ویژگی‌های رسانه‌های نوین در عصر دوم رسانه‌ها
عباس زمانی
بی تردید یکی از پیشرفت‌های عظیم علمی و فناوری در جهان، ظهور انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات است. شرایطی که در آن ابزارهای جدیدی در حوزه‌های ذخیره سازی، پردازش و انتقال اطلاعات پدید آمده است.
این انقلاب را می‌توان مبنای شکل گیری رسانه‌های نوین دانست و وسایل ارتباطی جدید را بر مبنای پیش و پس از آن در دو دسته کلی “رسانه‌های سنتی” و “رسانه‌های نوین” طبقه بندی کرد.
در مطالب پیشین به رسانه‌های سنتی مانند روزنامه، کتاب، رادیو، تلویزیون و… اشاره شد و بیان گردید که ظهور انقلاب ارتباطات و فناوری اطلاعات باعث دیجیتالی شدن رسانه‌های سنتی و افزایش توان تولید، ذخیره سازی و انتقال تصاویر، متن، صدا و داده به صورت الکترونیکی شده است.
با این وجود هنوز پاسخ به چند سؤال باقی مانده است. اینکه آیا به محض بهره مندی یک رسانه سنتی از امکانات دیجیتالی و عرضه به صورت الکترونیکی، این رسانه به به رسانه‌ای نوین بدل می‌شود؟ به طور مثال اگر روزنامه‌ها، مجلات و کتاب‌ها به صورت فایل‌های الکترونیکی در قالب سند (JPG- Word -PDF) و حتی فایل‌های صوتی و تصویری ویدیویی عرضه شوند، آیا می‌توان نام رسانه‌های نوین را بر آنها نهاد؟
همچنین سؤال دیگری در این زمینه مطرح است و اینکه آیا با ترکیب رسانه‌های منفرد و ایجاد چند رسانه‌ای‌ها، مفهوم رسانه‌های نوین محقق می‌شود؟ به طور مثال اگر ما بر روی رایانه شخصی، تلفن همراه و دستگاه‌های دیجیتالی، فایل‌های مختلفی از صوت، متن و تصویر داشته باشیم یا نماهنگی متشکل از صدا، متن، تصویر ویدیویی و عکس موجود باشد و همگی آنها قابلیت اجرا و مشاهده بر وسیله شخصی ما را داشته باشد، آیا دستگاه حاضر و فایل چندرسانه‌ای آن به عنوان یک رسانه نوین شناخته می‌شوند؟
پاسخ هر دو سؤال خیر است. باید اذعان داشت با تبدیل محتوای آنالوگ رسانه‌ای به صفر و یک دیجیتالی و همگرایی رسانه‌های منفرد به چند رسانه‌ای‌ها صرفاً مفهوم رسانه‌های الکترونیک به منصه ظهور می‌رسد، در حالیکه مفهوم رسانه‌های نوین فراتر از تغییر در شیوه و نوع ارائه محتوای است.
البته همانطور که در ابتدا عنوان شد نباید فراموش کرد که دیجیتالی شدن، مقدمه و زیرساخت ایجاد رسانه‌های نوین است و بدون آن امکان ظهور چنین رسانه‌ای فراهم نخواهد شد.
باید یادآور شد که با ظهور قدرت گسترده اینترنت در ابتدای دهه ۱۹۹۰ میلادی مفهوم رسانه‌های جدید قوّت بیشتری یافت به طوریکه در اواخر قرن بیستم مفهوم عصر دوم رسانه‌ها توسط جان ون دایک در مقابل رسانه‌های ساده و سنتی و سایر اشکال ارتباطی تعریف شد.
در حقیقت رسانه‌های عصر جدید واجد شرایطی همچون: تعاملی بودن و قابلیت ارتباط چند نفره، حضور اجتماعی، خودگردانی، شخصی و خانگی بودن، درون گرایی، تجربی بودن، فراتر بردن ارتباط از سطح ملی به بین المللی، فراهم ساختن ارتباط جهانی و… هستند.
رسانه‌های نوین رسانه‌هایی تعاملی و اجتماعی هستند، به طوری که اقدام به برقراری ارتباط از سوی کاربر با فرستند یا گیرنده را نشان می‌دهند و این جریان ارتباطی به صورت دو سویه اتفاق می افتد، ضمن آنکه بدون تعامل اجتماعی در یک رسانه مفهوم رسانه نوین برای آن کم رنگ خواهد شد.
رسانه‌های نوین به تا حد زیادی غنی هستند به طوریکه می‌توانند چهارچوب‌های متفاوت بیشتری را به هم پیوند بزنند، ابهام را کاهش دهند، راهنمایی بیشتری را ارائه کنند، حواس بیشتری را در برگیرند.
رسانه‌های نوین خودگردان و شخصی هم هستند به طوریکه که کاربر احساس می‌کند بر استفاده از محتوا و مستقل از منبع نظارت دارد.
رسانه‌های نوین از سرعت بالای اتصال مسافت‌های طولانی به یکدیگر و ارتباطات دور بهره مند هستند و دارای دامنه وسیع دسترسی نیز هستند به طوریکه تمام دنیا از طریق ارتباطات دور و شبکه‌ای به هم متصل شده یا خواهند شد.
این رسانه‌ها از ظرفیت ذخیره سازی بالایی نیز برخوردارند در حالیکه این قابلیت در ارتباط چهره به چهره کم است و بستگی به قدرت حافظه افراد دارد و یا در رسانه‌ها چاپی یا رسانه‌های آنالوگ محدودیت‌های بسیاری در ذخیره اطلاعات وجود دارد ضمن آنکه رسانه‌های نوین، دقت اطلاعات ارسالی و دریافتی مانند داده‌ها، اعداد، تصاویر و… را نیز افزایش داده است.
در رسانه‌های نوین امکان گزینش گری و انتخاب داوطلبانه وجود دارد به طوریکه که فرد می‌تواند از میان انبوهی از مخاطبان مختلف، یک گروه یا افراد خاص را به عنوان مخاطبان خود انتخاب نماید.
پیچیدگی یکی از مشخصه‌های رسانه‌های نوین است که شخص را قادر می‌سازد خواسته‌ها، نیازها و سؤالات خود را یکجا و از منابع مختلف در یک زمان تأمین نماید.
ناگفته نماند که رسانه‌های نوین امروزی از غنای تحریک کمتری در مقابل ارتباطات چهره به چهره برخوردارند و میزان استفاده حواس انسانی در تعاملات این رسانه‌ها کمتر از ارتباطات حقیقی است و می‌توان ادعا کرد که تمام رسانه‌های نوین امروزی به لحاظ حسی ضعیف‌تر از ارتباطات انسانی رو در رو هستند.
همچنین در رسانه‌های نوین حفاظت از حریم خصوصی ظرفیت پایینی داشته و حریم خصوصی افراد در استفاده از این رسانه‌ها بیشتر در معرض تهدید قرار دارد که همراه با پایین بودن غنای تحریک، نقاط ضعف اصلی رسانه‌های عصر جدید محسوب می‌شوند.
در پایان این مطلب به یک جمع بندی می‌رسیم که رسانه‌های نوین دارای چه ویژگی‌هایی هستند و وجه تمایز آن با سایر رسانه‌ها چیست. درشماره های آینده به رسانه‌های نوین رایج در جوامع بیشتر پرداخته خواهد شد.
