در آغاز کلمه بود

عاطفه بازفتی

چهاردهم تیرماه به تصویب شورای فرهنگ عمومی و پیشنهاد انجمن قلم ایران در تقویم رسمی جمهوری اسلامی به عنوان «روز قلم» نامگذاری و ثبت شده است.

پیشینه روز قلم

در بیان علل نامگذاری روز قلم تعابیر مختلفی گفته شده که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به این موضوع اشاره کرد که هوشنگ، پادشاه پیشدادی و اساطیری در چنین روزی نویسندگان و کاتبان را به رسمیت شناخت و آنان را گرامی داشت و مورد مهر و احترام خود قرار داد دلیل دیگر طبق نوشته‌های «ابوریحان بیرونی» سیزدهم تیرماه روز ستاره تیر یا عطارد است که دبیر و کاتب سیارات و ستارگان به شمار می‌رود. در ادبیات اروپایی نیز عطارد را Mercury می‌نامند که نام خدایی پیغام‌برنده است و نویسنده و سخن‌ور به شمار می‌رود. در شعر فارسی نیز بارها به ویژگی نویسندگی و کتابت سیاره تیر اشاره شده است، از مولانا می‌خوانیم: «عطاردوار دفترباره بودم، زبردست ادیبان می‌نشستم/ چو دیدم لوح پیشانی ساقی، شدم مست و قلم‌ها را شکستم»

سوگند به قلم

خداوند در کتاب آسمانی خویش به «قلم و آنچه می‌نگارد» قسم یاد کرده؛ قلمی که برتر از خون شهیدان است و رسالت سنگینی بر عهده دارد زیرا جامعه بشری را از فقر و ظلمت‌های نادانی و بی‌دینی نجات و رهایی می‌بخشد. پیامبر اسلام (ص) فرمودند: «در روز قیامت، آثار قلم دانشمندان را با خــون شهیدان می‌سنجند و آنگاه ارزش قلم آنان بر خون شهدا برتری پیدا می‌کند.» برای اشاره به ارزش و اهمیت قلم همین کافی می‌نماید، اشاره شود در اولین سوره‌ای که بر پیامبر (ص) نازل شد، خداوند به اهمیت «خواندن»، «علم» و «قلم» همزمان تأکید کرده است.

اهمیت نوشتن

هرچند امروزه با پیشرفت علوم و فناوری نوین شیوه‌های نوشتن و استفاده از قلم نیز تغییرات اساسی یافته است با این حال سنگ‌نوشته‌ها و آثار گذشتگان و میراث آنان که بر دل کوه‌ها، چوب، پوست حیوانات، برگ درختان و کاغذهای کهن نوشته می‌شده گنجی است با ارزشی باورنکردنی که برای ما باقی مانده و کلید گشایش بسیاری اسرار ناشناخته به شمار می‌رود و دل آدمی را از نادانی‌ها می‌زداید.

بیان اندیشه

نوشتن بهترین روش برای بیان دانسته‌ها، اندیشه‌ها و درونیات است. با نوشتن آنچه در ذهن و قلب است به بیرون راه می‌گشاید. حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «قلم گویاترین کسی است که از طرف تو سخـن می‌گوید.» و از حق نگذریم که «نهج‌البلاغه» خود به تنهایی یک نمونه مثال‌زدنی از بیانی شیوا و کلامی پرجاذبه و بیان اندیشه‌هایی والاست که به‌راستی حق فصاحت و بلاغت را به خوبی ادا کرده است.

قدرت قلم

سوگند خداوند به قلم گویاترین شاهد بر شرافت و قداست آن است؛ قلمی که می‌تواند واقعیت‌ها را آشکار و آشکارها را نهان سازد، مخرب و سازنده باشد، معجزه کند، از هر اسلحه‌ای برنده‌تر و قوی‌تر باشد، شخصی را از مرگ نجات دهد و علم و آگاهی را منتشر سازد، میراثی جاویدان را از نسل‌های پیشین به یادگار بگذارد و تا آنجا مهم و اثرگذار باشد که از وظایف پدر در برابر فرزند آموزش نوشتن به او دانسته شود؛ از امام صادق (ع) نقل شده: «جان و دل و روح انسان به نوشتار تکیه دارد و بدان آرام و اطمینان می‌یابد. دست‌اندر کار نگارش باش و علم و آگاهی خود را میان برادران ایمانی خود منتشر ساز و چون از دنیا بروی، این نوشتار را برای فرزندانت به ارث گذار زیرا روزگاری پرآشوب در پیش است که مردم جز با نوشته‌ها و کتب خود نمی‌توانند خویشتن را با چیز دیگری سرگرم و مأنوس سازند.» از حافظ نیز در اهمیت ماندگاری آثار می‌خوانیم: «حافظ سخن بگوی که بر صفحه جهان/ این نقش ماند از قلمت یادگار عمــر»

نوشتنِ آرامش‌بخش

به نگارش درآوردن آنچه در دل می‌گذرد و ذهن بدان مشغول است یکی از راه‌های آرامش‌بخشیدن به روح است و چه بسا امروزه نوعی تکنیک و راه کار روان‌شناسانه نیز به شمار می‌رود. بسیاری کتاب‌ها و آثار هنری امروز که به دست ما رسیده بازتاب افکار صاحب قلمانی است که روزی دغدغه‌ای در ذهن خود احساس کرده‌اند و با نوشتن، اندیشه‌های خویشتن را با نسل‌های پس از خود و یا معاصرانشان به اشتراک نهاده‌اند؛ افکاری والا که موجب تعالی روح و جان آدمی می‌شود. بزرگانی که از سرچشمه معارف و علوم، بدون چشم‌داشت به دیگران جرعه‌های ناب نوشانده‌اند. یادگار و میراثی جاویدان که موجب آگاهی است: «کس چو حافظ نگشاد از رخ اندیشه نقاب/ تا سر زلف سخن را به قلم شانه زدند»

باید یادآور شد اگر قلمی بر دست می‌گیریم تا بنویسیم بهتر است سوگند خداوند را یه یاد داشته باشیم و ارزش و اهمیت قلم و دانشمندان را بیش از پیش بدانیم چرا که گاه برای ماندن و جاودانگیِ اندیشه‌ای بسیار خون دل‌ها خورده شده و خون‌های بسیاری ریخته شده است.