انتقاد، زمینه شکوفایی

جامعه‌ای که در آن نقد نباشد و به هر دلیل قلم‌ها بی‌حرکت باشد، زبان‌ها به حرکت و گردش درنیاید، قلمفرسایی سازنده وجود نداشته و درگیر گروه و گروه‌بازی باشد، مطبوعاتش با احتیاط تمام عمل کنند و به نقد و انتقاد روی نیاورند رفته‌رفته بی‌خاصیت و سست شده و نفس شکوفایی خلاقیت، رشد و توسعه در آن بریده می‌شود. لذا یکی از اموری که دولت‌ها باید به آن اهتمام ورزند ترغیب و تشویق نقد و انتقاد و نهراسیدن از تحلیل عملکردهاست. انتقاد درحقیقت تعبیر دیگر نهی از منکر است؛ یعنی نقد عملکرد افراد، شخصیت‌ها و…، اگر با شرایط و با استفاده از شیوه مناسب انجام گیرد، تأثیر مثبت و بسیار سازنده دارد و باعث رشد و تعالی خواهد بود؛ از این‌رو، باید شرایطی را در نظر گرفت و بر اساس آن عمل کرد. اما چه انتقادی سازنده است؟ در پاسخ باید گفت نخستین شرط یک انتقاد سالم و سازنده، رعایت اصول اخلاقی
و تقوای الهی استفرد منتقد در انتقادش باید رضایت خدا را در نظر بگیرد که در این صورت، هم – با در نظر گرفتن اثربخشی انتقاد – به هدفش رسیده است و هم در برابر خدا و وجدانش آسوده است که به وظیفه‌اش عمل کرده.اگر انتقاد با رعایت اصول اخلاقی باشدتاثیرگذارتر خواهد بود؛ حال اگر انتقادشونده برآشفت، نشان از بی‌ظرفیتی او و نوعی خودخواهی است که منشأ انحراف و مفاسد خواهد شد. از طرفی آگاهی و شناخت، شرط دیگر برای انتقاد سازنده است. منتقد باید از موضوع مورد نقد آگاه باشد، وگرنه چگونه بی‌اطلاع می‌تواند انتقاد سازنده داشته باشد؟ رسول خدا(ص) فرمود: «هر کس بدون علم کارى انجام دهد، فسادش بیشتر از اصلاحش می‌گردد.»امام صادق(ع) نیز می‌فرمایند: «کسی که بدون شناخت به انجام عملی دست زند، مانند رونده‌ای است که مسیر اشتباهی را می‌پیماید و شتاب بیشتر، فقط او را از مقصد دورتر می‌کند.»شرط دیگر، احتمال تأثیرپذیری است. انتقاد در صورتی لازم و مفید است که انسان بداند حرفش تأثیر دارد. اگر انسان احتمال دهد که انتقادش در عملکرد طرف یا دست‌کم در جهت‌گیری جامعه تأثیرگذار نخواهد بود، در اینجا عملا شرایط و زمینه انتقاد مهیا نیست که البته اگر گوش شنوا نبودامر ساقط نمی‌شود؛ بلکه باید راه تاثیرش را پیدا کرد. همچنین شخص منتقد باید زمان و مکان را در نظر داشته باشد. باید یک موضوع پخته و به شرایطی برسد که نقد موثر واقع شود.در تعالیم اسلام نقدگریزی از ویژگی‌های منفی افراد است که ریشه در تکبر و خودبرتربینی دارد؛ در حالی‌که انسان هم باید نقدکننده و هم نقدپذیر باشد. در متون دینی ما روایات زیادی وجود دارد که بیانگر آن است که فردی که انتقاد می‌کند، باید با روی باز منتظر شنیدن انتقاد هم باشد.

امام علی(ع) در این‌باره می‌فرماید: «هر که سه خصلت داشته باشد، دنیا و آخرتش سالم ماند: امر به معروف کند و خود به آن عمل کند
نهى از منکر کند و خود از آن باز ایستد و از حدود خداوند عزوجل پاسدارى کند.»با این مقدمه به همه مخاطبان و اهل قلم و اهل حق اعلام می‌کنیم این روزنامه برنامه آینده‌اش بر نقد و انتقاد سازنده است که از همین جا از مدیران و مسئولان و کسانی که نقد می‌شوند، می‌خواهیم سعه صدر از خود نشان دهند و به ما در این راه کمک کنند.
به طور قطع نقد ما به دور از مسائل سیاسی و اغراض شخصی و گروهی و فقط در جهت تذکر و پیمودن راه اصلاح و تعالی جامعه، رفع مشکلات مردم و در راستای مصالح و منافع عمومی خواهد بود. بدیهی است از نقدی که بر عملکرد ما شود، استقبال می‌کنیم؛ همچنین از نقد مصلحان که در جهت اصلاح امور مردم باشد استقبال کرده و آن را به نام منتقد چاپ و منتشر می‌کنیم؛ مشروط بر آنکه به تمامی شرایط انتقاد سازنده توجه شده باشد و حریم اشخاص و شخصیت‌ها و مسئولان رعایت شود. امید آنکه بتوانیم در راه اصلاح امور مردم گامی موثر برداریم، به وظیفه خود عمل کنیم، به یکی از وظایف و رسالت‌های مطبوعات نزدیک‌تر شویم و به آن جامعه عمل بپوشانیم.