شکست آموزش و پرورش در آموزش زبان

هامون رشیدیان

زبان انگلیسی و زبان عربی به عنوان دو زبان غیر فارسی سالهاست در نظام آموزش و پرورش ایران تدریس می‌شود. با این حال دانش آموزان بعد از پایان دوران تحصیل و گرفتن مدرک دیپلم نه انگلیسی می‌توانند صحبت کنند و نه عربی. متاسفانه نظام آموزش زبان خارجی در کشور ما به شدت کهنه و ناکارآمد است. حتی بر اساس آمارهای خود آموزش و پرورش ۸۰ درصد زبان آموزان در این سیستم تقریباً هیچ خروجی مثبتی ندارند.

سند برنامه درسی

غلامرضا کیانی معاون نظارت و ارزیابی دانشگاه فرهنگیان درباره چالش‌های آموزش زبان در آموزش و پرورش می‌گوید: در سند ملی برنامه درسی اهدافی برای فراگیری زبان انگلیسی ذکر شده که از جمله آنها می‌توان به توانایی خواندن و درک متون ساده تخصصی و توانایی نوشتن مقاله اشاره کرد. اگر صرفاً بخواهیم خروجی آموزش و پرورش را با توجه به اهداف مدنظر قرار دهیم باید بگوییم با عدم توفیق ۸۰ درصدی خروجی زبان آموزان از سیستم آموزش و پرورش روبرو هستیم. ۱۱ حوزه تربیتی و آموزشی در سند ملی برنامه درسی داریم که یکی از آنها زبان خارجی است. ما این نقد جدی را به سازمان پژوهش داریم که چرا طبق سند برنامه درسی که سال ۹۱ ابلاغ شد و باید بر اساس آن راهنمای برنامه درسی در هر ۱۱ حوزه تدوین می‌کرد و به تصویب شورای آموزش و پرورش می‌رساند، تا کنون اینکار را انجام نداده است؟. معاون نظارت و ارزیابی دانشگاه فرهنگیان در پاسخ به پرسشی درباره نقش معلمان زبان و توانمندی آنها در انتقال مفاهیم زبان گفت: نظام تربیت معلم از دو طریق آزمون استخدامی و ورود از طریق کنکور سراسری به دانشگاه فرهنگیان جذب نیرو می‌کند و این نقیصه وجود دارد که ما در سیستم تعهد دبیر به فرد پذیرفته شده می‌گوییم از روز اول معلم است؛ در حالی که الزاماً پاس کردن ۱۶۰ واحد به معنای صلاحیت معلمی نیست. وی درباره کیفیت کتب درسی زبان انگلیسی نیز گفت: تعارف نکنیم، نمی‌شود آموزش و پرورش ۱۰ میلیون تومان برای تهیه فیلم و کتاب راهنمای معلم و محتوای آموزشی هزینه کند. متاسفانه سرمایه گذاری لازم در این بخش انجام نشده است.

زبان عربی

البته وضعیت و آمارهای زبان عربی هم چندان بهتر از زبان انگلیسی نیست و دانش آموزان ما از بیان جملات خیلی ساده زبان عربی هم عاجزند. آموزش قرآن مجید هم که به عنوان مکمل در کنار زبان عربی در مدارس تدریس می‌شود هیچ کمکی به این زبان نکرده و دانش آموزان تنها سوره‌ها را به صورت طوطی وار حفظ می‌کنند بی آنکه متوجه مفهوم آنچه که بیان می‌کنند باشند.

بهانه ای به نام بودجه

هر چند بودجه آموزش و پرورش بسیار محدود است و تنها کفاف پرداخت حقوق کارکنان آن می‌شود اما این سازمان عریض و طویل که بیش از معلم کارمند و اداره دارد باید روزی کارآمد شود. تنها گلایه از بودجه پاسخ مشکلات آموزشی کشور نیست و این درد به درمان احتیاج دارد. بنا بر ادعای اکثر کارشناسان مستقل آموزش و پرورش نیلاز به چابک سازی دارد. ادارات متعدد این سازمان با ده‌ها هزار کارمند هیچ کارایی خاصی ندارند و تمام عملیاتی را که این کارمندان پرشمار انجام می‌دهند با یک مکانیسم مدرن می‌توان به راحتی به صورت الکترونیکی انجام داد. با این وجود اما مقاومت عجیبی در این سازمان در مقابل تغییرات و مدرن شدن وجود دارد و هربار که این موضوع مطرح می‌شود با مقاومت عجیب این سازمان طرح‌ها و پیشنهادها بی نتیجه می‌ماند. نتیجه این مقاومت در برابر تغییرات و انتقادات هم یکی از ضعیف‌ترین نظام‌های آموزشی جهان است که متاسفانه باعث شده کشور ما دچار مشکلات فراوانی شود.

آموزش کهنه به شیوه پنجاه سال پیش، کنکور و مافیای در حاشیه آن، کتاب‌های کمک درسی، ضرب و شتم دانش آموزان، مشکلات حق التدریسی ها، کیفیت پایین آموزش زبان‌های خارجی و … تنها بخش کوچکی از مشکلات آموزش و پرورش است که نیاز به بازنگری جدی در این سازمان دارد. امیدواریم در نهایت این سازمان به جای مقاومت در برابر تغییرات قدم در راه اصلاح بگذارد.