تخریب تپه ۷۰۰۰ ساله ترابی هفشجان
حسین رستمی هفشجانی
شاید بعد از حمله پادشاه خونخوار آشور بانیپال به عیلام باستان که منجر به نابودی تمدن عیلامی، تمامی معابد باستانی اینشوشیناک و آبادیهای آن قلمرو در محدوده کنونی چهارمحال شد؛ این بزرگترین تهاجم سازمان یافته در تاریخ تمدن ۹ هزار ساله چهارمحال و بختیاری باشد.
بنابر پژوهشهای انجام شده رسمی تاکنون حدود ۴۷۰۰ اثر باستانی در این منطقه شناخته شدهاست که قطعا تعداد محوطههای واقعی بیشتر از این رقم است. اما با این وجود سهم استان در فهرست ثبت شده آثار ملی ایران تنها ۶۵۰ اثر باستانی است. از این تعداد نیز درحدود ۴۰۰ تپه باستانی ثبت ملی است. همچنین در این بین تنها ۴۰ اثر دارای حریم مصوب میباشند و بنابراین تنها کمتر از ۱۴ درصد آثار شناسایی شده به ثبت ملی رسیدهاند. عدم حفاظت از میراث باستانی استان و حفاری و تخریب این آثار، امری ملموس از حداقل دو دهه اخیر تا کنون بودهاست. امری صد البته همپای با دیگر مناطق کشور…
اما ماجرا چیست؟ ماجرا از آنجا شروع شد که برخلاف گذشته، از سال ۱۳۹۲ بطور مشخص به بعد و به مدت بیش از ۵ سال، آثار استانی چه ثبت شده چه ثبت نشده، چه تپه و چه محوطه و هر آنچه که با عنوان محوطه باستانی ۹۰۰۰ ساله تا زیر ۱۰۰۰ ساله میشناسیم مورد آماج حفاریهای کوچک و بزرگ، مداوم و بیسابقه قرار گرفت. رخدادی ضایعه بار برای تاریخ و تمدن چهارمحال و بختیاری که دل هر تاریخ شناس و علاقمند به هویت خاکش را به درد میآورد…
اتفاقی بیسابقهای که چندی پیش در این استان روی داد؛ بیش از پیش فعالان میراث فرهنگی این استان را به فکر فرو برد. اتفاقی که در تاریخ تخریبهای میراث فرهنگی کشور نیز بدون شک رکوردی بی همتا بود. حفاری گسترده تپه(چغات) ترابی هَفشِجان بوسیله بیل مکانیکی پیکور و حمل دستگاه تریلر کمرشکن در روز روشن و در طی چند شبانه روز از تاریخ ۹ خرداد تا ۱۳ خرداد ۱۳۹۷ در ۲۰ کیلومتری مرکز استان و شمال غربی شهر هفشجان نمونهای نادر است که بدون شک اطلاع کارشناسان باستان شناسی کشور از جزئیات دقیق آن از زبان شاهدان عینی، باید با واکنشهای جدی نسبت به عملکرد برخی مسئولین و کارکنان نهادها در این استان روبرو شود.
در سال ۱۳۹۴ خورشیدی، برای اولین بار کتابی مشتمل بر معرفی ۱۸ اثر تاریخی و محوطه باستانی شهر هفشجان توسط نگارنده، حسین رستمی هفشجانی، از شهروندان شهرستان شهرکرد تهیه و تدوین و جهت پیگیری برای ثبت ملی آن آثار به میراث فرهنگی استان ارجاع دادهشد. تپه(چغات) ترابی هفشجان یکی از آن ۱۸ اثر بود. تپه ترابی متعلق به حداقل هزاره پنجم ق.م یعنی ۷ هزار سال قبل به بعد است. اکنون با گذشت ۳ سال از آن زمان درحالی که پرونده ثبت ملی این اثر آماده شده بود، این تپه باستانی بزرگ با حجم گودبرداری عظیم بوسیله بیل مکانیکی مورد تخریب جدی قرار گرفت.
شاهدان عینی و شهروندان هفشجانی جهت جلوگیری از فعالیت این افراد آن هم در روز روشن، گفتهاند که: «حفاران با کمال خونسردی همچنان مشغول به فعالیت خود بودند و در برابر حضور مردم به آنان اخطار دادهاند که ما با هماهنگی برخی در میراث فرهنگی اقدام به چنین کاری کردهایم…»
در روزهای ابتدایی تخریب، اما ضمن اطلاع رسانی گسترده در خبرگزاریها، میراث کشور نیز ضمن تاکید دوباره بر ۹ هزارساله بودن تپه اسکندری هفشجان، دیگر اثر و در واقع اولین اثر ملی استان، اعلام خبر پیگیری حفاری تپه ترابی هفشجان، تیتر یک سایت میراث آریا، خبرگزاری رسمی میراث فرهنگی کل کشور شد. نابودی تدریجی اولین اثر ملی استان نیز آن هم در میانه دشتی به نام دشت هفشجان لار که سرتاسر آن در دامنه جهانبین شامل دهها محوطه باستانی ثبت نشده دیگر از دوره نوسنگی، مس و سنگی، عیلامی، تاریخی و اسلامی است، مثال جامعی از وضعیت میراث فرهنگی استان میباشد.
در پایان با نظر بر اینکه، اتفاقات صورت پذیرفته در طی ۵ سال اخیر همچنان با شدت و حدت بیسابقه ادامه یافتهاست و عدم موثر بودن آنها تنها محدود به دستگیری برخی اندک از حفاران شدهاست، این سلسله اتفاقات میبایست هرچه سریعتر با ورود ویژه کارشناسان خبره و واجد صلاحیت ملی و همکاری منطقه اصفهان با بررسی جنبههای حقوقی و قضایی آن در چهارمحال و بختیاری صورت پذیرد. بیایید تایید کنیم که چنین آثار گسترده اگر در کشورهای اروپایی یافت میشد قطعا صدایشان گوش فلک را کر میکرد…
