لحظاتی با مستند «ترور سرچشمه»
فرناز کلباسی
همزمان با سالروز فاجعه هفتم تیرماه، مستند «ترور سرچشمه»، آخرین ساخته «محمدحسین مهدویان»، در سه روز متوالی و در سه نقطه از شهر اصفهان به همت خانه فرهنگ شهید بهشتی و دفتر تخصصی سینما وابسته به سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان به اکران عمومی درآمد.
این مستند روز ۵ تیرماه در نگارستان امام خمینی(ره)، روز ۶ تیرماه در سالن سوره حوزه هنری و روز ۷ تیرماه در منزل زادگاه شهید والامقام، آیت‌الله دکتر سید محمدحسین بهشتی، در حضور جمع زیادی از علاقه‌مندان به شناخت شخصیت این مرد بزرگ، اکران شد.
محمدحسین مهدویان، مستندساز و فیلمسازی نام‌آشنا در کشور است؛ فیلمسازی خوش‌فکر و هوشمند که مهم‌ترین و شاخص‌ترین قسمت‌های تاریخ معاصر ایران پس از وقوع انقلاب اسلامی را در دو اثر درخشان سینمایی‌اش «ایستاده در غبار» و «ماجرای نیمروز» و آثار مستندش همچون «استخوان لای زخم»، «دیکتاتور بزرگ»، «سه سوی میدان جنگ» و … به تصویر کشیده که به ترتیب در سال‌های ۹۴ و ۹۵ موفق به دریافت جوایز اصلی جشنواره فیلم فجر شده‌اند. او برای دو فیلم «ایستاده در غبار» و «ماجرای نیمروز»، جایزه بهترین فیلم جشنواره را دریافت کرد.
«ترور سرچشمه»، عنوان تازه‌ترین مستند این فیلمساز است که سال گذشته در یازدهمین جشنواره سینماحقیقت رونمایی شد. این مستند داستانی به بررسی موشکافانه و دقیق ترور دکتر بهشتی و چندین تن از مسئولان رده نخست کشور و وزرای دولت در دفتر حزب جمهوری اسلامی در ۷ تیرماه ۱۳۶۰ می‌پردازد. در این مستند با تعداد جالب توجهی از افرادی که در آن زمان بر مسند پست‌های مهم کشور تکیه زده بودند، گفت‌وگو شده و کارگردان این فاجعه بزرگ را از منظرهای مختلف بررسی کرده است.
فرمانده میدان آتش‌نشانی در روز حادثه، مسئول حفاظت و امنیت حزب جمهوری، نماینده کمیته، نماینده دادستانی و بازپرس پرونده حزب جمهوری، آتش‌نشان‌های مستقر، مسئولان کمیته‌های مردمی، مسئول چک و خنثی‌سازی بمب‌ها و …، تعدادی از افرادی هستند که مقابل دوربین مهدویان قرار گرفته‌اند.
جمع‌بندی گفته‌های افراد حاضر در روز فاجعه، تحلیل عملکرد محمدرضا کلاهی، عامل ترور، بررسی نحوه بمب‌گذاری و ریزش سقف ساختمان حزب، ردیابی ردپای عوامل سازمان مجاهدین خلق در اجرای ترور، نگاهی به وضعیت روزنامه‌ها در دهه شصت و نوع مواجهه‌شان با این حادثه مهم و درنهایت نگاهی به شخصیت عمیق و چندوجهی شهید بهشتی به عنوان اندیشمندی جامع و روشنفکر با افق نگاهی گسترده به مسائل آینده نظام جمهوری اسلامی، موضوعات مختلفی است که از نگاه تیزبین مهدویان به تصویر کشیده می‌شود.
ازجمله نکات مهمی که در این مستند به آن اشاره شده این است که عاملان ترور از همان سال‌های ابتدایی فعالیت شهید بهشتی در پیش از انقلاب، او را مهره‌ای اثرگذار و به تعبیر خود خطرناک می‌دانستند که قادر است آینده نظام جمهوری اسلامی را تضمین کند و به همین سبب هم در پی حذف او برآمدند.
یکی از نقل قول‌های مهم مستند که توسط فرزند شهید بهشتی بیان می‌شود، بخش زیادی از ذهنیت مخاطب مستند را مربوط به شخصیت اصلی روشن می‌کند.
فرزند شهید بهشتی می‌گوید: «آقای حسن روحانی برایم تعریف کرد پیش از انقلاب جلسات مهمی در حضور امام با حضور آقایان و علما برگزار می‌شد
تا درباره چگونگی مدیریت ایرانِ پس از پهلوی صحبت شود. آقای بهشتی بود که در آن جلسات، اساس جمهوریت و مردمی‌بودن نظام اسلامی را برای همه روشن و تفهیم کرد.»
علت انتخاب عنوان «ترور سرچشمه» برای این مستند هم، قرارداشتن دفتر حزب جمهوری اسلامی در محلی به نام «سرچشمه» و کنایه‌ای به شخصیت ارزشمند و اثرگذار شهید بهشتی به عنوان یکی از مهم‌ترین سرچشمه‌های شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی است.
آنچه در پایان تماشای این مستند تماشایی در ذهن مخاطب به جای مانده بود، تداعی واژه‌ای بود که به حق سال‌هاست به دنباله نام و نشان این مرد بزرگ افزوده شده است: «مظلوم».
زینت السادات بهشتی، خواهر شهید بهشتی، از حاضران در این مراسم بود.
در لحظاتی که تصویر پیکر غرق به خون و پاره‌پاره شهید بهشتی بر صفحه نمایش نمایان شد، صدای ناله و گریه خواهر بزرگوار او بر متن مستند «ترور سرچشمه» غم‌بار نشست.
