکته دوم این است کربن که اساس شیمیایی ماده زنده است، یکی از فراوان‌ترین عناصر در جهان است. نکته سوم بدین شرح است که به وسیله روش اخترشناسی مولکولی ثابت گردیده سنتز مولکولهای آلی پیچیده که از آن حیات آلی می‌تواند به وجود آید، در توده‌های گاز و گرد و غباری که فضای بین ستارهای را اشغال نموده‌اند، انجام می‌گیرد. ولی تمام این مطالب در قلمرو استدلال نظری هستند، بگونه ای که واقعیت این مسئله بسیار پیچیده‌تر است.

منابع

کتاب مقدمه‌ای از اخترشیمی نویسنده مهدی دانشیار محمد روفچایی

کتاب حیات هوشمند در کائنات مترجم حسن احمدی