تالاب، بدبیارترین اکوسیستم طبیعت
سمیه سهرابی
نابودی تالاب ها مختص کشورهای در حال رشد نیست بلکه در کشورهای صنعتی نیز گسترش کشاورزی با اتکاء به نابودی تالاب ها صورت گرفته است.
تالاب ها به عنوان یکی از بارزترین زیبایی های خلقت، مفیدترین و در عین حال بدبیارترین اکوسیستم های طبیعت به شمار می روند. این زیستگاه های حیاتی و متنوع از جمله نظام های حیات بخشی هستند که مطلقا جایگزین ندارند؛ اما هیچ یک از اکوسیستم های جهان به اندازه تالاب ها صدمات ناشی از برخوردهای سطحی و کوته فکری بشر و تمایلات خودخواهانه انسان محوری را تجربه نکرده اند و متأسفانه هنوز روند تخریب این بوم سازگان طبیعی که ده ها کارکرد متفاوت و موزون را یکجا در خود دارند متوقف نشده است.
در طول تاریخ زندگی انسان ها، تالاب ها به عنوان اراضی نامناسب، بی فایده، مضر و بستری برای زندگی وحوش و مأمنی برای حشرات ناقل بیماری ها شناخته می شدند و یا باتلاقی تصور می شد که هر کسی در آن پای بگذارد در کام مرگ فرو می رود. مجموعه این صفات، انگیزه ای جز ستیز دائمی انسان علیه آن بوجود نمی آورد. به همین دلیل رابطه انسان با تالاب ها همیشه خصمانه و در جهت تخریب آن بوده است.
طیب یوسفی کارشناس ارشد محیط زیست می گوید: مهار تالاب ها و تبدیل آنها به گستره های قابل کشت و کار یا حتی تبدیل آن به اراضی بایر و رها شده از جمله موفقیت های جامعه انسانی تلقی می شد؛ اما تبدیل تالاب ها به سایر کاربری ها نظیر کشاورزی، آبزی پروری، زهکشی و خشکاندن آن ها برای توسعه اراضی زراعی یا تحصیل زمین برای توسعه صنعت زمانی موجه است که دستاوردی بیش از فواید چند جانبه تالاب ها داشته باشد.به زعم یوسفی باید توجه داشت که بدون ارزیابی و مقابله کاربری ها با یکدیگر، زهکشی و خشکاندن تالاب ها در نهایت چیزی جز تخریب و یکنواخت سازی پیچیدگی های طبیعت و افزایش خطر ریسک پذیری و آسیب دیدگی انسان نیست. مداخله انسان عصر حاضر در طبیعت، تباهی منابع، به خطر افتادن حیات و ناپدید شدن گونه های مختلف جانوری و گیاهی ارزشمند را بدنبال داشته و توازن معقولانه حیات موجودات را در کره زمین بر هم زده است.
تالابها سرمایه های ارزشمندند
یوسفی با بیان اینکه نابودی تالاب ها مختص کشورهای در حال رشد نیست، بیان می کند: در کشورهای صنعتی نیز گسترش کشاورزی با اتکاء به نابودی تالاب ها صورت گرفته است و از این نظر هر دو گروه از کشورهای در حال توسعه و صنعتی جهان دارای ویژگی مشتریکی هستند .
تالاب ها و اکوسیستم های آبی کشور به منزله سرمایه های باارزشند که تنظیم آب های زیرزمینی در محیط پیرامون، تعدیل میکروکلیما، شکار، صید پرندگان آبزی و ماهیان، تأمین منابع تعلیف دام و همچنین حصیر بافی و غیره ، در گرو حفاظت منطقی از آنهاست. این کارشناس ارشد محیط زیست با تایید این مطلب می گوید: حفظ این سیستم های پیچیده اکولوژیک و سود جستن از منابع بی شمار اقتصادی، تفرجگاهی، ژنتیکی و غیره تنها منوط به مطاله و شناخت دقیق هر تالاب است. بدیهی است که بدون اندیشیدن به محیط زیست، بهبود و ارتقاء کیفیت زندگی انسان ها در چارچوب هر گونه هدف بهره وری از طبیعت امکان پذیر نخواهد بود و لزوم شناخت اکوسیستم ها به عنوان حساس ترین منابع جهانی که همواره با مشکلات متعدد زیست محیطی رو به رو هستند می تواند بنیانی ترین گام در رفع این معضلات به شمار آید. کشور ما بدلیل ویژگی های جغرافیایی و تأثیر عوامل اقلیمی که سبب گشته تا جزء مناطق خشک جهان محسوب شود، دارای چنان رشد سریعی در روند تخریب و انهدام منابع طبیعی بوده که سیاست ها و برنامه ریزی های دورنگر را نیز تحت الشعاع قرار داده است. نابوی تالابها در کشورمان خود مهر تاییدی بر این موضوع است. در این میان به تالاب ارزشمند گاوخونی در استانمان می توان اشاره کرد. تالابی که حال و روز خوشی ندارد. از سال ۷۸ تا به الان دچار خشکی کامل شده و این خشکی تا اواخر سال ۸۴ ادامه داشته است. اوایل سال۸۵ با توجه به بارش زیاد در حوضه، چندین ماه آب داشته و بعد به تدریج با قطع جریان رودخانه آب تالاب نیز قطع شده است. سر گذشت غم انگیز تالاب گاوخونی به همین جا ختم نمی شود بلکه فلزات سنگین و انواع آلاینده ها در بستر تالاب جاخوش کرده اند. موضوعی که کارشناسان و مسولین طی چند سال اخیر فراوان به آن اشاره داشته اند. طی چهار پنج دهه اخیر انواع آلاینده ها در بستر تالاب وجود دارد. زهاب های کشاورزی، پساب های صنعتی و فاضلاب های شهری و روستایی در حوضه وجود دارد. کارشناسان اما از تبدیل تالاب به کانون ریزگرد نیز سخن می گویند. مشکلات فراوانی که کمر تالاب را خم کرده و قصه پر غصه این تالاب ارزشمند همچنان ادامه دارد.
