حق اختراع و چالش‌های پیش رو
میثم هادیان
در قانون ثبت اختراعات طرحهای صنعتی وعلائم تجاری مصوب ۱۳۸۶ اختراع را اینگونه تعریف کرده‌اند: اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده‌ای خاص را ارائه می‌کند و مشکلی را دریک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آنها حل می‌کند. فرآیندی با سابقه‌ی طولانی مدت که در هر لحظه‌ای ممکن است در ذهن هر فرد در سرتاسر دنیا ایده یا طرح جدیدی به وجود آمده و بخواهد قصد ثبت آنرا در قالب یک اختراع داشته باشد تا بتواند از حمایت‌های مادی و معنوی آن بهره مند شود. در ماده ۲ قانون مذکور آمده است که اختراعی قابل ثبت است که حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد و برای اینکه ثبت بشود نیاز به گواهینامه ثبت است، گواهینامه‌ای که در ماده ۳ قانون ثبت اختراعات اینگونه تعریف شده است سندی است که اداره مالکیت صنعتی برای حمایت از اختراع صادر می‌کند و دارنده آن می‌تواند از حقوق انحصاری بهره‌مند شود. تا چند سال پیش فردی که قصد داشت اختراعی را ثبت کند مجبور بود با چندین بار مسافرت به تهران و مراجعه حضوری به اداره مالکیت صنعتی اقدام به ثبت آن بکند اما خوشبختانه چند سالی که فرآیند ثبت همزمان با پیشرفت تکنولوژی، دیگر به صورت اینترنتی در سامانه اداره مالکیت صنعتی انجام می‌شود تا هم هزینه رفت و آمد کمتر شده و هم تسریع در روند ثبت انجام شود. مدارک مورد نیاز برای ثبت یک اختراع در سامانه شامل مدارک شناسایی مثبت هویت متقاضی اختراع، اظهارنامه اختراع، توصیف اختراع، ادعانامه، خلاصه‌ای از توصیف اختراع، نقشه (در صورت لزوم) می‌باشد که پس از ارسال و پرداخت هزینه طرح درخواستی مورد ارزیابی داوران در مراجع ذیربط که از سوی اداره معرفی می‌شوند قرار گرفته و در صورت تأیید پس از ثبت در روزنامه رسمی کشور، گواهی ثبت اختراع برای متقاضی صادر می‌شود. مدت حمایت از آن ۲۰ سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه است به این شرط که هزینه تمدید اعتبار به موقع پرداخت شود. در واقع فرآیند ثبت اختراعات با پیچیدگی‌ها و مدت زمان طولانی که برای ثبت آن سپری می‌شود نتیجتاً حقی را به صورت انحصاری و موقت برای مخترع فراهم می‌آورد که پس از آن بتواند مورد بهره برداری و استعمال قرار دهد و از حاصل فکر و ایده‌ای خود بهره برداری لازم را چه از لحاظ مادی و چه معنوی بکند. از سوی دیگر دقت به این نکته لازم است که کیفیت اختراعات ثبت شده از اهمیت بسزایی برخوردار است تا کمیت آن. اما جدای از آن عدم حمایت‌های لازم از اختراعاتی که به ثبت می‌رسد از سوی نهادهای متولی موجب می‌شود که انگیزه و اشتیاق را در مخترع برای ایده‌ها و طرح‌هایی که حتی پتانسیل‌های لازم را برای جهانی شدن دارا می‌باشد و بخواهد آنها را در آینده ثبت کند را از دست بدهد. تجاری سازی اختراعات یکی از جنبه‌های بسیار مهم و مؤثر برای پیشرفت یک کشور از جنبه اقتصادی محسوب مبشود که امید آن می‌رود مسئولین توجهات خود را بیش از پیش به این امر معطوف کرده و سرمایه گذاری عظیمی را برای حمایت از طرح‌ها و اختراعات مخترعین محترم انجام دهند تا هر چه زودتر شاهد شکوفایی اقتصاد کشور در حوزه اختراعات و ابتکارات باشیم.
