سؤال فروشی؛ کلاهبرداری یا واقعیت؟

دامون رشیدزاده

خرداد ماه سال ۹۵ بود که فروش سؤالات درس آمادگی دفاعی که به صورت هماهنگ برگزار می‌شد خبر ساز شد. این ماجرا تا حدی پیش رفت که پای پلیس فتا به ماجرا باز شد و تحقیقات در این رابطه به پلیس سپرده شد. البته در نهایت مدارک مستدلی به دست نیامد که نشان دهد واقعاً سؤالات لو رفته است اما شائبه فروش سؤالات امتحانی سالهاست که وجود دارد. با گسترش فضای مجازی پای سؤال فروشان به این فضا باز شده و کانال‌های ریز و درشت متعددی هر روز ادعا می‌کنند که سؤالات امتحان نهایی را در اختیار دارند و حاضرند در ازای مبلغی این سؤالات را به فروش برسانند.

دعوت به اعتراض

یکی دیگر از نکات جالب توجه در این کانال‌ها دعوت دانش‌آموزان به تجمع و اعتراضات دانش‌آموزی به امتحانات بود. این کانال‌ها در کنار ادعای فروش سؤالات، دانش‌آموزان را به شرکت در تجمعات و نترسیدن از اعتراضات دعوت می‌کردند. در کنار این کانال‌ها، گروه‌های تلگرامی دانش‌آموزی بسیاری نیز وجود داشتند که در آنها روزانه بیش از هزاران پیام رد و بدل می‌شد و در میان پیام‌هایی که ارسال می‌کردند، پیگیری خرید سؤالات نیز به چشم می‌خورد. دانش‌آموزان سوم دبیرستانی زیادی در حاشیه این اعتراضات از طریق شبکه‌های اجتماعی یا تجمعات با هم آشنا شدند و در میان هزاران پیامی که به یکدیگر می‌دادند، می‌شد پیگیری جدی دانش‌آموزان را برای خرید سؤالات و تجمعات دید.

سال تحصیلی ۹۶-۹۵

امسال نیز همانند سال گذشته بازار سؤال فروشی همچنان داغ است. کانال‌های تلگرامی فراوانی هم اکنون در حال فعالیت هستند که ادعا می‌کنند سؤالات امتحانات نهایی را در اختیار دارند. در برخی موارد این کانال‌ها عنوان می‌کنند که سؤالات را با قیمت ۱۰۰ هزار تومان می‌فروشند حتی کانال‌هایی هستند که حاضرند با مبالغی بسیار کمتر سؤالات را در اختیار دانش آموزان قرار دهند.

کلاهبرداری یا واقعیت؟

ما برای آشنایی با نحوه کار این کانال‌ها با یکی از آنها تماس گرفتیم و خواهان سؤالات امتحانی یکی از دروس شدیم. فروشنده ادعا می‌کرد که رابط‌هایی در آموزش و پرورش دارد که می‌توانند سؤالات را به بیرون درز دهند. او برای یکی از دورس مشکل مبلغ ۲۰۰ هزار تومان می‌خواست که این مبلغ باید به حساب او کارت به کارت می‌شد البته می‌شد حدس زد که این حساب قطعاً متعلق به او نیست و احتمالاً از شخصی بی خبر از همه جا خریداری شده است. این شخص ادعا می‌کرد که سؤالات را یکساعت قبل از امتحان از طریق تلگرام برای ما می‌فرستد. وقتی از او درباره نحوه ساز و کار به دست آوردن سؤالات و تضمین صحت سؤالات سؤال کردیم پاسخ‌های نه چندان واضحی دریافت کردیم و اصرار ما باعث شد این فرد ما را بلافاصله بلاک کند. کاملاً واضح بود که این فرد چیزی بیش از یک شیاد نیست و تنها هدفش هم کلاهبرداری بود. اما این تمام ماجرا نبود ما با چند دانش آموز که از این شیوه استفاده کرده بودند در یکی از گروه‌های دانش آموزی گفت و گو کردیم. یکی از این دانش آموزان ادعا می‌کرد سوالاتی که دریافت کرده تقریباً ۶۰-۷۰ درصد سؤالات امتحانی بوده البته نه عیناً همان سؤال ولی کاملاً مشابه. از آن طرف دانش آموزان دیگر ادعا می‌کردند که در مواردی بلافاصله پس از ریختن پول سؤال فروش غیبش زده و دیگر دستشان به جایی بند نبوده و به دلیل اینکه این کار اساساً غیر قانونی است بی خیال شکایت کردن شده‌اند بعضی دیگر هم می‌گفتند طبق قرار یک ساعت قبل از امتحان سؤال‌ها و جواب‌ها را دریافت کرده‌اند اما بعداً متوجه شده‌اند که این سؤالات مربوط به سال‌های قبل بوده و ربطی به امتحان امسالشان نداشته است و تنها در برخی موارد یک یا دو سال کاملاً تصادفی شبیه سؤالات امسال بود که اینهم چیز چندان عجیبی نیست و هر سال اتفاق می افتد زیرا معمولاً سؤالات از مباحث مهم درس‌ها انتخاب می‌شود.

واقعیت این است که تقریباً ۹۹ درصد افرادی که ادعای فروش سؤالات را دارند شیاد و کلاهبر دار هستند. آن یک درصد باقیمانده هم واقعاً معلوم نیست که چطور به سؤالات دسترسی دارند. احتمال اول اینکه شاید افراد سودجویی وجود دارند که در زمان چاپ و تکثیر سؤالات و یا انتقال آن‌ها می‌توانند نگاهی به سؤال‌ها بیندازند و احتمال دوم که بیشتر به واقعیت نزدیک است اینکه این‌ها افراد باهوش و با تجربه‌ای هستند که بر اساس روال امتحانات می‌توانند مقدار زیادی از سؤالات را حدس بزنند و به صورت تقریبی سوالاتی را که فکر می‌کنند ممکن است در امتحان بیاید منتشر می‌کنند. البته واضح است کار این افراد چیزی بیش از کتاب‌های کمک درسی نیست و اگر دانش آموزی زرنگ باشد با خریدن یک کتاب ۲۰ هزار تومانی می‌تواند خیلی بهتر از سؤالات ۲۰۰ هزارتومانی این افراد نتیجه بگیرد.

در انتها باید گفت سیستم آموزشی ما همانگونه که بارها عنوان کرده‌ایم بر پایه حفظیات استوار است و دانش آموزان ما در حال تبدیل شدن به دستگاه‌های ظبط هستند که تنها آنچه را شنیده‌اند تکرار می‌کنند در حالی که تحصیل در دنیا به سمت خلاقیت و عمل تغییر مسیر داده و دیگر نمره تئوری ارزشی در بسیاری از دروس ندارد. امیدواریم که با تغییر سیستم آموزشی بساط سؤال فروشی و دانش آموزان راحت طلب نیز برچیده شود و شاهد ظهور نسلی خلاق و به معنای واقعی کلمه دانش آموز باشیم.