شناخت و نقش آن در زندگی
آیا می‌توان ضروری‌تر از موضوع شناخت در زندگی واقعی به موضوعی اشاره کرد؟ آیا هدف از زندگی انسان جز معرفت و شناخت و عمل بر اساس آن است؟ شناخت خود، شناخت خدا و شناخت جهان. از این رو «شناخت» (اثولوجیا) که در عربی با عنوان «المَعْرِفَه» به معنای « إدراک الشیء بتفکّر و تدبّر لأثره»(راغب،۱۳۶۲: ۵۶۰) – درک چیزی با تفکر و تدبر در اثر آن آمده است – از اولین مفاهیم علمی و قدیمی‌ترین مباحث فلسفی است که به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در اصطلاح، «شناخت» از مفاهیم بدیهی و غیرقابل تعریف است. دلیل آن این است که گفته‌اند: «ما همه چیز را به علم می‌شناسیم؛ اگر بخواهیم علم را به علم تعریف کنیم، این تعریف دوری خواهد بود و اگر به غیرعلم بخواهیم بشناسیم غیرعلم چیزی نیست که با آن علم را بتوان شناخت.» (مصباح بی‌تا، ج۱: ۴۱، جوادی آملی، ۱۳۷۲: ۱۰۷). به تعبیر دیگر: «شناخت اولین چیزی است که به طور بدیهی
و بی‌واسطه می‌شناسیم.» (بهشتی، ۱۳۷۸: ۱۸) . شناخت برای انسان مانند بسیاری از امور دیگر همچون آب، هوا و حیات، دایمی، فراگیر
عمومی و حیاتی است؛ به گونه‌ای که انسان به طور طبیعی به خود مسئله شناخت کمتر توجه می‌کند. شاید به همین دلیل موضوعات معرفتی کمتر از موضوعات محسوس و مادی مورد توجه قرار می‌گیرد.
امیر مؤمنان علیه السلام فرمود: «مَا مِنْ حَرَکَهٍ إِلَّا وَ اَنْتَ مُحْتَاجٌ فِیهَا إِلَى مَعْرِفَهٍ»(مجلسی: ۱۴۰۴، ۷۴، ۲۶۷)؛ هیچ حرکتى (و کارى) نیست جز اینکه در آن به شناختى نیازمندى.
یکی از وی‍ژگی‌های مهم انسان، برخورداری از این نعمت بزرگ است. شناخت خدا
و انسان، به ویژه انسان کامل و حجت خدا در هر زمان و همچنین شناخت هستی، مجموعه جهان‌بینی اسلام را تشکیل می‌دهد و بر اساس آن بایدها و نبایدها و همه دستورات اسلامی شکل می‌گیرد و نقش اساسی در مسیر کمال و ایجاد حیات طیبه انسانی
و معنوی ایفا می‌کند. بدون شناخت، نیل به کمال میسر نخواهد شد و انسان به پایین‌ترین مرحله هستی سقوط می‌کند
و جزو بدترین جنبندگان خواهد شد.
روزه‌داری سلوکی است برای کسب شناخت
و معرفت؛ یعنی برآوردن نیاز اولیه زندگی واقعی. کنترل نفس از شهوات گامی است برای رفع موانع شناخت حقیقی. بدون ریاضت‌های شرعی همچون روزه‌داری نمی‌توان به معارف ناب دست یافت و نمی‌توان از سفره خدا در این مهمانی الهی، یعنی قرآن کریم برای تقویت رو ح و جان بهره برد. بنابراین باید از این فرصت طلایی استفاده کنیم و به این وسیله ایمان و معرفتمان را عمق بخشیم.
