کتاب و کتابفروشی از دیروز تا امروز : مرگ کاغذ
دامون رشیدزاده
در کنار همه تغییراتی که دنیای مدرن به ارمغان آورده است تغییر کتابفروشی ها تا همین چند سال پیش چندان چشمگیر نبود اما در چند سال گذشته و به مدد ظهور تکنولوژی‌ها دیجیتال شکل کتابفروشی ها نیز دستخوش تغییرات اساسی شده است. هر چند هنوز حداقل در کشور ما شکل سنتی کتابفروشی ها هم به چشم می‌خورد اما همین اندک نسل باقی مانده از گذشته هم محکوم به تغییر هستند.
روزگار کتاب اجاره‌ای
در میان نوستالژی‌های بسیاری از قشر سالخورده ایران، مغازه‌هایی که کتاب اجاره می‌دادند هنوز بخش شیرینی از خاطرات را می‌سازد. مغازه‌هایی کوچک در دل یک پاساژ یا بازارچه که مردی میانسال یا پیرمرد، در آن کتاب‌های عمدتاً داستانی را با بهایی بسیار اندک برای یک یا دو شب به مخاطبش اجاره می‌داد و اجاره‌کننده کتاب تنها یک شب مهلت داشت ۲۰۰، ۳۰۰ و یا حتی تعداد صفحات بیشتری از یک کتاب را بخواند و در دنیای آن غرق شود.
ظهور کتابخانه‌ها
در سالیان بعد کتابخانه‌ها کم کم در شهرها و روستاها ظهور پیدا کردند و کتاب‌ها را تقریباً رایگان در اختیار مخاطبان خود قرار می‌دادند. در همان سالها صنعت نشر هم به شدت رونق گرفت به گونه‌ای کتاب‌ها در دهه ۵۰ با تیراژهای ۳۰۰ هزار نسخه‌ای چاپ می‌شدند رقمی که در مقایسه با تیراژ کمتر از هزار نسخه‌ای امروز به رؤیا شبیه است. در این دوران کتاب فروشی‌ها هم رونق فراوانی داشت به گونه‌ای که یک کتاب فروشی می‌توانست خرج چند خانواده را تأمین کند.
دوران شهر کتاب‌ها
پس از این دوران نوبت به فروشگاه‌های بزرگ کتاب و محصولات فرهنگی مانند شهر کتاب رسید که البته فروش محصولات غیر کتابشان به شدت از فروش کتاب بیشتر بود و البته این فروشگاه‌ها همین حالا هم در حال فعالیت هستند اما دیگر خبری از صف کشیدن برای خرید کتاب در آنها نیست و تنها در جشن امضای کتاب می‌تواند تعداد اندکی علاقمند را دید که در این فروشگاه‌ها صف کشیده‌اند.
کتاب دیجیتال
نسل بعدی کتاب فروشی‌ها کتابفروشی های آنلاین هستند که کتاب‌ها را به صورت پی دی اف به علاقمندان عرضه می‌کنند. البته رونق این نوع کتابفروشی ها هم به دلیل فعالیت سایت‌های غیر قانونی و نبود حق کپی رایت به شدت محدود شده است.
کتاب‌های آینده
هر چند کتاب‌های دیجیتالی هرگز نمی‌توانند جای کتاب‌های کاغذی و حس لمس کاغذ را بگیرند اما کتاب‌های آینده با ظهور اینترنت‌های پر سرعت بیشتر مبتنی بر واقعیت افزوده خواهد بود چیزی که همین حالا هم بیشتر در کتاب‌های کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد. ظهور این پدیده‌ها هر چند مرگ کتابفروشی های قدیمی را رقم خواهد زد اما هنوز هم هستند افرادی که کتاب کاغذی را به هر نوع کتابی ترجیح می‌دهند و این یعنی امیدی هرچند اندک برای بقای کتابفروشی ها.
