احسان به والدین
در آستانه ورود به ۱۳ رجب، ولادت با سعادت مولای متقیان علی علیه السلام هستیم. این روز بزرگ و باشکوه را به همه مسلمانان، به‌ویژه پدران عزیز و بزرگوار پیشاپیش تبریک و تهنیت می‌گوییم و به همین مناسبت درباره احسان به والدین که از تاکیدات قرآنی در فرهنگ دینی اسلام است، به اختصار مطالبی را بیان می‌کنیم.
خداوند متعال در قرآن کریم فرموده‌اند: «وَ قَضی رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریماً»
«پروردگارت مقرر داشت که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید. تا زنده هستی، هرگاه هر دو یا یکی از آن دو سالخورده شوند، آنان را میازار و به درشتی خطاب مکن و با آنان به اکرام سخن بگوی .» (اسراء ۲۳)
یعنی در زمان پیری که پدر و مادر بیشترین نیاز را به فرزندان دارند، نباید حتی به اندازه اف گفتن دل آنان را به درد آورد.
از این آیه و سایر آیاتی که در این باره در قرآن آمده است، اهمیت احسان به والدین فهمیده می‌شود. این اهمیت به اندازه‌ای است که پیامبر نیز در سفارشاتشان
می‌فرمایند: ای علی! برای نیکی به والدین، حتی مسیر دوساله را بپیما.
همچنین از حضرت ابی عبد اللَّه علیه السلام روایت شده: هرگاه روز قیامت شود، پردهای از پردههای بهشت برداشته شود و هر کس که دارای شامهای باشد بوی بهشت را از پانصد سال راه بشنود؛ مگر یک طایفه که نشنوندعرض کردم: آن‌ها کیستند؟
فرمودند: عاق پدر و مادر؛ کمترین عاق‌ها گفتن کلمه اف باشد و اگر از آن کلمه پستتر کلمه‌ای بود، خدا از آن نهی میکرد؛ همچنان که خدای تعالی فرموده: «فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیماً»؛ «پس مگوی مر آن دو را اف و آزارشان مده و بگوی به آن‌ها سخنی نیکو و پسندیده.»
و فرمودند: هر کس به پدر و مادر از روی خشم بنگرد، اگرچه پدر و مادر در حق او ستم کرده باشند، خدای تعالی نماز او را قبول نمیکند.
و از حضرت ابی جعفر روایت شده که رسول خدا فرمودند: بپرهیزید از عاق پدر و مادر؛ زیرا که بوی بهشت از هزار سال راه شنیده می‌شود و عاق والدین و قاطع رحم بوی آن را نمیشنوند.
خلاصه کلام اینکه از آیه فوق فهمیده می‌شود که عباداتمان خالص برای خداوند باشد و در هر حال و هر شرایطی که هستیم به والدینمان نیکی کنیم و حتی کمترین کلمه‌ای که نشانه بی‌احترامی باشد (که در قرآن به اف تعبیر شده است) به آنان نگوییم و اف، پایین‌ترین مرتبه بی‌ادبی و بی‌احترامی است.
در روایتی آمده است که از رسول خدا(ص) پرسیده شد: یا رسول اللَّه، به که احسان کنم؟ فرمودند: به مادرت؛ سوال شد: سپس به که؟ فرمودند: به مادرت؛ دوباره سوال شد: پس از آن به که؟ فرمودند: به مادرت؛ باز پرسیده شد: سپس به که؟ فرمود: به پدرت.
ابى ولاد حنّاط (گندم‌فروش) گوید: از امام صادق(ع) پرسیدم از قول خدا عزوجل: «و به والدین احسان کنید»، این احسان چیست؟
فرمود: احسان این است که به خوشى با آن‌ها یار باشى و آن‌ها را واندارى که آنچه را نیاز دارند از تو بخواهند، اگر چه توانگر باشند (یعنى حوایج آن‌ها را نگفته فراهم کنى)؛ مگر نیست که خدا عزوجل مى فرماید: «لن تنالوالبر حتی تنفقوا حتی تحبون»؛ «به احسان کردن نرسید تا آنکه از آنچه دوست دارید، انفاق کنید.» (آل عمران، ۹۲)
گوید: سپس امام صادق(ع) فرمود: و اما قول خدا عزوجل: «اگر چنانچه یکى از آن‌ها یا هر دو نزد تو به دوران پیرى رسیدند به آن‌ها اف مگو و با آن‌ها درشتى مکن.» (اسراء، ۲۳)؛ یعنى اگر تو را به تنگ آوردند به آن‌ها مگو اف و اگر تو را زدند با آن‌ها درشتى مکن؛
«و با آن‌ها به احترام سخن بگو»، فرمود: یعنى اگر تو را زدند به آن‌ها بگو: خدا شما را بیامرزاد؛ این است گفتار کریمانه و محترمانه؛
فرمود: «از روى مهربانى در برابر آن‌ها زبونى و فروتنى کن»؛ یعنى خیره به آن‌ها منگر و جز با مهر و دلسوزى به آن‌ها نگاه نکن و آواز خود را از آواز آن‌ها بلندتر نکن و دست بالاى دست آن‌ها مدار و بر آن‌ها پیشى مگیر.
چه زیباست که از والدینمان به هر صورت و در هر زمان و مکانی سپاسگزاری کنیم و این سپاس همان «و بالوالدین احسانا»ست.
