سین مثل سرباز
دامون رشیدزاده
حادثه تلخ کهریزک بار دیگر نگاه‌ها را به دوره خدمت سربازی و مشکلات آن جلب کرد. کشور ما با پشت سر گذاشتن دوران جنگ تحمیلی اکنون در ثبات و آرامش کامل به سر می‌برد و قدرت نظامی ایران باعث شده هیچ دشمنی جرات حمله به ایران را در سر نپروراند به همین دلیل هم بسیاری از کارشناسان مسائل نظامی اعتقاد دارند باید در نحوه قانون خدمت و مدت زمان آن تجدید نظر جدی صورت گیرد. این کارشناسان عنوان می‌کنند که ایران با کم کردن دوره خدمت و حتی اختیاری کردن دوره سربازی می‌تواند سربازان حرفه‌ای تربیت کنند که کارایی بهتری داشته باشند. مشابه این عمل در بسیاری کشورها در حال حاضر اعمال می‌شود و این کشورها نه تنها نیروی کافی در اختیار دارند بلکه به دلیل خدمات و حقوق مناسب بسیاری از افراد تمایل دارند به نیروهای نظامی کشورشان بپیوندند.
سربازی در ایران و جهان
بر اساس آمارهای جهانی دوره خدمت سربازی تنها در ۱۷ کشور جهان اجباری است و ۱۲۳ کشور یعنی تقریباً ۶۱ درصد کشورهای جهان اصلاً چیزی به عنوان سربازی اجباری وجود ندارد. در ۲۴ کشور جهان دوره خدمت سربازی زیر یکسال است و افراد در مدت کوتاه فنون نظامی لازم را فرا می‌گیرند تا در صورت نیاز به دفاع از کشورشان بپردازند. متاسفانه قانون سربازی در ایران علیرغم تغییرات همچنان بر مبنای قانون مصوب ۱۳۰۴ رضاشاه است. در آن زمان به دلیل نبود هیچ نیروی نظامی قانون سربازی اجباری با همه مخالفت‌ها تصویب شد و ایران رسماً دارای ارتش نظامی منظم و کارآزموده شد. این قانون تا زمان انقلاب اسلامی تغییر چندانی نکرد. در سال ۱۳۶۳ و با توجه به شرایط جنگ قانون خدمت سربازی مشتمل بر ۶۷ ماده و ۵۷ تبصره در روز یکشنبه ۲۹ مهرماه ۱۳۶۳ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. ماده چهارم قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب سال ۱۳۶۳ بیان می‌کند که خدمت وظیفه عمومی در ایران ۳۰ سال است که به چهار دوره تقسیم می‌شود. خدمت دوره ضرورت (۲ سال)، دوره احتیاط (۸ سال)، دوره ذخیره اول (۱۰ سال) و دوره ذخیره دوم (۱۰ سال). همچنین این قانون به شورای عالی دفاع اجازه می‌دهد در شرایطی که تعداد مشمولان مازاد بر نیاز باشد، طول دوره ضرورت به ۱۸ ماه کاهش یابد. هم‌اکنون طول خدمت وظیفه در ایران ۲۱ ماه است. اما خدمت در مناطق محروم ۲۰ ماه و در مناطق مرزی ۱۹ ماه است. ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در اردیبهشت ۱۳۸۸ اعلام کرد از طول خدمت افرادی که دارای مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری و دکتری تخصصی می‌باشند به ترتیب ۱، ۲، ۳ و ۴ ماه کسر می‌شود. در سال ۹۰ کسری‌های مربوط به مقطع تحصیلی و جبهه پدر حذف شد و خدمت وظیفه از ۱۸ ماه به ۲۱ ماه افزایش یافت. در کنار مدت سربازی یکی از عوامل مهم مورد اعتراض سربازان موضوع حقوق است.
حقوق
حقوق سربازان وظیفه در طول خدمت وظیفه عمومی با توجه به درجه آنها تعیین می‌شود. این میزان حقوق‌ها در سال ۱۳۹۵ بین ۷۰ تا ۱۲۰ هزارتومان بود. این در حالی است که بر اساس ماده ۴۹ قانون خدمت وظیفه عمومی، حقوق دریافتی یک سرباز باید بین ۶۰ تا ۹۰ درصد حقوق کارکنان رسمی باشد. با توجه به این قانون حقوق هر سرباز چیزی حدود ۶۰۰ تا ۹۰۰ هزار تومان می‌شود رقمی که اگر پرداخت شود بسیاری از افراد حاضرند به جای ۲ سال ۲۰ سال به کشور خدمت کنند.
مدت سربازی
یکی دیگر از مواردی مورد انتقاد در سربازی مدت زمان خدمت سربازی است. سربازها تقریباً ظرف چند ماه تمام فنون نظامی لازم را فرا می‌گیرند و پس از آن عملاً کار خاصی انجام نمی‌دهند. به همین دلیل هم منتقدان اعتقاد دارند مدت زمان حدود ۲ سال زمانی طولانی برای خدمت سربازی محسوب می‌شود و به همین علت فشار مضاعف روحی و روانی به برخی افراد تحمیل می‌شود. آنها معتقدند کوتاه شدن زمان سربازی هم سبب می‌شود بسیاری افراد به جای فرار، خدمت سربازی خود را انجام دهند و همچنین سربازهایی که از نظر روحی دچار مشکلاتی هستند قبل از بروز مشکل دوران خدمت خود را سپری کنند.
در نهایت باید گفت قانون سربازی نیاز به باز نگری جدی دارد نشانه‌هایی مانند آنچه که در کهریزک و یا آباده اتفاق افتاد نشان دهنده خطرات سربازی به شکل فعلی است. از این رو باید به این باور برسیم که کشور ما کشوری مقتدر در منطقه و دنیاست و با کم شدن تعداد سربازان و زمان سربازی دچار بحران نمی‌شود.
