مجردان دائمی

هامون رشیدیان

معضلات اقتصادی، معضلات اجتماعی، گسترش شهرنشینی و بسیاری از اتفاقات کوچک و بزرگ باعث شده آمار ازدواج به شکل افسارگسیخته افزایش پیدا کند. بر اساس شواهد و آمارهای ارائه شده از انجمن مددکاری اجتماعی ایران آمار ازدواج در یک دهه اخیر با کاهشی ۱۰ درصدی مواجه بوده است. این آمار البته تنها درباره کسانی است که در سن ازدواج قرار دارند. اما این تنها معضل کاهش ازدواج نیست زیرا کاهش تعداد ازدواج‌ها می‌تواند معضلات دیگری از جمله کاهش جمعیت را به دنبال داشته باشد.

وزارت‌کار اخیراً گزارش خود درباره شاخص «تجرد قطعی» را برای دهه‌های اخیر منتشر کرد. سن تجرد قطعی آن سنی است که در آن احتمال ازدواج برای مردان و زنان نزدیک به صفر است. وزارت‌کار سن تجرد قطعی را برای زنان حدود ۴۵ سال و برای مردان حدود ۵۰ سال لحاظ کرده است.

روند «نسبت تجرد قطعی»

بر مبنای گزارش وزارت‌کار، در دهه‌های گذشته سرعت رشد «نسبت تجرد قطعی» برای زنان به میزان قابل توجهی بیشتر از مردان بوده است. در مجموع درخصوص تفاوت روند «نسبت تجرد قطعی» برای زنان و مردان، ۵ دهه گذشته را می‌توان به دو بازه زمانی متفاوت تقسیم کرد. بازه اول از سال ۱۳۴۵ تا سال ۱۳۷۵ بوده که در آن نسبت تجرد قطعی برای زنان و مردان روند ملایم و کم رشدی را تجربه کرده است. بازه دوم از سال ۱۳۷۵ تا سال ۱۳۹۵ بوده که «نسبت تجرد قطعی» برای هر دو گروه زنان و مردان روند صعودی با رشد قابل توجه را تجربه کرده است. در ابتدای سال ۱۳۴۵ «نسبت تجرد قطعی» برای مردان معادل ۵۲/ ۱ واحد و بیشتر از مقدار این نسبت برای زنان بوده است. در این سال عدد «نسبت تجرد قطعی» برای زنان معادل ۸۴/ ۰ واحد بوده است. به این معنی که در این سال از هر هزار مرد در سن تجرد قطعی حدود ۱۵ نفر و به ازای هر هزار زن حدود ۸ نفر هرگز ازدواج نمی‌کرده‌اند. از این سال تا سال ۱۳۷۵ همواره «نسبت تجرد قطعی» برای مردان بیشتر از زنان بوده اما سرعت رشد «نسبت تجرد قطعی» زنان کمی بیشتر از مردان بوده است. همین تفاوت سرعت رشد باعث شده تا «نسبت تجرد قطعی» برای زنان و مردان در سال ۱۳۷۵ برابر و معادل تقریبی ۱۷/ ۱ واحد شود.

افزایش تجرد میان زنان

بعد از این سال «نسبت تجرد قطعی» برای هر دو گروه زنان و مردان با سرعت قابل توجه افزایش یافته و سرعت رشد نسبت برای زنان بیشتر از مردان بوده است. برآیند رشد قابل توجه در دوره دوم باعث شده تا در سال ۱۳۹۵ در مجموع «نسبت تجرد قطعی» برای زنان به عدد ۷/ ۳ و برای مردان به عدد ۳/ ۲ افزایش یابد. به این معنی که این نسبت که در سال ۱۳۷۵ برای زنان و مردان برابر بوده در سال ۱۳۹۵ برای زنان حدود ۶/ ۱ برابر مردان بوده است. به بیانی دیگر در دو دهه گذشته «نسبت تجرد قطعی» در حالی که برای مردان حدود ۲ برابر افزایش یافته برای زنان بیش از ۳ برابر رشد داشته است.

آمارهای ارائه شده نشان می‌دهند که در سال ۱۳۹۵ از هر هزار زن «در محدوده سنی ۴۵ تا ۵۴ سال» تعداد ۳۷ زن هرگز ازدواج نمی‌کنند و به ازای هر هزار مرد حدود ۲۳ نفر هرگز ازدواج نمی‌کنند. اگر چه این آمار در مقایسه با کشورهای توسعه یافته نسبتاً پایین است اما روند رو به رشد آن لزوم توجه به عوارض و ریشه‌های تجرد قطعی را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.

از آنجا که تجرد آنهم در سنین بالا معضلاتی همچون افسردگی، مرگ زود هنگام و مشکلات روحی روانی را به دنبال دارد توجه به این معضل آنهم برای کشوری که آهسته به سمت میان سالی گام بر می‌دارد بسیار ضروری است. همانگونه که عنوان شد دلایل متعددی برای این ازدواج نکردن وجود دارد اما واقعیت این است که شرایط بی ثبات اقتصادی در کنار معضلات اجتماعی همچون بالا رفتن سطح توقع دختران، تصویری رؤیایی از زندگی مشترک آرمانی و تمایل برای زندگی اشرافی باعث شده سرعت رشد تجرد به شکی غیر قابل باور افزایش پیدا کند.